(Қаз-қалпында)
...Алматыда тоқымдай жердің құны адам айтқысыз қымбаттап, баспанасы бары да, жоғы да жанталасып құрылыспен айналысып жатқанда біздің көп қабатты үйдің іргесіндегі қаланың бас жоспары бойынша саябақ болады деген жерді қолы ұзын біреулер сатып алып, іске кірісіп кетті. Саябақ біткенде көлеңкесінде сайрандауды көксеген мыңдаған тұрғындардың тілегі осы құбылыстың жетегіне көгенделіп кете барды. Алайда, қызу қарқынмен басталған құрылысқа дағдарыс келіп килігіп, “сақалды” нысанға айналып шыға келді.
Біздің алтыншы қабаттан іргетасы қаланып, іркіліп қалған құрылыс орны алақандағыдай көрінетін. Сол нысанның қарауылы болушы еді. Тепсе темір үзетін жас жігіт жаздың аптабында, қыстың аязында күрке сияқты салынған үйшіктің ішінде жатады. Жұмысы айналаны бақылап, сондағы құрылыс материалдарын ұры-қарыға алғызбау ғой баяғы. Таң атады, күн батады. Ал, қарауылдың өмірі өзгермейді. Темірмен қоршалған ерікті түрменің ішінде тіршілігі жалғасып, ені екі метр ғана үйшіктің ішінде күні өтіп жатты. Көктем келіп, күн жылынғанда да, жаз шығып, айнала құрғағанда да құрылыс қайта жалғаса қоймады.
Бірақ, қарауыл ауысты. Жас жігіттің орнына кексе кісі келді. Ұлты басқа... Темір қоршаудың ішінде мүлде жаңа тіршілік басталды. Қоршаудың іргесінде біздің шағын ауданның қоқыс тастайтын темір жәшіктері бар. Жаңа қарауыл тұрғындар керексіз етіп тастаған ескі есік, терезе жақтаулары мен түрлі материалдардан қонысын кеңейтіп алды. Оның қасында анда-санда бір әйел адам пайда болады. Қазылып тасталған құрылыс алаңына жаңбырдың суы жиналып, кәдімгі көлшікке айналған-ды.
Жаңа қарауыл қаз, үйректің балапанын сатып әкеліпті. Қораптағы балапандарға айналадағы тұрғын үйлердің қоқыс тастайтын темір жәшіктерінен тамақтың, нанның қалдықтарын әкеліп береді. Кей күндері жинаған наны бір қаптай болады. Ойпырым-ай, көршілеріміз күн сайын осыншама нанды қоқысқа тастайды екен-ау!..
Аз ғана күннің ішінде қарауылдың сарыауыз балапандары темірқанат болып, қораптан шығарылып, кішкене тор қоршауға көшірілді. Араға санаулы күн ғана салып, қарауыл жаңа кәсіпті бастады. Таң ағарып атпастан және күн сайын оның үйшігі жағынан саңғыр-саңғыр еткен дыбыс шығады. Қарауыл түнімен жинаған шыны бөтелкелерді таң алдында қаптардан жерге төгіп, сұрыптайды. Сыра, арақ, коньяк сықылды ішімдіктердің бөтелкелерін тұрпатына қарай бөліп, қайтадан қаптап шығады. Ойпырым-ай, күн сайын біздің шағын ауданның тұрғындары осыншама спирттік ішімдік ішеді екен-ау!
Күз де келді. Қарауыл кәсібінің түрлерін көбейте бастады. Қоқыстан темір-терсекті де жинайды. Оны да түріне қарай сұрыптап, өткізеді. Бұл кезде темірқанат үйрек-қаздар кәдімгідей май басып, үлкейді. Анда-санда бір үйрек немесе қаз сойылып, қазанда бүлкілдеп қайнап жатады. Қайдан әкелетіні белгісіз, кейде қаппен алма, жеміс-жидектер алып келеді. Анда-санда пайда болатын әйел адам күні бойы жеміс-жидектерден тосап жасайды. Қалғанын турап, көлеңкеге кептіреді. Тіпті қызанақты да кесіп, қақтап жатады. Тынымсыз тіршілік. Баяғы жас жігіт сияқты сары уайымға салынып, күркешіктің төбесіне түкіріп жатуға бұл қарауылдың тіпті уақыты жоқ.
Қыс түсті. Ауа райы да ызғар тарта бастады. Енді қарауыл үй құстарының үйшігін жылытумен әлектене бастағандай болған. Жоқ, қателесіппін. Алғашқы қар түскенде үйшіктерден баяғы үйрек-қаз емес, қояндар көрінді...
Көктем келді. Тағы да тырбаныс. Қарауыл соңғы екі аптадан бері целлофаннан жасалған ықтасынға қойылған консерві қалбырларына топырақ толтырып, оған көшет отырғызып әуре. Тамыры бекіп, жапырақ жайған соң көкбазардағы саяжай павильонына апарып сатпақ-ау, шамасы.
Екі түрлі өмірді алтыншы қабаттан бақыламасаң, сырты биік темірмен қоршалған “қораның” ішінде не болып жатқанынан Алматының үнемі бір жаққа асыққан қалың тұрғыны хабарсыз.
Бір қоршау – мүлде екі түрлі өмір...
Айнаш ЕСАЛИ, АЛМАТЫ.