Туберкулезден смартфонмен-ақ емделуге болады

Бұл туралы «Ұлттық фтизиопульмонология орталығы» меке­ме­­сі­нің директоры Мәлік Әденов Дү­ние­жүзілік туберкулезге қарсы кү­­рес күніне орай Алматыда өткен бас­­пасөз брифингінде егжей-тег­жей­­лі баяндады.

Қысқасы, науқастарды онлайн-ем­деу ісі қалай жүргізіледі? Бұл үшін алдымен науқастарға смарт­фон­дық әлеуметтік көмек аясында (қажет болған жағдайда) сим-карта бері­ліп, интернет-байланыстың құны төленіп отырады. Яғни, туберкулез дерті 6 ай, тіпті одан да көп уақыт емделетіндіктен дәрігер мен нау­қастың арасында ұдайы байланыс болуы қажет.

«Біз емдеудің бұл әдісін барынша абайлап бастадық. Өйткені кейде пациент емдеу кестесін бұзып, дәрісін ішпей, яки ұмытып кетуі мүмкін. Дегенмен, мұндай ем жос­па­рын Қазақстанда пайдалануға бола­­тынын тәжірибе көрсетіп отыр. Күн өткен сайын онлайн-пациент­тер­дің қатары көбейіп келеді. Мұны медбикелер де растай алады. Бұл жерде кеселдің түрі мен оның өршу кезеңі маңызды емес, ең басты қағи­дат – пациент бейнебақылау арқылы дәрігер тағайындаған барлық препараттарды дер кезінде қабылдап отыруы шарт», дейді М.Әденов.

Ал бұрынғы дәстүрлі емдеу әдісі баршаға таныс. Науқас мед­би­ке­нің кабинетіне келеді де дәрісін ішіп, одан әрі өз шаруасымен шап­қы­лап кетеді. Ендігі жерде паци­ен­т уақытын да, жолға кететін қара­жатын да үнемдей алады. Дә­рі­гердің алдына тек қажетті ана­лиз­­дерді тапсырып, кешенді ем та­ғайын­­дамасын алуға ғана келеді.

Сол сияқты науқастың туған-туыс­­қандарымен де дәрігер әңгіме жүр­гізеді. Өйткені өз кесе­лі үшін қор­ланатын, тіпті айна­лада­ғы­лар­дың таптаурын түсі­ні­гінен түрлі психологиялық ке­дер­гі­лерге ұшы­рай­тын жандар да бар.

«Ал бейнебақылау еміне келсек, бұл еліміздің барлық өңірінде қол­данысқа енді. Кейбір өңірлерде оны пайдалану көрсеткіші 40-50 пайызды құраса, кей облыстарда 10 пайызға дейінгі көлемде. Ең бастысы, сенімге құрылған қарым-қатынас пен науқастың емделуге деген мүд­де­лілігі мен өз денсаулығына деген жауапкершілігі. Кейде нау­қас­тардың «Маған сенбейсіздер ме, неге аңдып отырасыздар?» деген сұрақ қоятын кездері болады. Біз оған сенетінімізді, сене отырып, пациентті емес, дертті бақылауда ұстап отыратынымызды айтамыз» дейді мекеме басшысы.

Айта кеткен жөн, Қазақстанда ту­бер­­кулез ауруы бойынша эпи­де­­миологиялық жағдайдың тұ­рақ­­­­тылығы байқалады. Соңғы 10 жылда туберкулез ауруы 2,3 есеге төмендеді. 2009 жылы бұл көр­­сеткіш 100 мың адамға 105,3-тен келсе, 2019 жылы 100 мың адам­ға шаққанда 45,6 адамнан ке­ле­ді. Туберкулездің таралуы (жаңа жағдайлар мен рецидивтер) 2019 жылдың қорытындысы бойын­ша 100 мың тұрғынға 65,4 адамды құрады. Өлім-жітім көрсеткіші (2019 жылы 100 мың адамға шақ­қан­да – 2) 6 есеге төмендеді.

«2019 жылдың қорытындысы бойынша белсенді туберкулезбен диспансерлік есепте 13894 адам тұр, бұл 2018 жылға қарағанда 813 адамға аз (14 702). Қазіргі уақытта туберкулезбен күрес жөніндегі іс-шаралар Үкіметтің 2014 жылғы 31 мамырдағы қаулысымен бекітілген 2014-2020 жылдарға арналған тубер­­кулезбен күрес жөніндегі ке­шен­ді жоспар шеңберінде іске асы­рылады.

Биыл Кешенді жоспарды іске асырудың қорытындысын шыға­ру, 2035 жылға қарай ДДҰ мақ­сат­та­рына қол жеткізу үшін ұлттық туберкулезге қарсы бағдарламаны дамыту бағыттарын айқындау, туберкулезден болатын өлім-жітімді 95%-ға төмендету және 2015 жылмен салыстырғанда туберкулезбен сырқаттануды 90%-ға төмендетуге қол жеткізудің маңызды кезеңі», дейді Мәлік Әденов.

Бүгінде туберкулезге қарсы қызмет үшін аурудың алдын алу, оны дер кезінде анықтау және нау­қас­тарды амбулаториялық емдеу басым бағытқа ие. Туберкулез микробактерияларын бөлмейтін және айналасына қауіп төндірмейтін па­циент­тер тұрғылықты жері бо­йынша емханаларда бақыланатын ем ала алады, сондай-ақ жұмысты немесе оқуды қатар жалғастыра алады. 2019 жылдың қорытындысы бойынша амбулаторлық жағдайда емделе бастаған өкпе құртымен ауы­ратын науқастардың үлес сал­ма­ғы 61,1%-ды құрап отыр.

Қазақстанда туберкулездің алдын алу, диагностикалау мен емдеу тегін және мемлекет тарапынан толығымен қаржыландырылады. Сондай-ақ туберкулезді ерте анық­тау үшін Бастапқы медици­на­лық-санитарлық көмек (БМСК) же­лі­­сінде халықаралық стан­дарт­тарға сәйкес келетін диаг­нос­тиканың ең заманауи әдістері енгізілген және бұл 2 сағат ішінде көптеген дәріге төзімділігі бар микробактериялар мен туберкулезді (бұдан әрі КДТ ТБ) анықтауға мүмкіндік береді.

Қазақстан КДТ ТБ-мен ауыратын науқастарды бағдарлы емдеуге тегін қол жеткізуді қамтамасыз еткен (99,6%) аз ғана елдердің қа­та­рына жатады.

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының стандарты – 85%. 2016 жылдан бастап елімізде дәріге төзім­ді туберкулезді емдеу үшін ДДҰ ұсынған жаңа препараттар енгізілді. Оның арасында қысқа мерзімде туберкулезді емдеуге мүмкіндік бере­тін емдеудің қысқа мерзімді сыз­балары бар. Елімізде туберкулезбен ауыратын науқастарды емдеудің тиімділігі әлем бойынша ең жоғары деңгейде. Ал, 2019 жылы алғаш рет анықталған сезімтал туберкулезбен ауыратындардың арасында бұл көрсеткіш 87,5%-ды (ДДҰ стандарты - 85%) құраса, КДТ ТБ – 81,3% (ДДҰ стандарты-75%) болды.

Жұртшылықтың бұл дерт туралы жалпы хабардар болуы және жалған пікірлерге жол бермеу – туберкулезді ерте анықтаудың, тиісінше табысты емдеудің маңыз­ды аспектісі. Бұл кесел – ауа арқылы жұ­ғатын жұқпалы ауру екені аян.

Ұлттық туберкулезге қарсы бағ­дар­лама туберкулезбен ауыратын адамдарды стигматизациялауға, кем­­сітуге және әлеуметтік оқшау­лау­ға қарсы күрес жөніндегі күш-жі­герді біріктіруге ерекше назар аударып отырғанын қаперде ұстаған жөн.

Айтқандай, 24 ақпанда әлемде Дүниежүзілік туберкулезге қарсы күрес күніне орай 24 наурызға дейін айлық шара басталды. 2020 жылғы Дүниежүзілік туберкулезге қарсы күрес күнінің ұраны – «Тубер­ку­лез­ге қарсы күреске үлес қосатын уақыт келді!».

Бұл күннің маңызды мақсат-міндеті – мұның абстрактілі мәселе емес, кез келген адамға қатысы бол­уы мүмкін екенін, сондықтан ак­ция­ның табыстылығы әрбір адам­ның жеке позициясына байланысты болатынын адамзат баласына түсін­ді­ріп, үндеу жасау.

Бәрін өзіңнен бастау керек, өзің­нің тірлігіңнен баста, үнемі ауру­дың алдын алу үшін тек­серулерден өтіп, саламатты өмір салтын ұстану қажет. Ең маңыз­дысы, аурудың алғашқы белгі­лері байқалған кезде дереу меди­ци­налық көмекке жү­гіну. Дер ке­зін­де анықталған жағ­дай­да және үз­­діксіз ем алған кезде аурудан толық емделуге болады. Тубер­кулезбен ауырып, емделіп шық­қан адамдар білім алып, жұмыс істеп, айналасындағыларға қауіп төн­дірмей, дені сау бала дүниеге әке­ліп, толыққанды өмір сүре алады.

Айлық аясында фтизиатрлардың, фтизио­педиатрлардың тегін кеңес­те­рі, ел тұрғындарын флюоро­гра­фиялық тексеру, кең ауқымды акция­лар жоспарланған. Ұлттық тубер­кулезге қарсы бағдарлама қазақ­стандықтарды туберкулезге қарсы күреске өз үлестерін қосуға ша­қырады.

АЛМАТЫ