«Майшелпегінен» қағылған майнерлер заңды нарыққа шыға бастады

300-ден астам ұйым бар

Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігінің мәліметінше, осы 330 ұйымның 111-і – жүр­гізіліп жатқан қыз­мет барысы туралы, 172-сі қыз­меттің жаңа­дан басталуы туралы хабар­лаған. Тағы 47 ұйым цифрлы майнинг үшін қажетті инфра­құрылым ұсынған. Бұл ретте министрлік елдегі цифр­лы май­нинг саласын реттеу­ге 2020 жылы қабылданған «Цифрлық мәсе­лелерді реттеу туралы» заң­ның көп көме­гі тигенін айтады. Сол заң арқылы цифрлы майнинг заңды кәсіпкерлік қызмет ре­тінде танылып, цифрлы актив және блокчейн түсініктері енгізілді.

Бірақ майнерлердің электр энергиясын аяусыз тұтынатыны рас. Сарапшылар оларға бөлек тариф енгізілуі керек, қара­пайым халық тұтынатын ставка­мен ақы төлемеуге тиіс деп да­был қаққан еді бір кездері. Мұ­ны Президент Қасым-Жомарт Тоқаев та атап өтті.

«Энергия қуатының тап­шылығы туралы ұмытуға болмайды. Оңтүстік және батыс аймақтарында электр желі­сін нығайту жұмыстары да жет­кіліксіз қарқынмен жүріп жатыр. Қазір батыс аймағындағы жұ­мыстың тек 10 пайызы аяқталған. Жобаны өз уақы­тында жүзеге асыру үшін бар­лық қажетті шараны атқару керек», деген еді Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев.

Сөйтіп, мемлекет майнерлерге қатаң талап қоя бастады. Цифрлық даму ми­нистрі Бағдат Мусиннің бұйрығымен бұ­дан былай криптовалютамен майнинг жасаумен айналысқысы келетін не­месе майнерлерге қызмет көрсететін жеке кәсіпкерлер мен заңды тұлғалар жос­парланып отырған қызмет туралы қада­ғалаушыға 30 күн бұрын хабарлауға тиіс. Бұл ретте олар өз компаниясы­ның дерек­терін, оның тіркеу нөмірі, банк рек­визиті, IP-мекенжай, тұрғылықты ме­кен­жай және майнинг фермасы орна­лас­қан жердің координатын көрсетіп, ұсы­нуы керек. Сондай-ақ тіркеу кезінде май­нинг-нысанның энергетикалық қажет­ті­лі­гін, жоспарланған инвестициясын және қыз­меткерлер санын да көрсетуге міндетті. Заң­ды майнинг атану талабы мұнымен бітпейді.

Майнинг құрылғысына меншік құ­қығын растайтын тиісті құжаттары мен кеден декларациясы бар, құрылғыны желіге қосудың техникалық сипаттамасына ие және өзі Қазақстан резиденті болып саналатын, тоқсан сайын тиісті есеп өткізетін компанияға ғана отандық криптонарықта орын бар.

Сараланған ставка белгіленді

Келер жылдан бастап криптовалюта өндірісімен айналысатын компания­лар цифрлы майнинг жасағаны үшін төлемақыны жаңа ставкамен төлейді. 2022 жылғы 11 шілдеде Қазақстан Рес­пуб­ликасының Салық кодексіне цифр­лық майнинг үшін төлемақы став­ка­сының өсуін көздейтін түзетулерге қол қойылды (№ 135-VII ҚРЗ). Кодекстің жаңа редак­циясына сәйкес, цифрлы майнинг үшін төлемақының мөлшері электр энер­гиясының 1 киловатт-сағаты құнына байланысты болады. Арзан бағада электр энергиясын қолданған кезде төлемақының ставкасы жоғары, яғни 25 теңге болады. Егер, керісінше, қолданған электр энергиясы қымбат бағада, яғни 24 теңгеден жоғары болса, төлемақы ставкасы төмен болады, яғни 1 тенге көлемінде.

«Одан бөлек, өзінің меншігіндегі электр стансаларында жаңартылатын электр энергиясы көздерінен өндірілген электр энергиясын пайдаланған кезде тұтынылған электр энергиясының 1 киловатт-сағаты үшін 1 теңге ставкасы бойынша есептеледі. Меншікті электр энергиясын пайдаланған кезде 1 киловатт-сағаты үшін 10 теңге ставкасы бойынша есептеледі. Электр энергиясын тұтыну көлемін есепке алудың бақылау аспаптары болмаған немесе олар ақаулы күйде болған кезде цифрлы майнинг мақсатында төлемақы тұтынылған электр энергиясының 1 киловатт-сағаты үшін 25 теңге ставкасымен есептеледі. Төлемақының әртүрлі ставкасын қол­данудың бірнеше негіздері бір мезгілде туындаса, төлемақының ең жоғары став­касы қолданылады», делінген Мемле­кет­тік кірістер комитетінің хабарламасында.

Энергетика министрі Болат Ақшола­қов­тың айтуынша, 2021 жылға дейін электр энергиясын орташа тұтыну көр­сеткіші 2 пайызға өсіп, 2021 жылы 6,1 пайызды құраған.

Криптоөндірістің келешегі қандай?

Ай аралатып БАҚ-та әлдебір заңсыз майнинг фермаларының анықталғаны хабарланып жатады. Ол енді қалыпты құбылыс шығар. Бизнестің кез келген тү­рінде көлеңкелі даму процесі қо­сам­­жарлана еріп жүреді. Оның үстіне май­нинг дейтін көшпелі кәсіптен ә дегенде адалдықтың иісі аңқи қоймасы тағы белгілі. Сондықтан олардың сұрып­та­луы – уақыт еншісіндегі шаруа. Төбеде айтылған талаптар оларды тезге салмай қоймас. Бізді ойландыратыны: осы талаптар қатаң қадағалана ма? Криптовалюта өндірісінің дамуы не береді? Дәл қазіргі сәттегі майнинг өндірісіндегі әлеуетті Қазақстан қаншалықты пайдаланып кете алмақ деп басталатын сауалдар. Осы та­қы­рып төңірегінде ой толғаған Risk Takers сарапшылары шетел мысалын алға тартады.

«Ұлыбританияда криптовалюта мен NFT токенді сот шешімінің нәтижесі бо­йынша цифрлы актив ретінде пайдалану классификациясы туралы баяндама талқылауға шығарылды. Қазақстанда криптовалютаны цифрлы актив ретінде пайдалануды көздейтін заң қабылданып та қойды. Ол бойынша криптовалюта – қаржы құралына жатпайтын цифрлы актив. Криптовалютаны шығаруға және саудалауға болмайды, тек оған иелік етуге рұқсат бар. Біраз уақыт бұрын биткоин майнингі бойынша Қазақстанның әлемдік өндірісте екінші позицияға шыққанын білеміз. Бұл Қытайдың қатаң шектеу шараларына тап болған майнерлер миграциясына байланысты болды. Сол кезде көпшілік бұған оң реакция танытты. Алайда кейін билік көлеңкелі схемамен күресу және электр энергиясы тапшылығы проблемасын шешу үшін майнерлермен күресті күшейтті. Сөйтіп, елдегі майнинг фермаларының саны күрт қысқарды және Қазақстан әлемдегі көшбасшылық позициясынан айырылып қалды», деп жазады канал авторлары.

Блокчейн және дата-орталық индус­триясы қауымдастығының вице-прези­денті Сергей Путраның айтуынша, жаңа салық ставкаларының енгізілуі – заңды майнерлердің табысын азайтады.

«Цифрлы майнингте инвестиция өте маңызды және бизнес-жоспар бірнеше жыл алға жасалады. Цифрлы майнинг бойынша бизнестің өзіндік құнының 70 пайызын электр энергиясының бағасы иеленеді. Жаңа ставкадан соң электр энергиясының бағасы біраз майнер үшін 40-50 пайызға өседі. Бұл өте көп. Пайда, иә, қалады, бірақ жабдықтың өтелу мер­зімі айтарлықтай артады. Егер бұл кезең жабдықтың қызмет ету мерзімінен асып кетсе, бұл максимум 3-4 жыл болса, онда қызмет толығымен тиімсіз болады», деген Путра елден майнерлердің жаппай қашуына себеп болатын үш факторды атайды: ол – электр энергиясын тұтыну тарифі, цифрлы майнинг үшін төлемақы ставкасының өсуі және елдегі тұрақсыз экономикалық ахуал.

Энергетикалық сарапшы Жақып Хай­рушев майнерлерге салықтың көп салынуы бюджетті толтырады, бірақ бұл жағ­дай олардың елден кетуіне себеп бола қой­майды дейді.

«Жаңа салық ставкасы жағдайында да заңды майнерлердің табысы кемімейді. Бұрын 100 теңге алып келсе, енді 80 теңге алады. «Сұр» майнерлерге бәрібір – бұған дейін де төлемеген, бұдан кейін де төлемейді. «Ақ» майнерлер елден кетеді деу – асыра сілтеушілік. Олар құрал-жаб­дыққа қыруар қаржы құйған. Заңды түрде және ұзақ уақытқа салған күрделі ғимараттары бар», дейді сарапшы.