COVID-19 ақша ағынын тежей алған жоқ

Былтырғы ақша аударымдарының 2019 жылмен салыстырғанда 8 млрд долларға қысқаруын пайызбен есептер болсақ, онда тек 1,6 пайызға ғана төмендеген. 2009 жылғы әлемдік қаржы дағдарысы кезінде ақша аударымы 4,8 пайызға дейін құлдыраған. Сарапшылардың 1,6 пайызды түк те емес деп, жайбарақат болуы сондықтан шығар. Ақша аударымының азаюы былтырғы тікелей шетелдік инвес­тициялар көлемінің қысқаруынан да аз. Шетелдік инвестиция 2020 жылы 30 пайыздан да төмендеп кетті. Нәтижесінде, өткен жылы табысы орта және төмен деңгейлі елдердегі ақша аударымының көлемі тікелей шетелдік инвестициялардың жиынтық көлемінен (259 млрд доллар) және даму мақсатындағы шетелдік көмектен (179 млрд доллар) асып түсті. Дүниежүзілік банк дерегінше, ақша ағынының тұрақты деңгейде қалуына бюджет-салықтық ынталандыру бастамасы әсер еткен. Соның нәтижесінде мигранттарды қабылдаушы елдердің экономикасы бұрын күткендегіден де жақсара түскен. Сонымен қатар қолма-қол төлемнің азайып, онлайн аударымның көбеюі, мұнай мен валюта курсының ұдайы өзгеріске түсуі де ақша ағынына белсенді әсерін тигізген.

«Бейресми және ресми ақша аударымдарының жалпы қосынды көлемі ұсынылып отырған ресми деректен әлдеқайда көп екені түсінікті. Бірақ COVID-19 пандемиясының ресми емес ақша аударымының көлеміне қаншалықты әсер еткені белгісіз», деп жазады банк.

Ақша аударымдарының ұлғаюы Латын Америкасы мен Кариб бас­сейнінде (6,5 пайыз), Оңтүстік Азия­да (5,2 пайыз), Таяу Шығыс пен Солтүстік Африкада (2,3 па­йыз) байқалады. Бұл ретте Шығыс Азия, Тынық мұхиты аймағындағы ақ­ша аударымдары – 7,9, Еуропа мен Орталық Азияда – 9,7 және Аф­рика елдерінде 12,5 пайызға дейін қыс­қар­ған. Банктің бағалауынша, 2021 және 2022 жылдары әлемдік экономи­ка өсімі қалпына келе бас­тайды. Бұл орайда табысы төмен және орта­дан аспайтын елдердегі ақша ауда­рым­дарының көлемі 2,6 пайызға, яғни 553 млрд долларға, ал 2022 жылы 2,2 пайызға, демек 565 млрд долларға дейін ұлғаяды.

«Табысы жоғары көптеген елдер халқын вакциналау бойынша жақсы табысқа жетті. Алайда ірі дамушы елдердің бірқатарында індеттің таралу көрсеткіші әлі жоғары күйде қалып отыр. Сондықтан ақша аударымдарына байланысты ахуалдың перс­пективасы жайлы кесіп айту қиын. 2020 жылдың төртінші тоқсанында әлемдік орташа аудару құны 200 долларды құрап, 6,5 пайыз деңгейінде сақталды. Бұл тұрақты даму мақсат­тарына сәйкес қол жеткізілетін 3 пайыздық көрсеткіштен екі есе көп. Аударымдардың ең төменгі орташа құны Оңтүстік Азияға тиесілі (4,9 пайыз), ал ең жоғарысы – Сахараның күнгейіндегі Африка елдерінде (8,2 пайыз). Ақша аударымдарының инфрақұрылымын қолдау және оның үздіксіз аударылуын қамтамасыз ету жөніндегі іс-шараларға оның құнын төмендету бойынша шаралар қабылдау жатады», деп жазады банк.

Ranking дерегі бойынша, биыл I тоқсанда Қазақстан аумағындағы ақша аударымдарының көлемі 14,8 млрд теңгені құраған. Бұл 2020 жылдың қаңтар-наурыз айларымен салыстырғанда 38,6 пайызға жоғары. Ақша аударымдарының басты валютасы – теңге. Барлық ау­да­­рымдағы ұлттық валютаның үлесі 78,3 пайызды құрайды. Бұл тұр­ғы­да да өсім бар. Теңгенің үлесі 2020 жылы 71,6 пайызбен шектелген еді. Доллармен жасалатын ақша ауда­рым­дары бір жыл ішінде 26-дан 19,9 пайызға, еуромен жасалатын ауда­рым­­дар 0,9-дан 0,3 пайызға бір-ақ төмен­деген.

Ал жыл басында бізден басқа ел­дерге 115,1 млрд теңге кетсе, өзге ел­­дер­ден Қазақстанға келген ақша көле­мі – 41,2 млрд теңге. Біздің ақша ауда­рымдарымыз негізінен Түркия (28 млрд теңге), Ресей (27,7 млрд теңге), Қырғызстан (22 млрд теңге), Өзбекстан (19,5 млрд теңге) елдеріне бағытталған.

Бізге ақша жіберу бойынша Ресей көш бастайды. Көрші елдің Қазақстанға жасаған ақша аударымының көлемі – 8,3 млрд теңге (қаңтар-ақпандағы көрсеткіш). Одан кейінгі орындарда Өзбекстан (7,4 млрд), Оңтүстік Корея (6,3 млрд), Қырғызстан (5,4 млрд) және Түркия (1,7 млрд) тұр.