Қазіргідей алмағайып заманда айналамыздағы ежелден көрші елдермен ауызбіршілік пен түсіністікке қызмет ететін істің бәрі де өзекті. Қазақстан мен Қытай арасындағы дипломатиялық қарым-қатынастың 30 жылдығына арналған кітаптың тұсаукесерін де осындай маңызды оқиғалар қатарына енгізуге болады.
Оқырман үшін осы отыз жылда екі ел арасында саяси-құқықтық, экономикалық, әлеуметтік-мәдени, ғылым-білім және гуманитарлық салалардағы ынтымақтастыққа қатысты 200-ге жуық маңызды құжатқа қол қойылғанын айта кету керек.
Алматыдағы Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің Әл-Фараби атындағы кітапханасында өткен «Қазақстан-Қытай: тату көршілік және өзара тиімді ынтымақ тастықтың отыз жылдығы» атты кітаптың тұсаукесері осы іске ұйытқы болған екі тараптың да көрнекті өкілдерін тоғыстырды.
Мерейтойлық кітаптың тұсаукесері аталған университетте өтуі кездейсоқтық емес, екі елдің дипломатиялық қарым-қатынастарына қатысты барлық дерек, мәлімет пен ілкімді оқиғаны жинақтауға Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті мен Қытайды зерттеу орталығы мұрындық болған.
Шежіресі мол кітаптың жарық көру салтанатына Қазақстанның ҚХР-дағы Төтенше және өкілетті елшісі Шахрат Нұрышев, ҚХР-ның еліміздегі Төтенше және өкілетті елшісі Чжан Сяо, Тұңғыш Президент кітапханасы, Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ, Қазақстан және Қытай Сыртқы істер министрліктері, сараптамалық құрылым өкілдері қатысты.
Қолымызға тиіп отырған кітапта 1992-2022 жылдардағы екіжақты қатынастар жан-жақты зерттелген. Кітапқа Тұңғыш Президент кітапханасы, Сыртқы істер министрлігі, «Казахстанская правда» газеті редакциясының мұрағат материалдарының негізінде бірегей анықтамалық деректер, аса маңызды ресми құжаттар, сирек фотосуреттер жиналып, 30 жыл ішінде қол қойылған қолданыстағы келісімдер мен шарттардың тізімі енген.
Тәуелсіздік бедеріндегі екі тараптың барыс-келісін, алыc-берісін саралаған жинақтың жарық көру құрметіне жиналғандар екі сағатқа созылған жиынға ең маңызды жайттарды сыйдыруға тырысты. Кітаптың басты ерекшелігі – қазақ, орыс және қытай тілдеріндегі үш бөліктен тұруы. Ондағы ұсынылып отырған ресми құжаттардың басым бөлігі алғаш рет мемлекеттік тілге аударылғанын ерекше атап өткен жөн.
– Қазақстанда синология жақсы дамып келеді әрі Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ синологтердің жаңа буынын даярлауда ерекше рөл атқарып отыр. Университетіміздің шығыстану факультетінің синология кафедрасында үш дәрежелі мамандар – бакалаврлар, магистранттар және докторанттар (PhD) даярланады. Университетте ғылыми орталықтар – Қазіргі Қытайды зерттеу орталығы жұмыс істейді, Конфуций институтының да жұмысы белсенді, – дейді Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ проректоры Әсел Увалиева.
Қазақстан Республикасының Қытай Халық Республикасындағы Төтенше және өкілетті елшісі Шахрат Нұрышев кітапта бұрын басылмаған екі тарап қол қойған құжаттардың толық тізілімі және негізгі стратегиялық құжаттардың мәтіндері берілгенін атап өтті.
«Көпшілікке және екіжақты қатынастарды зерттеушілерге қызықты болатын 30 жыл ішіндегі мемлекет басшылары деңгейіндегі өзара сапарлардың жылнамасы, Қазақстан және ҚХР арасындағы қазіргі кездегі мәңгілік жан-жақты стратегиялық әріптестікті дамытуды көздейтін түрлі деңгейдегі тетіктер туралы ақпарат ұсынылған. Қытай – еліміздің ең ірі сауда серіктестерінің бірі. 2021 жылы екіжақты сауда айналымы 18,2 млрд долларға жетсе, осы жылдың 8 айының статистикасы бойынша бұл көрсеткіш 26%-ға өсіп, 15,4 млрд долларды құрады. Яғни жылдың қорытындысы бойынша сауда айналымы жаңа биік межеге жету ықтималдылығы жоғары», деді Ш.Нұрышев.
Өз кезегінде Қытайдың Қазақстандағы дипломатиялық миссиясының басшысы Чжан Сяо жинақтың терең талдауымен, беделді бағаларымен, жан-жақты мұрағаттық деректерімен және эксклюзивті фотосуреттерімен ерекше екеніне тоқталды.
Қорыта келгенде, салиқалы кітап халықаралық қатынастар, шығыстану саласындағы дипломаттарға, мамандар мен студенттерге және Қазақстан-Қытай қатынастарының дамуына қызығушылық танытатындарға бағдар бола алады.
АЛМАТЫ