• RUB:
    5.11
  • USD:
    523.86
  • EUR:
    544.34
Басты сайтқа өту
Экономика 18 Қазан, 2022

Өнеркәсіп өрісі

229 рет
көрсетілді

Жетісуда жыл басынан бері облыс экономикасына 156,9 млрд теңге инвестиция тартылған. Ал сауда айналымының көлемі 235,2 млрд теңгені құрап отыр. Бұл өз алдына жеке отау болған өңір үшін жаман көрсеткіш емес. Қазір экономиканың барлық саласында 22 358 жұмыс орны құрылған, оның ішінде 11 278-і тұрақты. Облыс бөлінгенде өнеркәсіп саласына күмәнмен қарағандар көп болды. Десе де бүгінде 195,5 млрд теңгенің өнімі өндірілген. Алдағы жоспар да ауқымды.

Құрғақ қоспалармен қамтиды

Ел көлемінде мәрмар ұнтағын алғаш­қылардың бірі болып шығара бас­таған кәсіпорын – «Art-KZ» ЖШС. Серік­тестіктің өнімі құрылыстағы түрлі құрғақ қоспаларға, бояуларға қосылады. Жалпы, Текелі өңіріндегі кәсіпорындар еліміздегі мәрмәр ұнтағына сұраныстың 80 пайызын қамтамасыз етіп отыр. Бұған дейін бұл өнім шетелдерден тасымалданатын. Серіктестіктің атқарушы директоры Евгений Майерленің айтуынша, кәсіп­орын 2008 жылы құрылған. Дегенмен мәрмәр ұнтағын шығару бастамасы «Алатау мәрмәр» ұйымынан басталған. Бүгінде «Art-KZ» ЖШС 15 мың тонна шикізат өндіреді. Сонымен қатар айына 300 тонна дайын құрғақ қоспа шығарады.

«Біз шығаратын мәрмар ұнтақ «AlinEX» брендінің өнімдері «Бело­снежка», «Радуга», «Selena» сияқты танымал бояу­лардың құрамына қосылады. Біз дайын құрғақ қоспаларды өндіре баста­дық. Шикізат пен өнімдеріміз негізінен Талдықорған, Алматы және Астанаға жібе­ріледі. Инвестор осыдан 3 жыл бұ­рын өз қаржысына құрал-жабдықтарды жаңартты», дейді Е.Майерлен.

Оның айтуынша, қазір зауыт 15 адамды жұмысқа алуға дайын, кәсіпорындағы диірменге машинист керек. Машинистер 214 мыңнан 218 мың теңгеге дейін жалақы алады. Зауытта 3 бригада бар, ондағы әр жұмысшы айына 15 күн жұмыс істейді, еңбек демалысы – 30 күн. Оған қоса кәсіпорын өз тарапынан жұ­мысшы жалақысының 5 пайыз кө­лемінде жұмыс беруші есебінен қосым­ша зейнетақы жарнасын төлейді. Нысан­ның өз карьері бар. Қазір зауытта 50 адам еңбек етеді, ал жалпы мәрмәр кластерінде 500-дей адам жұмыспен қамтылған.

«Бүгінгі жастар қол еңбегінен қаша­ды, одан гөрі блогер болып, интер­нет­те отырғанды ұнатады. Жаңа құрыл­ған об­лысымызға өнеркәсіпті көтеріп, құры­лысты ұлғайту керек. Экономика үшін оның маңызы зор. Біз қолымыздан келгенше отандық құрылыс саласын дамытуға үлес қосып келеміз, жұмыс орындарын ашып, өндірісті жолға қойдық. Қазір кәсіпорынның ең жас маманының жасы – 22-де, ең үлкені – мен, 72 жастамын. Өмірімнің елеулі бөлігін осы салаға арнадым», дейді Евгений Эмильевич.

Айта кетелік, Текелі қаласының облыс өнеркәсібі өндірісіндегі үлесі – 13,1 пайыз. Мұнда құрылысқа қажетті құрғақ қоспалар, ашытқы, бордюр, таурит, сүт өнімдері шығарылады. Қалада шағын және орта бизнестің 1 500 субъектісі бар, онда 3 800 адам жұмыс істейді.

Жас металлургтерді тәрбиелейді

Осындай өндіріс орны Қаратал ауданында да бар. Бұл – жоғары сапалы крем­ний өндіретін «KazSilicon» зауыты. Рес­пуб­ликада баламасы жоқ кәсіпорын. Бұрын­ғы металлургия комбинаты алты жыл­дық үзілістен соң биыл наурыз айында қайта түледі. Қазір кәсіпорын ірге­сін кеңейту мақсатында қосымша екін­ші пеш орнату туралы келісімшарт жасасу үстінде. Сонда зауыттың жылдық қуатты­лығын 6 мыңнан 7 200 тоннаға дейін көтеруге мүмкіндік туа­ды. Алғашқы кезең­де 19 адамды жұмысқа қабылдаса, қазір олардың саны 253-ке жеткен, алда­ғы уақытта тағы 100 адамға арттыру жоспар­ланып отыр.

Мұнда Қаратал ауданының Жылы­бұлақ ауылына таяу жердегі «Сарыкөл» кен орнынан желілік кварц түріндегі шикізат жеткізіледі. Сөйтіп мұндағы жоға­ры технология арқылы жоғары сапа­лы, яғни 99,3 пайыз кремний элементі өндіріледі.

Жалпы кремний әлемде радио­электроника, компьютер, ұялы телефон микрочиптерінде, автокөлік өндірі­сінде қолданылатындықтан сұранысқа ие. Дайын өнім Еуропа елдері мен Жапо­­нияға жөнелтіледі. Комбинатта қазақстандық мазмұнның үлесі – 80 па­йыз, яғни «Сарыкөл» кен орнының кварцы, Қарағандының көмірі, Петропавлдың ағаш жаңқалары қолданылады.

Серіктестіктің бас директоры Марат Сәрсеновтің айтуынша, комбинаттың үздіксіз жұмысын 5 ауысым қамтамасыз етеді. Мұндағы жұмысшылардың түгелге дерлігі – жергілікті тұрғындар.

«Жұмысшылардың орташа айлық жалақылары – 286 мың теңге, оған қоса бонустық төлем жүйесі бар. Жалпы, металлургия саласында жұмыстың ауыр әрі жауапты екеніне қарамастан, әрі бұрын бұл бағытта істеп көрмесе де, әсіресе жастардың қызығушылығы жо­ғары. Бәрін көріп-біліп, үйренуге бейіл. Біз олардың мұндай құлшынысын ынта­ландыруға тырысамыз, мансаптық жағынан өсуіне мүмкіндік жасаймыз. Мәселен, алғашында темір балқытушы кәсібінен бастаған талапты бес жас қазір шебер маманына ауысты, яғни шебер – қоластында 16 жұмысшысы бар басшылық лауазым. Оған жігіттер өздерінің табанды еңбегімен жетті. Ал техникалық жөндеу бригадалары бірнеше ауысымда жұмыс істейді. Барлығы да өз ісін жетік біледі, бір сөзбен айтқанда жұмыс жүйесін, пештің құрылымын бастан-аяқ меңгеріп алған мамандар. Оның бәрін олар осы жерде үйренді, енді білгендерін жас мамандарға үйретіп жатыр», дейді М.Сәрсенов.

Аталған зауыт Бастөбе серистік-техникалық колледжімен келісімшарт жасасқан, дуалды оқыту жөнінде уағда­ластық бар. Соған орай электрик, электро­монтер, слесарь, монтер, электргаз дәне­керлеуші мамандықтарын меңгеріп жатқан студенттер екінші курстан бастап осы жерде іс-тәжірибеден өтеді. Осылайша кәсіпорын ұжымы жаңа жұмысшылармен толығып, жас мамандарды еңбекпен қам­туға мүмкіндік жасалады.

Еске салсақ, жыл басынан бері Қаратал ауданының экономикасына 5,3 млрд теңге инвестиция салынған. Ал жалпы облыс экономикасына өткен 8 айда  129 млрд теңге инвестиция тартылып, 6,4 пайыз өсім көрсеткен.

Гемпшир тұқымын таратады

Қаратал демекші, «Qazyna» инно­ва­циялық фермасы былтырдан бері асыл тұқымды қой шаруашылығын жолға қойып, ағылшынның қазақ жеріне бейімделген Гемпшир тұқымын рес­публика көлемінде таратуды бастады. Осылайша ферма түрлі бағыттағы асыл тұқымды қойлардың генофондын қалыптастыруға үлес қосуда. Ферманың негізгі базасы Жетісудың Лепсі өңірінде орна­ласқан шаруашылықта, жалпы 5 мың­дай қой өсіріліп отыр. Ал Қаратал ауда­ны аумағындағы зертханасында қазір 130 бас қошқардан ұрық алу процесі жүруде.

Ферманың басқарушысы, зертхана директоры Серік Мұқановтың айтуынша, Мыңбаев ауылындағы Қ.Медеубеков атындағы қой шаруашылығы ғылыми зерттеу институтымен, Алматы мен Астана­дағы ғылыми зерттеу орталық­тары­мен, селекционерлермен бірлесіп жүргізілген жұмыс қазір өз нәтижесін беріп отыр.

«Шаруашылықта қойдың Суффолк пен Гемпшир түрлерін будандастыру арқылы асыл тұқымды Гемпширдің еліміздің климатына бейімделген түрін шығарған. Алғашында түгелдей қоңыр жүнді болып туған төлдің өсе келе қоңыр жүні тек басы мен аяғында ғана қалады екен. Бұл будандастырылған тұқымның төлі осы өңірде туғызылып, өсірілген. Қазір одан алынған ұрық ел аумағына таратыла бастады. Болашақта қазақтың Еділбай тұқымды қойына да басымдық беруге ниеттіміз», дейді ол.

Гемпшир – негізінен етті қой тұқымы. Бұл салмағымен ерекшеленеді екен. Мәселен 1 қой 100-150 килоға дейін тартады, соның 60 пайызынан таза ет шығады. Етінің дәмі де ерекше. Тез өсіп-жетілетін тұқым. Мамандар қойға берілетін азық рационын қатаң бақылайды. Осы ретте мал азығы құрамындағы микроэлементтерді түгендеп беріп отырады. Оның үстіне арнайы зертханада қой ұрығын алып, тиісті температурада сақтауға қажетті барлық жағдай жасалған.

«Жалпы, мұнда бір қойдан күніне 2-3 миллилитр ұрық материалы алынады. Оған арнайы қоспаларды араластырғанда 8 миллилитрге жеткізіледі, сосын мұздатылып, азотта сақталады. Оны 20 жылға дейін сақтауға болады», дейді ферма зертханашысы Динара Байчалова.

Жуырда қой ұрығының 40 мың дозасы Жамбыл облысына жөнелтілген. Қазір 150 мың доза дайын тұр. Бұл ретте Қостанай, Павлодар, Маңғыстау өңірлерінен де сұраныс түскен. Ферма қошқар басын көбейтіп, Чехиядан, Британиядан тағы 3 бас асыл тұқымды қой алдырды. Бұл жобаға әзірге 280 млн теңге инвестиция салынған. Алдағы уақытта оның көлемі де арттырылады. Жалпы шаруашылықта 50-ге жуық адам жұмыс істейді.

Күн сәулесінен қуат алады

Бүгінде Жетісу облысында жалпы қуаты 104,7 МВт болатын 12 жаңар­ты­ла­тын энергия көздерінің нысаны бар. Соның бірі – Қаратал ауданындағы «АлматыЭнергоПроджект» ЖШС-ның күн электр стансасы. Қуаттылығы 4,95 МВт құрайтын станса 2021 жылдың маусымынан бастап белсенді жұмыс істей бастады. Оған 1,5 млрд теңге инвестиция тартылған. «АлматыЭнергоПроджект» компаниясы негізінен жаңартылған энергия көздерін өндіруге маманданған. Жетісудағы жобадан басқа Түркістан облысында да осындай «Жетісай» және «Мақпал» күн электр стансаларының жұмысын жүргізіп отыр.

Кәсіпорынның бас диспетчері Бауыр­жан Әлімбаевтың айтуына қарағанда, 10 гектар аумақта 11 008 күн панелі қойыл­ған. Бір панель күніне 450 Вт электр өндіреді. Өндірілген электр энергиясы «KEGOC» АҚ желісіне жеткізіледі. Қазір мұнда 11 адам жұмыс істейді. Жаңар­тылған энергия көздерін өндіру ісін жергіл­ікті мамандарға арнайы бас инженерлер келіп үйреткен. Жұмысшылардың жалақысы орта есеппен – 250 мың теңге.

Биыл жалпы қуаты 50 МВт, құны 19,2 млрд теңге, 6 жұмыс орнын құратын тағы 1 жоба Сарқан ауданында іске қосылады деп күтілуде. Ал 2025 жылға дейін жалпы қуаты 156 МВт, құны 87,3 млрд теңге тұратын 10 жобаны іске асыру жоспарланған, оларда 141 жұмыс орны құрылады.

 

Жетісу облысы