Жаһан жабылып дауасын таппаған дерт

Дүниежүзілік науқанның өзектілігі сонда – әлемдегі АИТВ індетінің даму тенденциялары мен көрсеткіштерін көр­се­те­ді. ЮНЭЙДС деректеріне сү­йен­сек, алдағы 10 жылда АИТВ жұқ­тыру Шығыс Еуропа және Орталық Азия елдерінде белең ала түспек. Дәл осын­дай үрдіс біздің елімізде де бай­қа­лады. Қазақстанда бүгінде АИТВ-мен өмір сүретін 27 мыңнан аса адам бар және олардың барлығы диаг­­ноз қойылғаннан кейін бірден тегін ем ала алады. 2020 жылдың 1 қарашасындағы мәліметтерге сәйкес Алматы қаласының ЖИТС орталығында 3 663 адам есепте тұр.

Қазақстанда АИТВ жұқтыр­ған­дардың басым бөлігін, нақ­ты­рақ айтсақ, 66 пайы­зын ер-азаматтар құрайды. Сол сияқ­ты жаңадан анықталғандардың да басым бөлігі – 30-39 жас ара­лы­ғын­да­ғылар (39,5%). Соңғы жыл­дары бұл ин­фек­цияның жыныстық жолмен жұғуы қайтадан белең алып отыр.

Не десек те, қазірге толық емі та­был­маған осынау вирустың жы­ныстық жолмен берілуі тыйыл­май тұр. Қабылданған ша­ралар нәтижесінде АИТВ ин­фекциясының эпидемиялық үдерісінде тамыр ішілік есірткіні пайдалану кезінде парентеральді жолмен берілуі 2006 жылғы 72%-дан 2019 жылы 33%-ға дейін екі есе төмендегені байқалады.

Ал COVID-19 пандемиясы кезінде бүкіл әлем денсаулықтан басқа да әлеу­мет­тік мәселелерімен бетпе-бет кел­генін көрдік. Ден­сау­лық сақтау саласындағы өзге де қордаланған жайттар коронавирус көлеңкесінде қалып қойғаны да жасырын емес. Медицина саласы көп­теген жоспарлы оталарды кейінге қал­ды­руға мәжбүр болғандықтан ауруы ас­қынған оқиғалар орын алды. Оған қоса отбасындағы әлімжеттікті азайту, ген­дер­лік теңдік, әлеуметтік қорғау және эко­номикалық өсумен тығыз байланысты еке­нін көрсетті.

Пандемияға дейін қоғам назарында болған иммун тапшылығы вирусымен өмір сүріп жатқан жандардың өмірі коронавирустан кейін қандай болмақ? Қысқасы, жоғарыдағы науқан аясында еліміз­де түрлі іс-шаралар өтті. Олар­дың көпшілігінің форматы – онлайн. АИТВ-мен өмір сүретін адамдардың (АӨА) Қазақстандық одағының ҮЕҰ қызметкерлері және негізгі топтар қоғамдастықтарының мүшелері әлеуметтік желілерде АӨА-мен ынтымақтастық туралы бейнебаяндар шығарады. Жаһандық қордың ЖИТС-пен, туберкулезбен және безгекпен күрес қызметінің аумағындағы белсенділер науқан ұранымен бетперде таратады. Олимпиада чемпионы, ЮНЭЙДС спорт жөніндегі арнайы уәкілі Бақтияр Артаев АӨА-дың Орта Азиялық қауымдастығының әлеуметтік ролигінде АӨА стигмасы мен кемсітушілігіне қарсылық көрсетуге ұмтылды. Орталық Азия­дағы жаһандық денсаулықты зерт­теу орталығы науқан күндері интимдік қызмет көрсетушілерді АИТВ-ға өзін өзі тестілеу және жедел тест нәтижесі оң болған жағ­дай­да оларды медициналық көмекке бекіту жөніндегі жаңа жобаны ұсы­на­ды.

– Жаһандық ынтымақтастық пен жалпы жауапкершілік бізден денсаулық сақтау саласындағы ортақ жауаптарға, соның ішінде АИТВ-ға қарсы шараларға жаңа көзқарасты талап етеді. АИТВ инфекциясының таралуын тоқтату үшін таптаурын көзқарас пен кемсітушілікті жою қажет, қоғамдық белсенділік пен ынтымақтастық АИТВ-ға шалдыққан адамдарды ақпа­рат­пен, қызметтермен, әлеу­меттік қорғаумен қам­та­ма­сыз етудің кепілі болуы тиіс, – дейді ДСМ Қазақ дерматология және инфекциялық аурулар ғы­лы­ми орталығының директоры Бауыр­жан Байсеркин.

Алматылық дәрігерлер АИТВ-мен өмір сүретін адам­дар­ға қатысты те­ріс көз­қа­рас пен кемсітушілікке жол бер­­­меуге және ақ халаттағы бар­лық адам­ның назарын ауда­ру­ға бағытталған ЖИТС-пен кү­ресудің нышаны ретіндегі қы­­зыл бауды беру бо­­йынша «Ниеттестік та­ныт, Алматы» челленджін өткізді. Алда Нұр-Сұлтанда «АИТВ-ның алдын алуға менің қосатын үлесім» атты челлендж жоспарланып отыр. Бұл АИТВ-ның берілу жолдарын білудің және әрбір адам үшін инфекциядан қорғау жөніндегі шаралардың маңыздылығын еске салады. «Мен өмірді таңдаймын!» атты онлайн-суреттер Алматы, Қарағанды және Солтүстік Қазақ­стан облыстарында, сондай-ақ Семей қаласында өтеді. Ақмола облысының журналистері «АИТВ инфекциясы: алдын алу, диаг­нос­­тика және емдеу» атты үздік жария­ла­ным конкурсына, ал Қостанай қала­сы­ның аутрич-қызметкерлері өз жұмыс­тарын дә­ріп­теу бойынша челленджге қаты­са алады. Батыс Қа­зақстан және Атырау облыс­­тарында студенттерге арналған «Өмір сүру үшін білу!» атты тре­нингтер мен интеллект­­­уалды ойындар жоспарлануда.

Дүниежүзілік компания­ны өткі­зуде Қ­ДИАҒО және ЖИТС өңір­лік орталықтарының серік­­­тес­те­рінің ішінде – ЮНЭЙДС, ЖИТС-пен, тубер­ку­лезбен және безгекпен күреске ар­нал­ған Жаһандық қор, ДДҰ, АИТВ-ахуал­ды адам­­дар­дың Қазақстандық одағы, АӨА қауымдастығы, Орталық Азия­дағы жаһандық ден­сау­лық­ты зерт­теу орта­лы­ғы, денсаулық сақтау бас­қар­ма­ла­ры және басқа­лар бар.

Соңғы он жылда АИТВ жұқ­тыр­ғандардың өлім-жітімі 1,5 есе азайды. АӨА-дың 80%-ы ЖИТС-тен емес, АИТВ ин­фек­цияларымен қосарланған аурулардан қайтыс болады. Соңғы он жылдықта елі­міз­дегі көңіл көншітерлік жағдай – АИТВ инфекциясының анадан балаға берілу деңгейінің төрт есе төмен­де­уі. АИТВ-мен ауыратын жүк­ті әйел­дердің 98%-ы сау бала таба алады.

АЛМАТЫ