Алматыдағы С.Мұқановтың музей-үйінің экспозициясына академик-жазушының бірнеше бас киімі қойылған. Солардың бірі – құндыз бөрік. Бөріктің жиегі құндыз терісімен көмкерілген. Төбесі қара түсті матамен, астары қара түсті жібек матамен қапталған. Сатып алынған. Екіншісі – жиегі бұлғын терісімен көмкерілген бөрік. Төбесі қара түсті матамен, астары қара түсті қаракөл елтірісімен қапталған. Бөріктің төбесі төрт қиық, әр қиықтың төбеде түйісетін ұштары үш бұрыш тәрізді болып келген. Қолдан тігілген.
Сәбең жазда басына қазақтың тақиясын, ал қыста қазақтың бөркін киіп жүрген. С.Мұқановтың тек қана жазушы емес, ғылыми еңбектер жазған ғалым екені де белгілі. Қазақ халқының әдет-ғұрпын, салт-дәстүрін, киімдерін зерттеп, өзі «Қазақ қауымы» деп атаған еңбегін жазды. 1974 жылы жазушы қайтыс болғаннан кейін бұл еңбегі қысқартылып, аты өзгеріп, «Халық мұрасы (тарихтық және этнографиялық шолу)» болып жарық көрді. Тек қана 1995 жылы «Қазақ қауымы» деген атпен толық нұсқасы «Санат» баспасынан көпшілік оқырманға ұсынылды, 10 томдық Таңдамалы шығармаларына (9-том) енді (2020, «Қазығұрт», Құрастырған Ә.Қайырбеков).
Осы еңбегінде: «Қазақ халқының бас киімдері бөрік, тымақ, құлақшын, жалбағай, делбегей деп аталады. Іші елтіріден немесе аң терісінен жасалатын, матамен тысталатын бөрік – жаздың киімі. Түлкінің пұшпағынан жасалатын бөрікті арқада «тақия» дейді. Әйелдердің жеңіл, үкілі, сәнді тақия үлгісі қазаққа татардан келгенге ұқсайды. Семей облысындағы, әсіресе тобықты руындағы қазақтар бөрік орнына «жекей» аталатын елтірі тымақ киген. ...Қазақ «бағым ауады» деп бас киімді ешкімге сыйламайды» деген мәлімет береді.
Рашида ОТАРОВА,
С.Мұқанов пен Ғ.Мүсіреповтің әдеби-мемориалдық музей кешенінің ғылыми қызметкері