Ауыз су сылдыры алыстап барады

Жаз мезгілі келісімен қыруар қаржыға отырғызылған ағаштары қурап, тұрғындары су сұрап абыр-сабырға түсетін аймақта биыл да жағдай өзгерген жоқ. Мейірі қан­баған қалпы ағаштар мүлгіп, қауғасын қаң­ғырлатқан күйі тұрғындар қаңғып жүріп жаз өтті... Өңірде су пайдаланудың көлемі өскен сайын су тұшытатындар мен тасымалдайтындар жағдайға төтеп бере алмай келеді. Жаз басталса білектерін сыба­нып шығатын, айқайы қоса басталатын Түп­қараған ауданының Сайын ауылы және Мұ­найлы ауданының тұрғындары ғана емес, Ақтау қаласының тұрғындары да су тап­шылығын сезінудей-ақ сезінді. Ақтауда жаз бойы ауыз суды түнгі мезгілде тоқтатып, таңер­тең қосып лаждаса, қаладағы 31 «а» шағын­ ауданның тұрғындары шіліңгір шілдеде суды тасып ішіп, сыздықтатып берілген суды ыдыс­тарға жинап амалдады.

«МАЭК-Қаза­том­­өнер­кәсіп» серік­тестігі, «Каспий жылу, су арнасы» МКК сынды құзырлы орындарға шағымданғанмен нәтиже шамалы.

Мамандардың айтуынша, жазда суды пайдаланудың көлемі өсетіндіктен ауыз су тапшылығы орын алады. Облыста жаз мезгілінде беріліп отырған ауыз судың көлемі тәулігіне 150 мың текше метрді құрайды.

– Алайда бұл тұрғындар сұраны­сын толық қанағаттандырмайды. Толық қамту үшін қосымша 37 мың текше метр су қажет, – дейді Маң­ғыстау облыстық энергетика және тұр­ғын-үй коммуналдық шаруа­шы­лық басқарма басшысының орынбасары Нұрлан Орынбасаров.

Ақтау мен оған жақын орналас­қан Түпқараған ауданының бірқатар ауылы және Мұнайлы ауданы ке­лім-кетімі көп, тұрғындар саны жыл­дан-жылға артып келе жатқан өңір­лер, оның үстіне ауласына шағын бау-бақша өсі­ріп, азын-аулақ малы мен құсын қоса ұстайтын ауыл тұр­­ғындарының жаз мезгілінде су көле­мін көбірек тұты­на­тыны белгілі. Қозғалысы көп ай­мақтар үшін алдын ала қам жасама­ған­дықтан, «суды пайдаланудың көлемі өсіп кеткесін қамти алмадық» деген – сылтау. Мысалы, 172 мың адам тұрғыны бар Мұнайлы ауданына «Каспий» су тұщыту зауыты тәулігіне орта есеппен 14 мың текше метр су жібереді. Бұл жалпы қажеттіліктің тек 40 пайызын ғана өтейді. Ал қалаға іргелес жаңа аудан Мұнайлыда халық саны жылдан-жылға артып келе жатқанын басшылар білмеді емес, білді. Соған орай әрекет етуді, су тұшыту көлемін арттыруды ертерек ойламағаны таңғалдырады. Керісінше, бізде ауыз сумен қамту ісінде айтылар әдемі нәрселер бар да, біткен ешнәрсе жоқ. Мәселеге орай қосымша су айдайтын насостар қондырып, құбыр арқылы алуға мүмкіндігі жоқ тұрғындарға су таситын көліктер арқылы жеткізіп беру ұйымдастырылған. Тек жеткізіп беретін су табылып тұрса деңіз...

Маңғыстауда ауыз су мәселесін шешуде ауызды қу шөппен сүртіп отырған жоқ, жобалар бар. Бірақ жобалардың жиналыстарда айтылып, жылдар бойы сағым арасынан қол бұлғаған елес күйінде қалып келе жатқаны қиын. Ести-ести құлақ құрғады, күте-күте халық шаршады... Бұдан 2-3 жыл бұрын жаңғырту жұмыстарына Ұлттық қордан 3 млрд 138 млн теңге бөлінген «Каспий» су тұщыту зауыты жұмысының екінші сатысы іске қосылды. Қайта жабдықтаудан өтіп, заманауи су тұщыту құрылғыларын іске қосқан кәсіпорында тәулігіне 30 мың текше метр су өңдеу межеленді. Сондай-ақ тұтынушыларды тұщы сумен тұрақты қамтамасыз ету және 2019 жылы Маңғыстау облысын толықтай тұщы сумен қамтамасыз ету үшін зауыттың жалпы қуаттылығын 40 мың текше метрге дейін жеткізу жоспарланды. Міне, 2020 жыл аяқталуға жақын, өңірдің сумен толықтай қамтамасыз етілуі тек әкімдіктегілер үшін қағаз­дағы есеп күйінде,  елге ертегі күйін­де қалды. Мұндай «бәленінші жыл­дың соңына дейін 100 % сумен қамтылады» деген сенімді сөз тір­кестерін кез келген ауданның есебі­нен кездестіреміз, бірақ ол жыл­дар зырғып өте шықты, мәселе сол баяғы қалпында қалып келеді. Әкім­діктегілер «арық айтып семіз шығу­ды» ойлаған емес, «семіз айтып арық шығудан» шаршаған емес.

Сонымен, сөз саптауы «салу, жоспар­ланған, жасақталуда» сынды сүйкей салды сөздермен тиянақталатын ауыз су жобалары қандай?

Біріншісі, Ақтаудың іргесінде тұрған «Каспий» су тұщыту зауытының қуатын тәулігіне 40 мың текше метрге арттыру. Жалпы құны 10,5 млрд теңгелік жоба­ның ЖСҚ (жобалық-сметалық құ­жат­тамасы) жасақталуда. Жос­пар бойынша 2021 жылдың желтоқ­сан айынан бастап зауыт бір тәу­лікте 40 мың текше метр ауыз су шы­ғара бастайды. Сондай-ақ «Кен­дірлі» курорттық демалыс ай­ма­ғында тәулігіне 50 мың текше метр су тұшытуға қауқарлы зауыт салу. Құзырлы орындардың ақпа­ратына сүйенсек, қазіргі уақытта жобаның тех­никалық-экономикалық не­гіз­демесі дайын тұр. Мем­ле­кет­тік сараптаманың қара­уына енгі­зілген. Зауыт салынған жағ­дайда Жаңаөзен қаласының хал­қы ауыз судан тапшылық көр­мейді. Жоба құрылысын «ҚазМұнайГаз» АҚ жүзеге асырып жатыр. Үшіншісі, «Қаражанбас» кен орнында тәулігіне 17 мың тек­ше метр су шығаратын зауыт салу. Қазір жоба құрылысы жү­ріп жатыр. Зауыт 2021 жылдың бірін­ші жартыжылдығында іске қосы­луы керек. Бұдан соң кен орны «Астрахань-Маңғышлақ» су ма­гистралынан тәулігіне алына­тын 17 мың текше метр суға тәуел­діліктен босайды. Демек, осы мөл­­шердегі суды облыс жұрт­шы­­лығының қажетіне беруге мүм­кін­дік болады сөз. Жобалар төрт­тігін Қарақия ауданы Құрық ауы­лын­да тәулігіне 50 мың текше метр су шығаратын зауыт салу жо­басы тиянақтайды. Қазіргі уа­қытта жоба­ның техникалық-эко­номикалық негіз­демесі дайын, мемлекеттік сарап­таманың қара­уына енгізілген.

Жобалар жұтынып тұр, бірақ әзір «іске асса тұрғындар қауғаны шегеге іліп, су үшін сүреңге түсер уақытын отбасына қарайлауға арнаса, бау-бақша, ағаш-бұтақтың қураудан қалған тұқылы бастарын қайта көтеріп, желегін жамылар ма еді!» деп армандаумен жобалар тізілген қағазға қарап отырмыз. Қағаздағы «зауыт салынған жағ­дайда» деген екіұшты жолдарды оқығанда есеп­ті беріп отырған құзыр­лы орынның өзі қия­лдап отыр ма деген ой келеді. Судың сыб­дыры тұрғындар жақындаған сайын алыс­тай түсетіндей. Сонымен, жобалар қашан іске асады – әлі қанша ағаш қуа­рып, қанша арық суалып, қанша тұрғын  жыланып қанша жазды өткеруі керек?..

Маңғыстау облысы