Әлем қартая бастады

Ұйым мәліметінше, 2019 жылдың басында әлемде 65-тен асқан адамдар саны 705 миллион болған, ал бес жасқа толмаған балалар саны - 680 миллион.  Аға халықтың неғұрлым көп шоғырлануы контрацепция идеялары басым дамыған елдерде байқалады. Дамыған елдерде әйелдер кейінірек туылып, өздерін жағымсыз жүктіліктен қорғайды, сондықтан балалар аз. Ұзақ өмір сүру көбіне дамыған елдерде кездеседі. Алайда дамыған елдерде әйелдер кеш жүкті болады және қажет емес жүктіліктен сақтанады, сол себепті балалар аз.  Мысал ретінде қарт адамдары көп, балалары аз мемлекеттер ретінде Жапонияны алуға болады. Онда үкімет зейнетақы мерзімін 70 жасқа дейін созуды қарастырып отыр (қазіргі уақытта 65 жастан бастап зейнетке шығады).  Ал Африка елдерінде керісінше, бала саны едәуір көп. Балалар арасында өлім көп болғанына қармастан, африкалық әр әйелге жеті баладан келеді екен.  Сондай-ақ, БҰҰ мәліметінше, соңғы жарты жылда өмір сүру ұзақтығы да өскен. Осыдан ондаған жыл бұрын орташа есеп бойынша 52 жас болса, бүгінде 72-ге жеткен. Бұл зейнетақы төлеу жүйесіне айтарлықтай күш түсіреді екен, сол себепті қарттарды қамтамасыз ету үшін көбірек ресурс қажет.

БҰҰ-ның классификациясына сәйкес, жасы 65 және одан жоғары азаматтардың үлесі 7 пайызды құрайтын қоғам «қартаюшы» болып саналады. Қазір Қазақстанда аталған категорияға кіретін егде жастағы адамдардың үлесі – 6,6%. 2020 жылдың соңына қарай бұл көрсеткіш 7,4 пайызға жетуі мүмкін. Яғни, айналасы бір-екі жылда Қазақстан қартаю процесі жүріп жатқан елдердің қатарын толықтырады. БҰҰ ұсынған деректерге сәйкес, 2000 жылы әлемде 60 және одан жоғары жастағы халық саны 600 миллион болса, 2009 жылы қариялардың қатары 737 миллионға жеткен. Сарапшылар 2050 жылы халықтың «көпті көрген» бөлігінің саны 2 млрд болады деп топшылайды. Bloomberg Sunset Index әлемде «демографиялық қартаю» бойынша алдыңғы қатарда Болгария, Австрия, Франция, Жапония, Тайланд, Грекия,  Ресей, Беларусь деп белгіледі. 2009 жылдан бері Қазақстанда еңбекке қабілетті жастағы халықтың үлесі азайып келеді. Еңбек қатынастарында үш әлеуметтік топ болса, елімізде қазір еңбекке қабілетті жасқа дейінгі және одан кейінгі категорияға кіретін азаматтар басым. Яғни, балалар мен қариялар. Мәселен, 2011-2016 жылдар аралығында еңбекке қабілетті жастағы халықтың үлесі 68,9 пайыздан 65,9 пайызға дейін төмендесе, дәл осы уақытта балалар саны – 24,5 пайыздан 27,1 пайызға, қарттар 6,6 пайыздан 7 пайызға дейін өскен. 2011 жылдан бері орташа өмір сүру ұзақтығы үш жасқа көтеріліп, 72 жас шамасында тұрақтаған.