Алматыда талдарды заңсыз кесу фактілері анықталып, бұл әлеуметтік желіде шу тудырды. Нақтырақ айтсақ, қарашаның 21-інен 22-сіне қараған түні Төле би мен Әуезов көшелері қиылысында өсіп тұрған 13 түп ағаш кесілген. Оның тоғызы емен болса, екеуі – қарағаш. Ағаштардың оталғанына қатысты жағдайға Президент Қасым-Жомарт Тоқаев назар аударып, Алматы қаласының әкімі Бақытжан Сағынтаевқа аталған жағдайға байланысты қызметтік тексеру жүргізіп, кінәлілерді жауапқа тартуды тапсырды.
Бұл туралы хабарлаған Президенттің баспасөз хатшысы Берік Уәли «Мемлекет басшысы 2019 жылы 29 қазанда Алматыда қала проблемаларына арналған кеңесте сөйлеген сөзінде мегаполистің экожүйесіне ұқыпты қараудың, шаһар тұрғындарының жайлы өмір сүруін қамтамасыз ету үшін тиісті жағдайлар жасаудың ерекше маңызды екенін мәлім еткен болатын» деп жазды.
Алдын ала дерек бойынша жақында ғана аталған жерде күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізген Sulpak және Small сауда үйлері ағаштарды отаған болуы мүмкін. Желі қолданушылары жаппай айыптағаннан кейін барып, Sulpak сауда үйі facebookтегі парақшасында оқиғаға қатысты түсінік берді. «Ағаштарды кесу орын алған аумақ Sulpak компаниясының меншігінде емес және біз сіз сияқты осы тұлғалардың әрекеттерін заңға қайшы деп санаймыз. Біз жедел тергеуге үміттенеміз, тиісті органдарға жан-жақты қолдау көрсетуге және ынтымақтастыққа дайынбыз. Бізге қарсы асығыс қорытындылар мен негізсіз айыптауларды тудырмауларыңызды өтінеміз» делінген хабарламада.
Алайда желі қолданушылары сауда үйінің мәлімдемесінің тым кеш жария болуының өзі көп жағдайға күмәнмен қарауға мәжбүр етеді деп пікір жазған.
Алматы қалалық Жасыл экономика басқармасы мен табиғатты қорғау полициясы бөлімінің мамандары жағдаймен танысқан. Алмалы аудандық әкімдігінің хабарламасында қазір тиісті процесуалдық шешімді қабылдау үшін материалдар жинақталып жатқаны айтылады.
«Оталған 13 ағаштың тоғызы – емен, төртеуі – қарағаш. Белгілі болғандай, Sulpak-тың «Сакура» және «Бөрібекова» мердігер компаниялары Төле би көшесіндегі ғимарат маңында абаттандыру жұмыстарын жүргізіп жатқан болып шықты. «Arena S» (Sulpak сауда маркасының иесі), ғимарат иелері және екі жеке кәсіпкер – «Сакура» және «Бөрібеков» компаниясы дренаждық арнаны, тротуар плиталарды жөндеу, өсінділерді отау және тағы басқа жұмыстар жүргізу бойынша келісім жасаған» делінген ведомство хабарламасында.
Кейінірек қала әкімі Бақытжан Сағынтаев жағдайды тікелей өз бақылауына алғанын мәлімдеді. Оның айтуынша, мамандандырылған табиғатты қорғау прокуратурасы заңсыз ағаш кескені үшін ҚК 340-бабы бойынша сотқа дейінгі тергеу ісін бастаған. Шаһар басшысы қалалық полиция департаментінің бастығы Қ.Таймерденовке істі толығымен қарап, оның объективтілігін қамтамасыз етіп, кінәлілерді анықтап, жауапкершілікке тартуды тапсырған.
«Қазіргі уақытта сауда үйінің жанындағы аумақты «Arena S» ЖШС-ға қарасты (Sulpak) «Сакура» ЖК мен «Бөрібекова» мердігерлерінің абаттандырғаны анықталды. «Сакура» ЖК-ның басшысы ҚР ӘҚБтК 437-бабы бойынша түнгі уақытта азаматтардың тыныштығын бұзғаны үшін әкімшілік жауапкершілікке тартылды. Істің барысы туралы жұртшылықты хабардар етіп отырамыз. Бұл мәселе – менің жеке бақылауымда» деп жазды Б.Сағынтаев.
Эколог, «Байтақ-Болашақ» экологиялық альянсының жетекшісі Азаматхан Әміртай кәсіпкерлер ағаштарды кесу үшін алдымен қоғамның, халықтың келісімін алуы керек екенін айтады.
«Осындайда шенділер Президенттің «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжырымдамасына салғырт қарап жатқан секілді көрінеді. Мұндай оқиғалар адамдардың наразылығын күшейте береді. Проблема қордалана берсе, қоғамда үлкен дағдарыстар туындайды. Бұл – бір. Екіншіден, экологияға орасан залал келіп жатыр. Алматыға онсыз да ауа жетпейді. Ал біз ағаштарды аяусыз кесе береміз. Негізінде ағаш кесу үшін барлық қоғамдық ұйымдардың, көрші ғимараттардың келісімін алу керек. Егер кескен ағаштың орнына мың ағаш отырғызса, онда рұқсат етуге болады. 13 ағаш кессін де, 13 мың ағаш отырғызсын», дейді ол.
Экологтың айтуынша, қоғамды да, қала билігін де пысқырмай отырған кәсіп иелерін әкімшілік жауапқа емес, қылмыстық жауапқа тарту қажет.
«Мұндайларға әкімшілік жаза қолданып, заңда көрсетілген айыппұлды сала салу тым аз. Оларға қатаң қылмыстық жаза қолдануымыз керек. Сонда ғана мұндай опасыздардың жолын кесе аламыз. Осы мақсатта біз «Байтақ-Болашақ» партиясын құру жолында жанталасып жүрміз. Партия құрып, осындай мәселелерді халықтық деңгейде көтермей, мәселе шешілмейді. Арқа сүйейтін Экология кодексі де әлі Мәжілістің қарауында жатыр. Сондықтан қазір таразының басы заңсыз әрекет ететіндерге ауып тұрғаны жасырын емес», дейді А.Әміртай.
Сондай-ақ желі қолданушылары сауда үйіне байкот жариялауға шақырған. Мұндай ұсыныс білдіргендердің қарасы қалың. Солардың бірі – Анар Құрманбекова.
«Өздерінің бизнесінің гүлденуі үшін ағаштарды кесіп тастайтын кәсіпкерлерге және Sulpak-қа байкот жариялаймын. Сіздің өркендеуіңізге ағаш емес, жаратылыс және заң туралы түсінігіңіздің жоқтығы кедергі келтіреді. Бір сәттік пайда табу үшін қоршаған ортаға зиян келтіру – бұл бизнес емес, қылмыс. Елдегі вандализм мен варварлыққа тоқтау салу керек» деп жазады Анар.
Алматыдағы ағашты заңсыз кесу фактісінің тіркелуі – бір бұл емес. Ақпан айында Құлжа тасжолының бойында сауда үйін салу үшін ағаштарды сұлатып салған.
«Ешқандай өтініш, сұраныс болмаған. Тым құрыса біз өтемақы төлейік, соған орай мұнша ағаш кесейік деп те айтпаған. Құбыр желілерін тарту үшін қалауынша кесе салған. Алдын ала есептеу бойынша 11 мың ағаш кесіліпті. Экспертиза керек», деген еді экобелсенді Тимур Елеусізов.
Ал қалалық Жасыл экономика басқармасының бөлім басшысы Қайрат Тоқтасынов «Сауда ойын-сауық орталығы құрылысына рұқсат беру мен ағаштарды кесуге рұқсат беру – екеуі екі түрлі құжат. Қазір біз компания басшыларымен байланыса алмай жатырмыз. Табиғатты қорғау прокуратурасына арыз бердік» деген.
Қалалық басқарма өкілінің мына сөзі «ағаштарды алаңсыз кесе беріңдер» дегеніндей естілгенін де жасырып қайтейік. Әлсіз бақылау мен шарасыз жазалау болған жерде осындай тәртіпсіздіктің қанат жаяры бесенеден белгілі.
Биыл маусым айында қалалық Жасыл экономика басқармасы Бостандық ауданындағы Дружба паркін реконструкциялау үшін 169 ағашты кесуді жоспарлап отырғанын жария еткен. Жыл басында Медеу ауданындағы бұрынғы туберкулез диспансері жанындағы 70 түп ағашты заңсыз кесіп тастағаны белгілі болды. Жасыл экономика басқармасы жер иесіне айыппұл салдық деді. Қазан айында коттеджді қалашық салу үшін 100-ден аса алма ағашын еш рұқсатсыз қырқып тастаған. Мұндай бассыздықты тізбелей берсек, шегіне жету тіпті қиын.
Кәсіпкерлердің ағаштарды алаңсыз кескеніне қарап, шаһардағы бизнес қауымдастық қала билігінен қаймықпай ма деп қаласыз. Екінші бір себеп – айыппұлдың арқаға аяздай батпайтынында да сияқты. Әкімшілік құқықбұзушылық кодексінің 386-бабы бойынша ағаш кескені үшін салынатын максималды айыппұл – 150 АЕК. «Облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың жергiлiктi өкiлдi органдары белгiлейтін жасыл екпелердi күтiп-ұстау және қорғау қағидаларын бұзу – ескерту жасауға немесе жеке тұлғаларға – он бес, шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiне немесе коммерциялық емес ұйымдарға – отыз, орта кәсіпкерлік субъектілеріне – елу, iрi кәсiпкерлiк субъектiлерiне бір жүз елу айлық есептік көрсеткіш мөлшерiнде айыппұл салуға әкеп соғады» делінген кодексте.
Келеңсіздікке көз жұма беріп, су қараңғы соқыр қоғамға айналып кетпейміз бе деген қауіп туатыны да содан. Бірді-екілі белсенді айтып, жазып жатыр. Сөйткен есіл еңбек елене ме, әлде «жазалылар жауапкершілікке тартылды» деген қылдай жауаппен іс тәмам бола ма, белгісіз. Кейін жағдайдың қалай өзгерерін қайдам, Алматы әл-әзір заңсыз ағаш кесу «жәрмеңкесін» өткізіп жатқан шаһарға ұқсайды...
Абай АЙМАҒАМБЕТ,
«Egemen Qazaqstan»
АЛМАТЫ