Жетісудың жазы салқын тартып, биыл күн райы құбылып тұр. Осы уақытта ми қайнатар ыстық буып, халықтың дені көл жағалайтын. Ал қазір суға шомылуға асық жұрттың қарасы аз. Шілденің түнгі салқыны жақсы ғой, дегенмен шаруалардың шамына тиюде. Олай дейтініміз шөп бітік шыққанымен, көлемі көңіл көншітпейді. Ал соған сай баға да шарықтап тұр.
Жаз мезгілі қысқы мал азығын дайындауға өте қолайлы кезең. Осыны білетін шаруалар жемшөп қорын ерте кезден әзірлеуге кірісті. Шөп дайындау, әрине, оңай шаруа емес. Ауа райының ашық күндерінде шөпті шауып, оның нәрі түгелдей жойылып кетпей тұрғанда жинап алу қажет. Әдетте мал азығын дайындау маусым, шілде айларында жүреді. Осы уақыт аралығында үлгермей қалсаң, әрі қарай шөп қурап, бойындағы нәрі азаяды. Бұл істе, әсіресе, жаздың аптап ыстығына қарамастан дала төсін дүбірге бөлеп, маңдай терлете еңбектеніп жүрген шаруалардың атқарып жүрген жұмысы жоғары бағаға лайық деуге болады. Дала төсін дүбірге бөлеген шөп шабу науқаны қазір Жетісу жерінде қыза түсті.
Айта кетейік, егіс алқаптарын әртараптандыру саясатына сәйкес, өңірдегі егіс құрылымында мал азығы дақылдарының көлемі ұлғайды. Жоспар бойынша биыл 2205,5 мың тонна шөп әзірлеу қажет. Соның бүгінде 61,2 мың тоннасы, яғни 13 пайызы дайын. Сонымен бірге пішендеме, сабан, жемдік азық, сүрлем әзірлеу жұмыстары да талапқа сай жүріп жатыр. Мамандардың айтуынша, науқан күзге дейін жалғасып, осы мезгілдің ортасында аяқталады.
«Жұртшылықтың малын қоғамдық жайылымдармен қамту жұмысы ерекше бақылауға алынған. Облыс бойынша қоғамдық жайылымға 719,4 мың гектар жер бекітілді және бүгінгі күнге бар қажеттілікті қамтамасыз ету мақсатында 688 мың гектарды қосымша бекіту бойынша жұмыстар атқарылуда. Дегенмен жылдан-жылға жайылымдардың құнарлығы төмендеуде, оның себебі түбегейлі жақсарту жұмыстары агросубъектілері тарапынан мардымсыз жүргізіледі. Бұл мәселені шешу үшін ғалымдармен бірлесе өнімділігі жоғары азықтық дақылдармен қоса арнайы табиғи шөптерді өсіру технологиясын жаппай қолдануды енгізу қажет», дейді облыс әкімінің орынбасары Әлібек Жақанбаев.
Оның айтуынша, мемлекет тарапынан, жайылымдарды суландыру үшін инвестициялық субсидиялар қарастырылған, кейінгі үш жылда 113 мың гектар жайылымдарды қамтитын 359 шаруашылықтардың жерлерінде ұңғымалар қазылған.
Биыл мал қыстату науқанына азықтың қажеттілігі 1 млн 985 мың тонна, қосымша қорды ескеріп 2 млн 205 мың тонна жем-шөп дайындау жоспарланып отыр. Атап айтсақ, шөп – 1271 мың тонна, пішіндеме – 117,3 мың тонна, сүрлем – 204 мың тонна, сабан – 300 мың тонна, жем 313,1 мың тонна жиналуы шарт. Әйтсе де бұл межеге шаруалар жете ала ма, жете алмай ма, ол жағы белгісіздеу.
«Шалғынға орақ салып, шөп жинауды қыздырудамыз. Шөп шығымы былтырғыдай қалың емес. Жоңышқа ауыл шаруашылығы техникасымен орылып, шетінен бастырылуда. Қазірдің өзінде шөп тайлағыш техника көмегімен мыңнан аса тай шөп әзірленді. Қожалық негізінен қызылша егіп, жинауға арналған техникалармен қамтылды. Шөп шабуға қажетті техниканы жалдаймыз. Шөпті шапқаны үшін әр гектарына 10-15 мың теңге алады. Шөпті қалап, жинағаны үшін жұмысшыларға әр тай шөп үшін 100 теңгеден төлейміз. Шөпті сатып алуға ниет білдірген азаматтар көп, биыл әр тай шөп былтырғыдан қымбаттау, дейді «Ұлан» шаруа қожалығының басшысы Айымгүл Қошқарбаева.
Қазіргі таңда аталған тапсырманың орындалуы аудан және қала әкімдіктерінің ақпараттарына сәйкес 61,2 мың га көпжылдық шөп шабылған. Мәселен, Ақсу – 5,8 мың га, Алакөл – 9,9 мың га, Ескелді – 5,5 мың га, Қаратал – 3,4 мың га, Кербұлақ – 9,0 мың га, Көксу – 3,9 мың га, Панфилов – 14,9 мың га, Сарқан – 7,8 мың га, Талдықорған қаласында – 0,6 мың га, Текелі қаласында 15 га жер шабылған.
«Бүгінде жиналған шөп – 239,0 мың тонна, орташа өнім – 39,0 ц/га, ал салынған пішіндеме 16,3 мың тоннаны құрайды. Осы уақытта табиғи шөпті шабу жұмысын бастау жоспарлануда. Жемшөп дайындау мәселесі – тұрақты бақылауда. Облыс бойынша 2308 қыстақ бар, онда 2 354 шаруашылық малын қыстатады. Мал қыстауына дайындық және мал қыстату науқанына қажетті жемшөптің қорын қамтамасыз ету бойынша жұмыстар тұрақты бақылауда. Қазіргі уақытта облыс бойынша 940 646 бас ауыл шаруашылығы жануарлары жайлауға шықты», дейді ауылшаруашылығы басқармасының мамандары.
Кейінгі жылдары шөптің бағасы едәуір өскен. Сондықтан болар, қолында азын-аулақ малы бар жандар пішен шабуға келгенде арық бойындағы қамыс-құрақты да ауласына тасып алады. Шаруалар шабылған шөпті шабындық басында кептіріп, қора басына тасумен жүр. Аулаға үйілген орам-орам шөппен бірге тайланған шөпті де сатып алып жатыр. Жұрт жемшөп қорының мол болғанын қалайды.
«Биыл бір тай жоңышқаны 2 мың теңгеге, ал үлкен бір орам шөпті 8 мыңнан сатып жатыр. Жаздың түні суық, шөп былтырғыдай емес, өте сирек шыққан әрі бойы да аласа. Сондықтан шаруалардан алуға мәжбүрміз. Шама барда қамысты да орып, жинап жатырмыз. Базарда малдың бағасы арзан, ал шөптің құны күннен күнге өсіп жатыр. Алғашқы шабындықтың бағасы 2 мың болса, кейін 4 мыңға дейін баруы мүмкін. Қазір ауылдағы шағын шаруалар әбігерге түсуде. Биыл қыстан аман шықсақ игі болар еді», дейді Береке ауылының тұрғыны Масан Арманұлы.
Қазір өңірде шаруашылық иелері мал азығын дайындауды басты назарға алған. Пішеншілер қазірдің өзінде әжептеуір шөп маялап алды.
Жетісу облысы