Құмға толған каналдар

 Сол себептен ауыл шаруашылығына арналған жерді суландыру проблемаға айналып отыр. Ал оны қалыпты жұмыс істейтін гидротехникалық нысандарсыз оң шешу мүмкін емес. «Қазсушар» РМК Атырау филиалының директоры Аслан­бек Рысжановтың айтуынша, қазір өңір­де ұзындығы 1,1 мың шақырымды құрай­тын 15 канал бар. Бұрын оның бәрі рес­публикалық меншікте болатын. Үш жыл бұрын 14 канал жергілікті коммуналдық меншікке берілді. Бұл каналдарды күрделі жөндеуден өткізуді өңірлік бюджет есебі­нен қаржыландыруға жол ашты.

– Биыл жобаға сәйкес Махамбет ауда­нындағы Алға-Егіз, Сары-Өзек, Құрсай, 7-ауыл-Айсары, Индер ауданының Алғабас-Жорық каналдарына күрделі жөндеу жүр­гізіліп жатыр. Қайта жаңғыртылған каналдар жыл аяғына дейін пайдалануға беріледі. Бұл каналдардың бітелген арнасы аршылып, ернеуі топырақпен көтерілді. Ескі жүзбелі сорғы стансалары, трансформаторлар жа­ңасына ауыстырылды. Сондай-ақ канал бойындағы су реттегіш гидротехникалық нысандар күрделі жөндеуден өткізілді. Кей­бірі жаңадан салынды. Қазір каналдар­ға су беру бұрынғы жылдармен салыстырға­н­да біраз жақсарды. Су ауыл шаруашылы­ғы ­өнімдерін өндірушілердің сұранысына сәйкес үздіксіз берілуде, – дейді А.Рысжанов.

Облыс әкімінің орынбасары Қайрат Нұр­лыбаевтың мәліметіне сүйенсек, жер­гілікті бюджеттен қаржының бөлінуі шаруа­герлердің проблемалық мәселесінің бір бөлі­гін қысқа мерзімде шешуге мүмкіндік бер­ді. Өйткені осы кезге дейін аграрлық сек­тордың өкілдері жайылымдарды суландыру, суат жүргізу мәселесін жиі көтеретін еді.

– Үш жыл бұрын каналдар Ауыл ша­руашылығы министрлігіне қарасты су ша­руашылығы комитетінің балансынан жер­гілікті меншікке берілген болатын. Сол кезден бастап каналдардың жай-күйін зерттеу, техникалық тексеру жүргізілді. Содан кейін бес каналды күрделі жөндеуден өткізу үшін жобалау-сметалық құжаттама әзірленді. Бір канал былтыр жөнделіп, пайдалануға берілді. Тоғыз каналдың жобалау-сметалық құжаттамасы әзірленуде. Каналдар күрделі жөндеуден өткізілген соң келесі жылы рес­публикалық меншікке қайта беріледі, – дейді Қ.Нұрлыбаев.

Алайда каналдарды қайта жаңғырту, күрделі жөндеу қомақты қаржыны қажет етеді. Мәселен, бір канал үшін орта есеппен 400 млн-1 млрд теңге аралығында қаржы жұмсалады. Бұл әрине облыстық бюджет үшін қосымша жүктеме болары даусыз. Соған қарамастан бұл жоба Атырау облысын дамытудың 2025 жылға дейінгі кешенді жоспарына енгізілген.

Қазір Атырауда республикалық мен­шікте қалған Нарын каналы бар. Каналдың ұзындығы – 177,8 шақырым, ені – 40 метр. Жөндеу жүргізілмегендік­тен, әбден тоз­ған каналдың бойындағы өзектерге су жетпейді. Биылғы көктемде шаңды да­уылдың салдарынан каналдың Жанбай учас­кесіндегі бір бөлігіне құм толыпты. Оның үстіне аптап ыстықтан канал суы одан сайын азайған.

– Нарын каналын жаңғырту үшін бірін­ші кезекте жобалау-сметалық құжаттаманы әзірлеу қажет. Қазір облыс әкімдігі мен Эко­логия, геология және табиғи ресурстар ми­нистрлігі каналды жаңғыртуға қаржы бөлу мәселесін қарастырып отыр, – дейді осы орайда А.Рысжанов.

Өңірдегі каналдардың тозуы қорша­ған ортаға орасан зияны бар проблеманы туын­датып отыр. Бұл – балықтардың қы­рылуы. Мәселен, облыстық балық ша­руа­шылығы басқармасының басшысы Артур Сәдібекұлының мәліметінше, биыл бір­неше рет балық қырылды. Алдымен Махам­бет ауданындағы Ақтоғай ауылының ма­ңындағы Бақсай каналында 4,6 тонна қара­көз балығы қырылды. Кейіннен атал­ған каналдың Исатай ауданының аумағын­дағы Ақбас учаскесінің тұсынан ұсақ балық­тың қырылғаны анықталды. Сол жерден 228 кило өлі балық жиналды. Ал тамызда Атырау қаласынан 40 шақырымдағы Бай­шақа өзегінде балықтың қырылу дерегі тір­келді.

Мұнайлы өңірдегі каналдар толық жөн­делсе, өзектер де суға толары даусыз. Сол кезде төрт түлік те судан тарықпас еді. Канал­дар арқылы өзектерге шығатын ба­лық­тар да судың аздығынан, оттегінің жетіс­пеуінен қырылмас еді.

Атырау облысы