Бұл картинадағы Моно Лиза емес. Алайда ол «солтүстік (немесе голландиялық) Моно Лизаға» айналған кейіпкер. Картинадағы маржаннан сырға таққан қыз образының пайда болғанына бес ғасырға жуықтапты. Бір қызығы, Ян Вермеер шығармашылығында жұлдызды туындыға айналған бұл портреттің салыну тарихында беймәлім сыр көп. Мәселен, автор «Інжу сырғалы қыз» картинасын нақты қай жылы салғанын жазбаған. Ал жалпыға мәлім 1665 жыл деген уақыт болжамдап көрсетілген екен. Әлқисса.
Ян Вермеер Нидерландта туып, сонда өмір сүрді. Голландиялық сурет өнерінің «алтын ғасырына» жататын ол Рембрандтпен қатар аталады. Жалпы, суретшінің өмірі туралы көп дерек жоқ. Дегенмен, Вермеер шығармашылықта жақсы табысқа жетті, көзінің тірісінде еңбегі бағаланды, атақ-абыройға бөленді, портреттері қомақты қаржыға сатылды. Ол жылына кем дегенде екі картинадан салған деседі. Қазіргі таңда суретшінің 34 түпнұсқа шығармасы белгілі.
«Інжу сырғалы қыз» картинасының тарихы көпке құпия екенін сөз басында айтып өттік. Зерттеушілер, тіпті суретте кім бейнеленгеніне де нақты жауап бере алмайды. Бір болжамға сенсек, Ян Вермеер өзінің қызы Марияны бейнелеуі мүмкін: ол сол кезде шамамен 12 жаста еді. Өйткені картинада қыздың еркіндігі, батылдығы, өткір көзқарасы анық байқалады дейді.
Ал тағы бір нұсқада портреттегі қыз нақты адам емес, суретшінің еркін жұмысы немесе «трони» – анонимді қиял портреті делінеді.
Айта кетейік, автор өз замандастары секілді туындыларына тақырып қоймаған. Көбінесе суретшілер қайтыс болған соң мүліктерін түгендеу кезінде орындаушылар мен қызметшілер ойлап табатын болған. Мәселен, Вермеер өмірден өткен соң 1676 жылы жасалған тізімде «түрік стиліндегі екі трони» деп көрсетілген. Соның бірі осы маржан сырға таққан қыз образы болды. Кейін бұл картина «Орамал таққан қыз», «Қыздың жүзі» деп те аталды. 1995 жылы Вашингтондағы көрменің алдында Маурицхёйс музейінің қызметкерлері картинаға заманауи ат қоя бастады.
Сондықтан шығармадағы кейіпкер образы қиялдан тууы әбден мүмкін.
Бәлки, Вермеер әйелі Катарина Болнесті бейнелеген болар. Ол автордың «Таразы ұстаған әйел» (Vrouw met weegschaal, 1663), «Терезеден хат оқитын қыз» (Brieflezend meisje bij het venster, 1657) картиналарына түскен деп саналады. Алайда «Інжу сырғалы қызға» Катаринаның жасы сәйкес келмейді.
«Інжу сырғалы қыз» барокко стиліне жатады. Бұл портреттің қою қанық түстері мен үйлесімінен байқалады. Суретші фондағы контрасты-жабық түс арқылы кейіпкер терісінің түсін шеберлікпен шығарған.
Өнертанушылар шығарма туралы талқылауларда кейіпкердің әр деталін ортаға салатын. Әсіресе қыздың сырғасының таза інжу-маржан екеніне күмәнданды. Олар тастың тым үлкен мөлшеріне, сондай-ақ оның төменгі жағының ерекше жарқырауына назар аударды. Ал қазір ғалымдар әшекейдің інжу емес, жалатылған шыны екенін алға тартады. Ол кезде көлемі үлкен інжу сирек болды һәм оған тек бай-бағландардың қолы жететін. Сондықтан зергерлік бұйымдар негізінен Венециядан жеткізілді.
XVII ғасырда портретке ерекше құбылыстар қосу стилі танымал болды. Суретшілер кейіпкердің сыртқы түріне-жүзіне, тұрысына немесе киіміне ерекше деталь енгізуге ұмтылды. Ал Вермеердің сырғалы қызында айтылған детальдардың барлығы бар деуге болады: образдағы жылы эмоция, тұнық көзқарас, орамал, үлкен сырға, қиғаштап қараған тұрыс. Осының бәрі шығарманың өміріне айтарлықтай әсер етті.
Мәселен, автордың ойына кейіпкердің басына орамал тағу қайдан келуі мүмкін? Бәлки, оған XVII ғасырда Еуропаны жаулап алған Сұлтан Сүлейменнің ықпалы себеп болған шығар. Сондай-ақ сол кездегі сәнгерлер экзотикалық безендіруге табынуды қолдаған еді. Ал картинадағы бояулар үйлесімі классикалық дәстүрден әлдеқайда алшақ. Қалай десек те Ян Вермеер сол кезеңдегі суретшілік өнердің стилін өзінше жалғастырып, құбылыс жасай алды.