Халық өміріндегі маңызды кезең

Осы күрделі кезеңде Қазақстанның алдында дағдарысқа қарсы тиімді шаралар қабылдау, тұрақты экономикалық дамуды, халықтың әлеуметтік әл-ауқатын жақсартуды қамтамасыз ету міндеті тұр. Бүгінгі күн – еліміз үшін шынымен де тарихи және маңызды күн. Бүгін Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісі депутаттарының және облыстық, қалалық және аудандық мәслихаттарға кезекті сайлауы. Бұл саяси шараның басты ерекшелігі – соңғы заңнамалық өзгерістерге байланысты республикада парламенттік оппозиция институты пайда болады. Осы сайлауда алғаш рет партиялық тізімдегі әйелдер мен жастарға 30 пайыздық квота бөлінеді. Демек, партиялардан кандидаттардың кем дегенде үштен бірі әйелдер мен 29 жасқа дейінгі азаматтар болуы керек. Сондай-ақ, мәслихаттарға сайлау алғаш рет партиялық тізім бойынша өткізіледі.

Бұл сайлау, менің ойымша, елдің саяси жүйесінің жаңаруын, сондай-ақ, Қазақстанды демократияландыру мен жаңартуға деген ұмтылысын көрсетеді.

Біздің халық барлық маңызды тарихи сәттерде әрқашан бірлік пен ынтымақтастықты көрсете білген. Біз бүгін еліміздің азаматтарының бірі ретінде өз ұрпақтарымыздың алдында Қазақстан тәуелсіздігінің тағдыры, ауқымдылығы мен жаңашылдығы, асқақ, зор екендігі үшін жауаптымыз. Қазақстанның тәуелсіздігі – халқымыздың басты құндылығы. Мұны Президент Қасым-Жомарт Тоқаев өзінің жақында жарияланған «Тәуелсіздік бәрінен қымбат» мақаласында да атап өтті. Бұл Қазақстан халқы 1991 жылы жасаған таңдаудың тарихи күші – еркін, тәуелсіз елде, бейбітшілікте, келісімде және бір-біріне деген сенімде өмір сүруді, өз тағдырын, болашақ ұрпақтың өмірін өзі белгілеп, олардың табысты болашағын құруға жасалған таңдау.

Тәуелсіздік дәуірі Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың сан қырлы және ұлы қызметімен, ел азаматтарының әл-ауқаты мен жетістіктерімен, Отанымыздың одан әрі өркендеуімен байланысты екенін атап өткім келеді. Алғашқы күндерден бастап Қазақстан өз алдына құқықтық демократиялық мемлекет пен бастысы адам, оның құқықтары мен мүдделері болатын әділетті азаматтық қоғам құруды мақсат етіп қойды. Егемендіктің даму жолына назар аудара отырып, әлеуметтік-экономикалық және қоғамдық-саяси реформаларды жүргізу бойынша орасан зор жұмыс атқарылды, бұл қоғам мен мемлекеттің барлық салаларында ауқымды жетістіктер мен табыстарға әкелді деп дәлелді айтуға болады. Тәуелсіздік жылдары ішінде Қазақстан ұлттық экономиканың барлық салаларында сапалы жаңа белестерге жетті. Халықтың әл-ауқатын арттыру, елдің жоғары даму қарқынын қамтамасыз ету – бұл елдің әлеуметтік-экономикалық және қоғамдық-саяси өмірінде болып жатқан реформалардың басты мақсаты. Қазақстанда мемлекетіміздің экономикалық әлеуетін арттыруға және халықтың өмір сүру деңгейін көтеруге бағытталған ауқымды бағдарламалар жүзеге асырылуда.

Тәуелсіздік жетістіктеріне біздің өңір де өз үлесін қосуда. Бұл кезеңде облыстың жалпы өңірлік өнімі жүздеген есе өсті. Аймаққа инвестиция тартылуда. Мемлекеттік индустрияландыру бағдарламалары аясында түрлі жобалар жүзеге асырылуда. Мыңдаған жаңа жұмыс орындары ашылды. Облыстың агроөнеркәсіптік кешені қарқынды дамуда, өнеркәсіптік өндіріс көлемі ұлғаюда. Әлеуметтік-мәдени саланың жаңа нысандары, қазіргі заманғы балалар сауықтыру және ойын-сауық орталықтары, мектептер, ауруханалар, стадиондар, мұражайлар, мәдениет сарайлары, автомобиль жолдары мен теміржолдар, тұрғын аудандар және басқа да маңызды нысандардың құрылысы кең ауқымға ие болды. Экономиканың көптеген салаларында, соның ішінде білім беруде, медицинада, ғылымда және мәдениетте үлкен өзгерістер болып жатыр. Жамбылдықтардың өмір сапасы күрт жақсарды.

Қазіргі Қазақстан – бұл тәуелсіз, егемен, демократиялық мемлекет, экономикасы тұрақты және болашаққа тиімді жоспар. Тәуелсіздік алғаннан бері экономика, ғылым және мәдениет күрт дами бастады. Әрине, біздің мемлекетке өз мемлекетінің «құрылысын» бастау, дағдарыстан шығу, жұмыссыздықты жеңу оңай болған жоқ, бірақ біз бұл қиындықтардан өттік. Соған қарамастан, соңғы 30 жыл ішінде білім беру әлемі үнемі жаңа мазмұнға, әдістер мен технологияларға бет бұрды. Тәуелсіздік таңында «Білім туралы», «Ғылым туралы», «Мемлекеттік жастар саясаты туралы» және «Қазақстандағы баланың құқықтары туралы» заңдар қабылданды. Қазақстандық білім беру жүйесінің құрылымы білім берудің халықаралық стандартты классификациясына (ISCED) сәйкес келтірілді. Оқу жоспары мен білім беру бағдарламалары, жаңа буын оқулықтары жасалды, ұлттық мемлекеттік стандарттар енгізілді. Бүгінгі күні мемлекеттік қолдаудың арқасында жеке мектепке дейінгі ұйымдардың жүйесі белсенді дамып келеді. Сонымен қатар, заңнамалық деңгейде мектепке дейінгі білім берудің мемлекеттік тапсырысы және міндетті мектепке дейінгі дайындық енгізілді. Қазақстан мектебі үздік әлемдік тәжірибеге сәйкес жаңартылған мазмұнға көшті. Дарынды балаларды анықтау және қолдау бойынша жүйелік шаралар жүзеге асырылуда. Қазақстандық оқушылар халықаралық пәндік олимпиадаларда шетелдік құрдастарының байқаушыларына айналды. Мектептегі білім беруді дамытудың институционалдық негізі құрылды. Назарбаев Зияткерлік мектептері, Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы, «Өрлеу», «Оқулық», «Бөбек», «Балдәурен» орталықтары және басқалары.

Техникалық және кәсіптік білім беруде техникалық, технологиялық және ауылшаруашылық салаларында оқытудың дуальды жүйесі енгізілді. Қазақстанда жоғары білім беруді дамытудың мақсаттары әлемдік трендтерді ескере отырып құрыла бастады. Жоғары білім беруді дамытудың басым бағыттары – білім беруді, ғылым мен өндірісті интернационалдандыру және интеграциялау. Нәтижесінде магистратура мен докторантураға мемлекеттік тапсырыс ұлғайды. Барлық университеттерде ерекше білім беру қажеттіліктері бар студенттерді оқыту үшін жағдай жасалған және кедергісіз қолжетімді. Қазақстандық жоғары оқу орындарындағы шетелдік студенттердің үлесі ұлғайды. Білім мен ғылымның интеграциясы Қазақстан университеттеріне QS халықаралық рейтингіне кіруге мүмкіндік берді. Қазақстандық ғалымдардың жарияланымдары әлемдегі ең көп келтірілген мақалалар тізіміне енді. Университеттерде коммерциализация кеңселері, технопарктер және бизнес-инкубаторлар құрылуда. Сонымен қатар, біздің университеттер қазірдің өзінде әлемнің үздік университеттерінің қатарында, халықаралық рейтингтерге енгізілген. Академиялық ұтқырлық тұрғысынан қазақстандық студенттер әлемнің жетекші университеттерінде оқытылды. Назарбаев Университетінің басқару және білім беру процесінің тәжірибесі қазақстандық жоғары оқу орындарында таратылады. Тәуелсіздік жылдары Қазақстанда «Болашақ» халықаралық стипендиясы енгізілді, соның арқасында біздің қазақстандық студенттер шетелде ең үздік оқу орындарында білім алуға мүмкіндік алды. Қазір бағдарлама түлектерінің көпшілігі мемлекеттік органдар мен ұйымдарда жұмыс істейді.

Қазақстан Болон процесінің мүшесі болды. Бүгінгі таңда елдің университеттері корпоративті басқару принциптерін енгізуде, қадағалау және қамқоршылар кеңесі құрылды. Еліміздің жоғары оқу орындары мен колледждері индустриалды-инновациялық дамудың мемлекеттік бағдарламасын іске асыру үшін білікті кадрлар даярлауда. Ширек ғасырда бәрі өзгерді – сыртқы әлем де, оны біздің ішкі қабылдауымыз да. Біз өзімізді өзгерттік. Жаңа ұрпақ өсті. Тәуелсіз Қазақстанда халықтың 50 пайызы дүниеге келген. Табыстар мен жетістіктер айқын. Сондай-ақ, біз әлем алға жылжып келе жатқанын түсініп, болашаққа үміт артамыз. ХХІ ғасыр – жас мемлекеттің тірегіне айналатын жаңа ұрпақтың ғасыры. Біз оқуға үлкен көңіл бөлуіміз керек, барынша білім алуға тырысуымыз керек. Бізге білімді, белсенді адамдар қажет. Мемлекеттің болашағы бізге, жастарға байланысты болады. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев айтқандай «Қазақстанға ұлтымыздың әлеуетін оятуға және іске асыруға мүмкіндік беретін интеллектуалды революция қажет». Біздің алдымызда маңызды міндеттер тұр. Қол жеткен жетістіктер негізінде және соңғы әлемдік үрдістерді ескере отырып, ұлттық білім беру жүйесін жетілдіру керек. Алдағы жылдары Қазақстандағы білім беру жүйесінің күш-жігері төртінші жаһандық мақсатқа «Жалпыға бірдей және әділетті сапалы білім беруді және өмір бойы барлық адамдар үшін білім алуды қамтамасыз ету» қол жеткізуге бағытталуы керек. Осыған орай, былтыр «Мұғалімнің мәртебесі туралы» заң қабылданды. Биыл қаңтар айынан бастап Білім және ғылым министрлігі «Әліппені» бірқатар мектептерінде эксперимент ретінде, ал 2021 жылдың 1 қыркүйегінен бастап елдегі барлық мектептерге толық енгізілетін болады. 2021 жылдан бастап аудандық және қалалық білім бөлімдері бақылауға алынып, мамандандырылған аймақтық департаменттер қаржыландыратын болады. Сонымен қатар, еліміздің мектептері дене шынықтыру сабағында ұлттық спорт түрлерін кезең-кезеңімен енгізе бастайды. Алдымен асық ату, тоғызқұмалақ және қазақша күрес енгізіледі. Мәдениет және спорт министрлігінің Тіл комитеті Білім және ғылым министрлігінің қарамағына өтеді. Бұл қазақ тілін үйренудің барлық әдістерін бір орталыққа шоғырландыруға және іске асырылып жатқан оқу бағдарламаларын тиімді талдауға және бақылауға мүмкіндік береді. 2021 жылдың 1 қаңтарынан бастап мұғалімдердің жалақысы 25 пайызға көтеріледі. Бұл жайлы 2020 жылдың қыркүйегінде Президент Қасым-Жомарт Тоқаев өзінің халыққа Жолдауында мәлімдеген болатын. Осы барлық Қазақстанның күш-жігері мен жетістіктерін талдай отырып, біз республиканың стратегиялық дұрыс жолды таңдағанын сенімді түрде айта аламыз. Тәуелсіздігіміз кезінде біз көп нәрсе жасадық: біз қуатты мемлекет құрдық, экономикасы қарқынды дамыған елдердің бірін құрдық, адамдардың өмір сүру деңгейін жақсарттық. Халқымыздың дүниетанымы, өзіндік санасы түбегейлі және түбегейлі өзгерді.

Қазақстанның тәуелсіздігі – бұл халық өміріндегі маңызды кезең. Бұл тарихи және саяси қажеттілікке айналды, барлық қазақстандықтарға тән барлық ерекшеліктерді: даналықты, дәйектілікті, мақсаттылықты, тектілікті, білімділікті, толеранттылықты, басты мақсатты таңдауды, бизнесті жүргізу қабілеттілігін өз логикалық қорытындысына дейін жеткізді. Ең бастысы, біздің барлық жетістіктеріміз кері қайтарылмайды. Біз болашаққа оптимизммен қараймыз. Бізде жалпыұлттық бірлік бар. Ең ықпалды, нақты істер партия – «Нұр Отан» халық жағында. Біздің ортақ міндетіміз – Қазақстанның өркендеуі және азаматтарымыздың әл-ауқаты. Бүгін біздің халқымыз елді жаңғыртудың жаңа тарихи миссиясын абыроймен қабылдайтынына, Қазақстанды одан әрі дамудың жаңа кезеңіне шығарып апаратына сенімдімін.

Ержан ӘМІРБЕКҰЛЫ,

М.Х.Дулати атындағы Тараз өңірлік университетінің бірінші проректоры