Тығырықтан шығарар жол

«Қазір автомобиль жолдары саласын модернизациялау шеңберінде, сондай-ақ Мемлекет басшысының тапсырмаларына сәйкес қарқын алған көлік ағынының өткізу қабілетін қамтамасыз ету үшін басым жобалар айқындалды. Аталған жоба­лардың жалпы көлемі 4,7 мың ша­қы­рымды, ал жалпы құны 14,4 млрд долларды құрайды», деді Т.Абдуллин.

Автокөлік құралдарының тиісті өткі­зу қабілетін қамтамасыз ете алмай­тын, жай-күйі сын көтермейтін халық­ара­лық және республикалық маңызы бар автомо­биль жолдары, сонымен қатар тар те­лімдер халықаралық жүк тасы­малдау­шы­лардың тарапынан өңір­лердегі баламалы бағыттарды іздеу сұ­раныстарының артуына алып келеді.

Кейінгі уақытта елімізде ірі жобалар жү­зеге асырылып жатыр. Десек те соған қарамастан Ақтөбе, Ақтау, Жезқазған және Қы­зылорда сияқты облыс орта­лық­та­рының арасында ше­шіл­меген мәсе­ле­лер әлі де қа­лып отырғаны рас. Жоба­лар­дың ауқымын ескеріп, бұларды ба­сымдық бойынша кезең-ке­зеңімен іске асы­ру көзделген. Транзиттік-көліктік әлеуетті жобаларды іске асыру үшін бі­рінші кезектегі инфрақұрылымдық жо­ба­лар халықаралық көлік дә­ліздерінің тех­никалық жай-кү­йін және өткізу қа­білет­тілігін жақ­сар­туға бағытталады.

Инфографиканы жасаған – Зәуреш СМАҒҰЛ, «EQ»

«Қозғалыс қарқынын ескере отырып, басым жобалар деп Батыс Еуропа – Батыс Қытай дәлізінің құрамындағы «Ресей шекарасы – Мәртөк – Ақтөбе – Ұл­ғайсын – Қызылорда тас­жолдарының учаскелері белгі­ленген. Жол жабыны жо­ғарғы қабатының тозуына байланыс­ты 2024 жылы дәлізді жаңарту Ақтөбе – Ұлғайсын телімін реконструкциялаудан басталады. Ал РФ шекарасы – Ақтөбе, Ұлғайсын – Қызылорда телім­дерін жобалау 2025 жылы қол­ға ал­ы­нады», деді комитет төра­ғасы.

Орталық, шығыс және оң­түстік өңір­­­лердің аумақтық бай­ланысын қам­та­­­масыз ету аясында Қарағанды – Жез­қаз­ған, Сарыағаш қаласының айналма жолы, Атырау – Доссор, Ал­маты – Бәйдібек би, Алматы – Үшқоңыр тасжолдарын реконструкциялау жоспарланған. Бұған қоса ТРАСЕКА дәлізінің жалғасы ретінде болатын Бейнеу – Шалқар тас­жолының құрылысы да жүргізіледі.

Сонымен қатар Жолдауда Президент елі­міздегі автомобиль жолдарының са­па­сы сын кө­термейтінін де атап өтті. Кө­лік министрлігі осы саладағы жұ­мыс­тардың сапасыз орындалуы мен сы­бай­лас жемқорлық проблемаларын ес­керіп, автомобиль жолдары құры­лы­сының сапасын жақсарту және алақол мер­дігерлермен күресу мақсатында қандай тәсілдерді әзірлеп, шараларды қолға алды?

«Мемлекет басшысының «Әді­летті Қазақстанның эконо­ми­калық бағдары» атты Жол­дауының аясында жүктелген тап­сыр­маларын орындау мақ­сатында жол салу сапасын жақ­­сарту үшін ми­нис­трлік жү­йе­лі шаралар мен жаңа тә­сіл­дер­ді әзірлеп жатыр. Соның бірі – «FIDIC» қағидаттарын пай­даланып, жо­баның басынан аяғына дейін жүр­гізілуін қамтамасыз ететін жұмыс келі­сім­шарттары енгізіледі. Аталған келі­сімшарттар арқылы жол учаскелерін жо­балау, іске асыру мен пайдалану үшін бір ғана ұйым жауапты болады. Бұл өз кезегінде жобаларды іске асы­рудың кешеуілдеуіне, жобалық құжат­т­а­маны түзетуге және осы тектес өзге де жағымсыз салдарға себепші бол­ған құрылысқа қатысушылардың ара­сын­дағы жауапкершілікті бір-біріне сіл­тей салуына жол бермейді. Со­нымен қатар аталған тәсілді ен­гізу мердігер ұйым­дар­дың қы­зы­ғушылығын да арттырады. Себебі олар шығындарды азайту мен жобалардың қызмет ету мер­зімін ұзарту үшін жаңа, заман ағымына сай технологияларды қол­да­нып, қажетті техниканы сатып алу, маман­дардың білік­ті­лі­гін арттыру сияқты ком­па­ния­ның дамуына мүмкін­дік беретін ұзақ мерзімді жос­парлауды қолға алады», деп сөзін жалғады Т.Абдуллин.

Сонымен қатар келісім­шарт­тарға «FIDIC» қағидаттарын енгізу жол-құ­рылыс материал­дары қымбаттаған жағ­дайда не­гіз­гі құнын түзетуді (эскалация) қолдануға мүмкіндік береді. Яғни жоба­ның құны нарық шартта­рымен реттеліп отырады. Бұл құрылыс жұмыс­та­рының тоқтап қалмауына септігін тигізеді. Сон­дай-ақ тапсырыс берушінің аты­нан нысанда негізгі шешімдер қабылдайтын және олардың сал­дары үшін жауап беретін инже­нердің рөлі күшейтіледі.

Бақылауды қатаңдатудың тағы бір ша­расы – сапаны бақы­лау­дың бірың­ғай респуб­ликалық жүйесін енгізу. Шара рес­пуб­ликалық желінің ғана емес, жер­гі­лікті маңызы бар барлық іске асы­ры­латын автожол жобаларын толық қам­­туға мүмкіндік береді. Бұған қоса са­­паны сараптау кезінде Сапа орта­лы­­ғының тәуел­сіздігін қамтамасыз етеді. Осыны айтқан сала басшысы са­ла­дағы реформалық жұмыстар жөнін­де әңгімеледі.

«Автомобиль жолдары саласын реформалау аясындағы мемлекеттік тапсырма негізінде жергілікті автожол­дар­­дың сапасына сараптама жүргізу бо­йынша жұмыстарды жүргізуге, атап айт­қанда, Сапа орталығын қаржы­лан­ды­ру бөлігінде заңнамалық актілерге (БК-нің 41-бабы) тиісті түзетулер енгізу бойынша жұ­мыстар жүзеге асырылып жатыр», деді ол.

Мемлекет басшысы Жол­дауда автомобиль жолдары саласын­дағы жаңа нормативтік құ­жат­тарды қабыл­дау­ды қадап тапсырды. Нормативтерді тәжіри­бе­де қолдану кезінде туындауы мүмкін құжаттардың санын, қай­шылықтар мен олқылықтарды ескеріп, автомобиль жолдары сала­сындағы нормативтік базаны оңтай­ландыру мен жақсарту үшін қандай шаралар мен бастамалар жоспарланған? Сондай-ақ аталған нормативтерді үнемі жаңарту мен өзектілігін сақтау қалай жүзеге асырылмақшы?

Бұл үшін бүгінгі таңда автожол са­ла­сының нормативтік базасын қайта құ­ры­лымдау және өзектендіру аясында «Қаз­жолҒЗИ» АҚ-да 400-ден аса МЕМСТ, 200-ге жуық ҚР СТ және 277 ведомстволық құжат қай­та қаралды.

Айта кетейік, авто­жол­ сала­сында 1 200-ге жуық норма­тив­тік құжат база­сы қалып­­тас­қан. Бұлардың құра­мында са­ла­лық және басқа сала­лармен байланысты құжаттар да бар. Оның ішінде 49 ҚР ЕР және 151 ҚР ұсынымдық сипатқа, 529 МЕМСТ, 303 ҚР СТ, 114 ЕЖ, ҚН және 56 жинақ міндетті сипатқа ие, сондай-ақ КСРО кезеңінде бекітілген 19 ВҚН бар.

«Осы жылдың соңына дейін барлық нормативтік-техникалық құжаттаманың 30%-ын өңдеу көзделген. Ал 2026 жыл­дың соңына дейін жол саласының бар­лық нормативтік құжаттамалары ретке келеді. Құжаттардың санын ескеріп, қолдануда өте ыңғайлы Инфожол ақ­па­­­рат­тық жүйесі құрылып, іске қо­сылды. Алайда нормативтік-техни­ка­лық құжаттаманың саны мен оларды әр­түрлі мемлекеттік органдар әзірлей­тінін және бекітетінін ескерсек, қарама-қайшы­лықтар мен олқылықтар жинақ­та­лады. Бұл нормативтердің тәжірибеде қолданылуына теріс әсерін ти­гі­зе­ді», деді мекеме басшысы.

Қазіргі уақытта нормативтерді толық талдау арқылы базаны оңтайландыру жұмыстары жалғасып жатыр. Ондағы қай­шылықтар мен нормалаудағы олқы­лық­тар жойылады. Талдау нәтиже­лері бойынша қажетті құжаттар қайта өңделіп, артығы алынып тасталады. Ерекше айтып өтерлігі, базаны өзек­тен­діру жұмыстары тұрақты негізде жүр­гізілуі қажет.

Аталған шара нормативтерге қажетті өзгеріс­терді жедел енгізуге мүмкіндік береді. Бұл өз кезегінде автомобиль жол­да­рының нормативтік базасын реформалау бойынша жүргізіліп жатқан жұмыс барысына оң әсер етері сөзсіз.