Қазақстанның Тұңғыш Президенті – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласында «Туған жер» бағдарламасын қолға алуды ұсына келіп: «Туған жерге деген сүйіспеншілік нені білдіреді, жалпы бағдарламаның мәні неде? Бірінші, бұл білім беру саласында ауқымды өлкетану жұмыстарын жүргізуді, экологияны жақсартуға және елді мекендерді абаттандыруға баса мән беруді, жергілікті деңгейдегі тарихи ескерткіштер мен мәдени нысандарды қалпына келтіруді көздейді», деп айтқан еді.
Біз бүгін осында айтылған жергілікті деңгейдегі мәдени нысандар, соның ішінде ауылдағы клубтар туралы сөз қозғағанды жөн көріп отырмыз. Елбасының рухани-мәдени өмірімізге соны серпін берген байыпты мақаласының жарияланғанына да төрт жылдан аса уақыт өтті. Содан бері «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында біраз жұмыстар атқарылды. Әсіресе әр аймақтағы бірқатар елді мекендерде жаңадан мәдениет үйлері бой көтеріп, соған ауыл адамдары мәре-сәре болып жатты. Бұған біз де шынымен қуанамыз. «Театр – киім ілгіштен» басталады демекші, ауыл мәдениеті де клубтан басталады. Кешегі тоқсаныншы жылдардағы қиыншылық кезеңде кейбір ауылдағы мәдениет үйлері иесіздікке ұшырап, жабылды. Соның бір мысалы ретінде, Қостанай облысы Амангелді ауданы Қабырға ауылындағы клубты айтар едім. Бұл – менің туған жерім. Кезінде 300-ден аса отбасы тұрған ауылда қазір 40-қа жетеғабыл түтін тұрады. Біздің ауылдағы клуб та сол тоқсаныншы жылдардың соңында «ажал құшты». Қазір енді оның орны ғана үңірейіп тұр. Жыл сайын ауылға барғанда сол клубтың орнын көріп, көңілімді нәзік мұң тербеп, көз алдыма балалық шағым келеді. Кейде біз өткенге оралсақ, сол дәуірді көксегендей боламыз. Шын мәнінде, олай емес.
Бұрын ауылға ерекше көрік берген еңселі Мәдениет үйі сол өткен ғасырдың алпысыншы жылдары, совхоз құрылғанда салынса керек. Дәл іргесінде үлкен саябақ болды. Жаз кезінде ауыл адамдары клубтан шыққаннан кейін сол саябақта демалып, серуендейтін. Соның бәрі бізге қызық еді. Осы клубтың сахнасында жетпісінші жылдары Халық қаһарманы, күміс көмей әнші Роза Бағланова өнер көрсеткен. Оны үлкендер аңыз қылып айтады. Ал сексенінші жылдардың соңына тап келген бала кезімізде, өзіміз осы сахнадан Роза Рымбаева, Мақпал Жүнісова, Ақжол Мейірбеков, Құдайберген Бекіш, Бақтияр Тайлақбаев секілді теледидардан ғана тамсанып көретін әнші аға-апаларымыздың жүзін бетпе-бет көріп, өнерін қызыға тамашаладық. Сол кездегі бір оқиға есімнен кетпейді. Бесінші сыныпта оқимын. Қақап тұрған қаңтар айы еді. Апайымыз сабақтың соңында, «біздің ауылға әнші Нағима Есқалиева келді, қазір сағат түскі 14:00-де клубта концерт қояды, соны көруге келіңдер» деп шақырды. Сыныптастардың бірі қалмай барып, Нағима апайдың әуезді әндерін сүйсіне тыңдаған едік.
Ол кезде клубта күнде кино қойылады. Бала болсақ та кинодан қалмаймыз. Ал ауылға үнді киносы келсе – ол енді кішігірім той.
Қазір осы оқиғалардың бәрі тарих, тіпті ертегі секілді көрінеді. Міне, осындай мазмұнды кештерімен ауылдағы Мәдениет үйі – қаншама адамға ізгілік дәнін сеуіп, өнерді сүюге тәрбиеледі.
Ал бүгінде уақыт, қоғам басқа дегенмен, ауылдағы Мәдениет үйінің орны бәрібір бөлек екендігін түсіну керек.
Осы ретте біз Қостанай облысы Амангелді аудандық Мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің меңгерушісі Сағынғали Сейдинге хабарласып, ауыл клубтарының жағдайын сұраған едік.
Жыл санап ауыл клубтарының жағдайы жақсарып келеді. Қазір біздегі 10 ауылдық округте клуб бар, онда 10 әдіскер еңбек етеді. Мәселен, Есір ауылдық округіндегі бұрынғы мектеп ғимаратын толық жөндеуден өткізіп, оны Мәдениет үйіне айналдырдық. Алдағы жылы «Ауыл-ел бесігі» бағдарламасы аясында Қарасу ауылдық округінің клубы күрделі жөндеуден өтеді. Оның сметалық құжаттары дайын. Кезінде барлық ауылда Мәдениет үйі болды. Кейбір елдімекендердегі тұрғындар саны аз болғандықтан ондағы клубты қайтадан қалпына келтіру қиын. Алайда «солай» деп мәдени жұмыстарды тоқтатқан емеспіз. Аудан орталығындағы Мәдениет үйінде 30 адам қызмет жасайды. Былтыр М.Қапышев атындағы халық театрының құрылғанына алпыс жыл толды. Сонымен бірге ауданда Ұлт-аспаптар оркестрі бар. Жас ақындар клубы жұмыс істейді.
Қазіргі күрделі жағдайға байланысты мәдени іс-шаралар онлайн режімде өтуде. Былтырдан бері мәдениет саласы қызметкерлерінің еңбекақысы өсіп, бір қуанып қалдық, −дейді ол.
Шынында да біраз уақыт бойы өгей баланың күйін кешіп келген мәдениет саласы қызметкерлерінің жалақысы өсіп, мерейлері бір көтеріліп қалды.
Арқалық қаласына қарасты Фурманов ауылындағы Мәдениет үйінің меңгерушісі Қанат Жаңабергенов осы салада жиырма жылдан бері еңбек етіп келеді. Ол кісінің де өз айтары бар.
− 2000 жылы осы ауылға көшіп келіп, жабылып қалған Мәдениет үйін қайта ашу үшін демеуші іздеп, біраз сабылдым. Әйтеуір «Бірлік» ЖШС-і қол ұшын созып, клубқа күрделі жөндеу жүргізіп берді. Қазір қарамағымда 7 адам бар. Автономдық жылу орнаттық. Жыл сайын ағымдық жөндеу жүргіземіз. Оны да алғашқы кезде демеушілермен іске асырсақ, қазір қалалық Мәдениет сарайының көмегімен атқарамыз. Мәдениет үйі жанынан Әжелер ансамблі құрылған, «Алтынай» бишілер тобы бар. Ауыл жастары өте өнерлі, олардың қалалық, облыстық байқаулардан қанжығалары бос қайтқан емес. Былтыр еңбекақымыз өсті. Әрбір мереке сайын концерт қоямыз. Көршілес елді мекендерге барып, өнер көрсеттік. Сенбі-жексенбі күндері жастарға би кештері ұйымдастырылады. Қазір пандемияға байланысты мәдени іс-шараны доғарып отырмыз, − дейді Мәдениет үйінің меңгерушісі.
Сондай-ақ тәжірибелі маман ауыл клубтарын дамыту үшін мәдениетке деген жаңаша көзқарас керек дегенді айтады. Көпшілік мәдениет деген ән айту, күй тарту деп ойлайды. Бұл – дұрыс ұғым емес. Оның мағынасы өте кең. Өмірдегі не нәрсенің бәрі мәдениеттен басталады. Алдымен атқа мініп жүрген азаматтардың мәдениетке деген көзқарасы дұрыс болуы қажет. Өнер адамдарының жаны нәзік, сезімтал келеді. Оларды үнемі қолдап отыру керек. Мәселен, біз ұлт-аспаптар оркестрін құрғымыз келеді, бірақ музыкалық аспаптардың бағасы қымбат. Оны сатып алуға мүмкіндігіміз жоқ. Сосын ауыл клубтарында істейтін техникалық қызметкерлердің жалақысын көтерсе деген ұсынысын жеткізді.
Жалпы республика көлеміндегі ауыл клубтарын дамытуға арналған қандай да бір жобалар, бағдарламалар бар ма деген ниетпен Мәдениет және спорт министрлігіне хабарласып едік. Олар өздеріне тек республикалық маңызы бар өнер ұжымдары қарайтындықтарын жеткізіп, жергілікті деңгейдегі мәдениет үйлеріне облыстық, аудандық әкімдіктер жауапты екенін айтты.
Алайда бізді Павлодар облыстық Мәдениет, тілдерді дамыту және архив ісі басқармасының былтыр ауыл клубтарының жаңа моделін жасаудағы жобасы риза етті. Ол «Ауыл клубы 4.0» деп аталады. Оның мақсаты: ауыл тұрғындары өздері бастамашыл болып, мәдени шараларға атсалысуына жағдай жасау, ел азаматтарының мәдениет, өнерге деген құлшынысын арттыру және оларды жасына қарамай елді мекеннің мәдени өміріне жаппай жұмылдыруды көздейді. Сонымен қатар аталған жобаны жүзеге асыру үшін нақты жеті бағыт ұсынылған.
Міне, осындай жаңашыл жобалар әр өңірде қолға алынса деп ойлаймыз. Сонымен бірге ауыл клубтарын уақыт талабына сай жаңа технологиялармен жарақтандыру да қажет.
Ауыл – ұлттың қаймағы, ұйытқысы. Еліміздің даңқын асырып жүрген таланттардың көбі сол ауылдан шықты. Ауылдың өнері өркен жайса, қазақтың мәдениеті қанатын кең жаяды. Ендеше, өнердің бір бұлағы ауыл мәдениетінің ауқымы тарылмасын дейік. Ал сіз қалай ойлайсыз, оқырман?!