Көк түтіннен көз ашпай отырмыз

Зауыттардан зиянды шы­ғарындылардың ауада тұта­сып тұрғанына байланысты қо­лайсыз метеорологиялық жағ­дайдың жарияланып ке­ле жатқанына жарты айдан асты. Тұрғындар да нара­зылық білдіріп отыр. Алай­да шарасыз. Экология депар­таменті бастығының мәлі­ме­тінше, Өскемендегі ауа­ға шы­ғарылатын шығарын­ды­лардың жалпы көлемі 164 369 тоннаны құрайды. Оның ішінде өндіріс ошақтарының, көліктерді, жеке сектордың, кәсіпкерлік нысандардың шығарындылары бар.

Өскемендегі өзекті мәсе­леге қатысты арнайы брифинг өткізген облыстық экология департаментінің басшысы Данияр Әлиев тұрғындардың шағымы орынды екенін сөз етті.

– Ауаның ластығын айтып, тұрғындар жиі шағымдана­ды. Бірақ дәрігерлер бастың ­ауруына экологиялық жағдай кінәлі деп нақты диагноз қой­мады. Біздің ойымызша, Өс­ке­мендегі газ тұрғындар­­дың денсаулығына кері әсе­рін тигізіп жатқанын ашық айтып, науқастар тізіміне енгізу керек. Газдан тамағы ауырып барғандарға «тұмау» деп жалпылама диагноз қояды. Осы мәселені, яғни қаладағы лас ауа райынан тұрғындардың сырқаттануын аурулар тізімі­не енгізуді біз денсаулық сақ­тау басқармасына ұсындық, – дейді облыстың бас экологі Данияр Әлиев.

Департамент бастығы­ның айтуынша, тұрғындар қолайсыз метео жағдай жа­рияланған күндері денсау­лықтары нашарласа, ЖСН (жеке сәйкестендіру нөмірі) мен байланыс нөмірлерін көр­сетіп, облыстық экология де­партаментіне хабарласуына ­болады. Департамент маманда­ры тұрғындардың шағымын ресми түрде облыс­тық денсаулық сақтау бас­қармасына жібереді. Алайда бұл қадамдар экологиялық жағдайды жақсарта ма? Нәти­жесі – уақыт еншісінде. Ең дұрысы, алпауыт кәсіпорын – «Қазцинк» ЖШС-да 1950 жылдардан бері жұмыс істеп тұрған ескі күкірт қышқылы цехын жаңалау керек шығар. «Қазцинк» ЖШС-ның бас экологі Қазтай Тәкеевтің айтуынша, ескірген цехты ауыс­тыру жоспарда бар.

– Кәсіпорын «Жасыл Қа­­зақ­стан» бағдарламасы аясын­­да 2025 жылға дейін эмис­сия­ларды 20 пайызға дейін азайтуды көздеп отыр. Біз­дің компанияда төрт күкірт қыш­қылы құрылғысы бар. Оның үшеуі – Өскеменде, бі­реуі – Риддерде. Олардың әрқай­сысына қосымша таза­лау құрылғысын қоямыз. Ал­ды­мен елуінші жылдардан бері жұмыс істеп тұрған ескі күкірт қышқылы цехының құ­рылғысын ауыстырамыз, – деді Қ.Тәкеев.

Қолайсыз метео жағдайға өндіріс ошақтары ғана емес, жылу электр орталықтары­нан шығатын түтіннің де әсері орасан. Өскемен жылу электр орталығының бас экологі Марина Стрельцова зиянды шығарындыларды азайту үшін бірқатар жоспар жа­салған көрінеді. Айтар бол­­­сақ, жаңа қазандық салып, жаңа технологияларды қол­дануды көздеп отыр. Ав­томат­тан­дырылған монито­ринг жү­йесін енгізу үшін Фин­лян­дия мен Германиядан та­зар­ту құрылғыларын сатып алып орнатқанымен, біздің жақ­тың көмірін көтере алмайтын көрінеді. Неге дегенде, Еуро­па елдерінде қазандықтар кө­бінесе газға негізделген екен.

Сонымен қатар эколо­гия­­­­ның нашарлығына Санита­­рия­лық-эпидемиология­­лық ба­­қылау департаменті ­бас­­­шы­­лығы да алаңдаушылық білді­ріп отыр. Өскеменде қо­лай­сыз метео жағдай орын ал­ған күндері «Ұлттық сарап­та­ма орталығы» филиалының са­нитарлық-гигиена­лық зертха­насы облыстық экология департаментінің зертханасымен бірлесіп, селитебті аймақта атмосфералық сы­на­маларды іріктеу жүр­гізуде. Ат­мосфералық ауадан сына­ма көміртегі окси­діне, күкіртсутекке, күкірт диоксидіне, аммиакқа, азот диоксидіне, шаңға, су­тегі хлоридіне алынды. Нәти­жесінде, көрсетілген ластау­шы заттардың ең жоғары бір рет­тік концентрациясы­нан асып кетуі көміртегі оксиді, күкіртсутегі, сутегі хло­ридінен анықталды. Бұл мәліметтер облыстық эко­логия департаментіне жібе­ріліп, бір мақсатта жұмыс жүр­гізу басталды.

– Қолайсыз метео жағдай болғанда атмосфераның бет­кі қабатында ластаушы заттар жиналады. Оның адам денсаулығына теріс әсер ететіні айтпаса да түсінікті. Осыған байланысты, Санитариялық-эпидемиялогиялық депар­та­менті мамандары түсіндіру жұмыстарын жүргізуде. Мә­селен, далаға көп шықпаған абзал. Терезелердің жабық тұрғаны жөн. Минералды су көбірек ішіп, ас содасының шамалы ерітіндісімен ауыз қуысын жиі шайыңыздар, – дейді Санитариялық-эпиде­миалогиялық департаменті­нің баспасөз хатшысы Бағлан Тауанова.

Сондай-ақ дұрыс тамақ­тануға да көңіл бөлу керектігі баса айтылды. Балалардың тамақтану рационында сүт, сүт өнімдерін, ет тұтынуды көбейтуге ұсыныс жасалды. Уытты заттарды шығару және ағзаны тазарту үшін таган-сорбент, индигель, тагангель қолдануға болады.

Дейтұрғанмен, қоғам бел­сенділері экологияны ластап отырған өндіріс ошақтары өске­мендіктерге өтемақы тө­­леуі керек деп есептейді. Се­бебі дәрі-дәрмек қымбат. Дә­рі­герге қаралудың өзі қия­мет-қайым. Ал ауаның лас­ты­ғынан ауруға шалдығып жат­қан тұрғындар аз емес.

– Қыстың күні ауа сапасы орта есеппен 40 пайызға тө­мендейді. Өндіріс ошақта­ры оны да ескеруі керек. «Қаз­цинк» ЖШС қосымша газ тазалаушы қондырғылар орнатуы тиіс. Ал жылу электр стансасы қосымша қазандық қою­ды жоспарлап отырған көріне­ді. Өйтсе шығарындылар­дың көлемі тағы ұлғаяды. Жал­пы, ЖЭС бойынша мәселе көп, – дейді тәуелсіз эколог Дәулет Асанов.

Қалай десек те, будақ-бу­дақ жөңкілген көк түтіннің мәселесі мұнымен шешіле қал­майды. Мемлекет тарапынан на­зар аударылғанда ғана оң нә­тиже болатын шығар. Дәрі­герлер де өз тараптарынан тұр­ғындардың денсаулығына шы­найы ден қойып, аурудың эко­логияға бар-жоғын ашып айтып отыруы керек.

ӨСКЕМЕН