Біліктілік пен кәсіби шеберліктің орны бөлек

Бізде техникалық кәсіпті игеруде басым бағыт ұстану бұрыннан қалыптасқан. Қазір ол одан әрі жетілдіріліп, заманауи тұрғыда даму үстінде. Бұл үшін жан-жақты материалдық-техникалық жарақтандыру жолға қойылған. Оқу орнының профессорлық-оқытушылық құрамының біліктілігі де жоғары деңгейде екенін атап өткен жөн.

Университетте білім беру ісін өндіріспен ұштастыра жүргізу, теория мен тәжірибені үйлестіру – бірінші кезектегі іс. Бұл ретте барлық резерв көздері қарастырылып, мүмкіндіктер толық пайдаланылуда. Білім беру ісі сөз болғанда біз мектептен айналып өте алмаймыз. Бала бойында білім негізі мектепте қаланады. Осы жерде мектепке мұғалім кадрларын даярлау мәселесіне тоқтала кеткім келіп отыр. Халқымызда «ұстазы жақсының ұстанымы жақсы» деген сөз бар. Ендеше, сол ұстаздарды жан-жақты білімді, кәсіби біліктілігі жоғары етіп даярлау – маңызды іс, мерейлі міндет. Бұл ретте оқу орнының «Ұстаздар институтында» үлгілі жұмыс үрдісі қалыптасқанын айту керек. Бұрындары педагог мамандығын алуға құштар жастар көп болғанын, сол мамандықты игергендерге құрмет жоғары болғанын әке-шешемізден, аға буын өкіл­де­рінен еститінбіз.

Жасыратыны жоқ, кейінгі кездері мұға­лім­дік оқуға әйтеуір диплом алу үшін түсе­тіндер көбейіп кетті. Ұлы мамандықтың қаді­рін жете түсінбегендер бұл ұстаздықтың беделін де түсіріп жібергенін айтпасақ, жауырды жаба тоқығанымыз. Сапасыз даярланған кадрдың зардабын мектептер тартып жатыр.

Жоғарыда айтқан «Ұстаздар инс­ти­ту­тын­дағы» үлгілі үрдіс кейінгі кездері жал­ға­сын тауып жатыр. Бізде білімгерлерге мұға­лім мамандығының маңызы мен міндеттері жете түсіндіріледі. Болашақ ұстаздар Алаш ардақтысы Мағжан Жұмабаевтың «Алты Алаштың баласы бас қосса, төрдегі орын – мұғалімдікі» деген ұранға бергісіз қағидасын жүректеріне ұялатып, терең түсінуі керек. Сонда ғана мәртебелі мамандыққа деген махаббаты артпақ.

Биыл 150 жылдығы атап өтіліп жатқан ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлының мы­на бір ұлағатты сөзімен мақаламды «тұз­дықтай» кетсем, артықтығы болмас. «Бұл күнде оқудың керек екеніне ешкімнің таласы жоқ. Қай жұрт болса да оқумен ілгері басып тұрғандығын, кейін қалудың себебі оқудың кемдігінен екенін көріп тұрмыз. Оқусыз халық қанша бай болса да, біраз жылдан кейін оның байлығы өнерлі халықтардың қолына көшпекші», деп жазған екен ол 1913 жылы «Қазақ» газетінде жарияланған «Оқу жайында» атты мақаласында.

Бұл жерде «өнерлі» сөзі «білімді» де­геннің баламасы ретінде айтылып отыр. Осы­дан бір ғасырдан аса уақыт бұрын не деген көрегендікпен айтылған сөз. Біз соған куә болып отырған жоқпыз ба?!

Мен университетте педагог кадрларды даярлау мәселесін ғана мысалға келтірдім. Әйтпесе, оқу орнының 7 факультетінде студенттер білім алып жатыр. Біздің мақсат – қоғамға пайдалы мамандар даярлап шы­ғару. Олардың заман талабына сай маман бо­луы – басты назарда. Мысалы, осыған дейін заңгер, экономист мамандықтарына қызы­ғушылық басым болған. Құқықтық мем­ле­кет қалыптастыруда, экономикалық дәлдік­термен әрекет жасауда бұл екі мамандық та керек. Бірақ экономиканың негізін қалайтын, әлемдік деңгейдегі маңызды мәселелерді шешуге қатысы бар мамандықтар олардың тасасында қалмауға тиіс.

Ғылыми дәлелді деректерге жүгінсек, ал­дағы онжылдықтарда Орталық Азияда су ресурстарының салдарынан қақтығыстар жиі болуы мүмкін. Әлемдік климаттың өзгеруі, халық санының өсімі, урбанизация мен ауыл шаруашылығының, өндірістің дамуы, экологияның ушығуы және табиғи апаттар (су тасқыны мен құрғақшылық) осындай проблемаға алып келуі ықтимал. Бұл жаһандық даму мен тұрақтылыққа ең үлкен қауіп-қатер болатыны және келешектегі шиеленістердің мұнай мен газ, кен орындары емес, таза ауызсу үшін болатыны анық. Әсіресе Орталық Азиядағы мемлекеттердің өзара және көршілес елдермен су ресурстары тығыз байланысып жатқандықтан, бұл мәселе мемлекетаралық масштабта өзекті бола түсетіні сөзсіз.

Бүгінде көптеген елде бұрын-соңды бол­маған су тапшылығы орын алуда. Жер ша­ры халқының саны тез өсіп келеді. Зерт­теулерге сәйкес қазіргідей даму қарқынымен 2030 жылға қарай әлемдік су қорында 40% тапшылық болатынын көрсетеді. Дү­ниежүзілік банктің есебі бойынша 2050 жыл­ға қарай 9 млрд халықты асырау үшін ауыл шаруашылығы өндірісін 60%-ға арттыру және су қорын 15%-ға ұлғайту қажет. Бүгіннің өзінде ауыл шаруашылығы саласы әлемдік су ресурстарының 70%-ын тұтынып отыр. Жоғарыда мен атаған мерейлі міндет осы мәселеден туындап отыр.

Мемлекет басшысының тапсырмасы­на орай еліміздің Ғылым және жоғары бі­лім­ министрі С.Нұрбектің «Су саласы үшін­ кадр­лар даярлау бойынша базалық жоға­ры­ және (немесе) жоғары оқу орнынан кейін­гі білім беру ұйымын анықтау туралы» бұй­рығына сәйкес «М.Х.Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті» коммерциялық емес ак­цио­нерлік қоғамы су саласы үшін кадрлар даярлау бойынша базалық жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымы ре­тін­де анықталсын», деп нақты көрсетті. Бұл – үлкен сенім, үлкен жауапкершілік.

Су саласы үшін кадр даярлауға біз­дің университеттің таңдалып алынуы не­гізсіз емес. М.Х.Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті 2020 жылы Жамбыл гидромелиоративтік құрылыс институты, Жамбыл жеңіл және тамақ өнеркәсібі технологиялық институты және Жамбыл педагогикалық институты базасында құ­рылғаны белгілі. Қазір университетте «Су ша­руашылығы және табиғатқа үй­лес­­тіру» институты бар. Онда болашақ су са­ла­сының мамандары даярлануда. Ен­дігі жерде ел Президентінің тапсырма­сын жүзеге асыруға біздің оқу орнында ма­те­риалдық-техникалық база, жақсы жарақ­тандырылған зертханалар бар. Кезінде сала мамандарын даярлауға өз үлесін қосқан Ә.Әбдіраманов, Ж.Сүлейменов, С.Қойбақов, Ә.Жұмабеков, С.Мырзашев, А.Сағындықов сынды ғалымдар ортамызда жүр. Олар жас ғалымдарға көмектесуге дайын.

Қазір факультетте ұстаздық қызмет ат­қарып жүрген Кенжеғали Шилібеков, Адеубай Сейтқазиев сынды профессор-оқытушылар да бұл іске хал-қадерінше үлес қосатыны сөзсіз. Экология әлемдік мәселеге айналып тұрған қазіргі кезеңде университет өз тарапынан мәселені шешуге үлкен үлес қосатынына сенім зор.

Экономикалық игіліктер өндіруде білік­тілік пен кәсіби шеберліктің орны бөлек. Ал әділетті қоғамның көсегесін білім мен ғылым көгертетіні ешқашан естен шықпауға тиіс. Біздің білім ордамыз осы мерейлі мін­детті жүзеге асыруға барлық мүмкіндік дең­ге­йінде үлес қосып жатыр, қоса да бермек.

Серік СӘЛЕМОВ,

М.Х.Дулати атындағы Тараз өңірлік университетінің проректоры

Тараз