Биапаның торқалы тойы

Бұл той басқа тойдың өзгеше өрілді. Жер-ана болып жаһанның жүгін арқалаған өнер майталманы қазақ әйелінің ғазиз образын көңілге құйып кетті. Тіпті, кино саласында да терсіңді еңбек етіп ха­лық­тың көңіліне қуаныш ұялатып, қалам­гер­лік қырымен де әдебиет айдынында еркін жүзді. Сол әсердің әуеніне тербелген ағайынның басы Жетісудың жү­регі Талдықорған төрінде қосылды. Об­лыс әкімдігі мен ТҮРКСОЙ ұйы­мы­­мен бір­лесіп өткізіп отырған дүбірлі өнер додасы 29 қыркүйектен 4 қазанға дейін 1 апта бойы жалғасатынын естіген кө­рер­мен, Биапаның атындағы Тал­ды­қор­­ған драма театрын лықа толтырды. Ғажайып театр бәсекесіне елдегі танымал театрларымен қатар бауырлас Қырғыз, Өзбекстан, Әзербайжан, Түрікменстан, Түркия елдерінің өнер майталмандары да қатысты.

Өз кезегінде берекелі іске бастамашы болған облыс әкімі Бейбіт Исабаев сөз алып, қазақ театр өнерінің Еңлікгүлі атан­ған тұлғаның мерейтойымен көпші­лік­ті құттықтады. Абзал ана, асыл жар бейнесін сомдаған, ғұмырының 60 жылын сахнаға арнаған Биапаның тірліктегі атқарған ізгілікті ісі мен терсіңді еңбегін айшықтап, ұлы елдің санасында мәңгі қашалған бірегей тұлға екенін жазған  Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың құттық­тау хатын оқыды. Со­ны­мен қатар ол: «Өнер таусылмас азық, сарқылмас байлық. Театр өнері қай кезде де ұлттық құндылықтарымыздың, адамгершілік пен ізгіліктің насихатшысы, ұрпақтың басты рухани-эстетикалық тәрбиешісі болған. Уақыт өтеді, заман өзгереді, бірақ мәдениет мәңгілік, өнер өміршең қалпымен құнды. Осы орайда өзінің есімі берілген облыстың драма театрымен бірге Бикен Римованың да ғибратты, жасампаз ғұмыры жалғаса бермек», дей келе халықаралық өнер фестиваліне қатысушыларға сәттілік, шығармашылық еңбектеріне табыс тіледі.

Жетісу топырағында жалауын желбі­рет­ті демесе, күллі қазаққа ортақ қуаныш үстінде Мәдениет және ақпарат министрі Аида Балаева лебізін білдіріп, мәдениет пен әдебиет ұлттың жаны екенін, мұндай ірі фестивальдің халыққа, өнерге аса қажет екенін жеткізді. Елімізде осымен жалпы саны 9-ға жеткен әр байқау таланттарды шыңдауға, өнердегі жаңа есімдерді анықтауға негіз болса, дәстүрлі құндылықтың қайнарын мөлдіретіп, кешегі мен бүгінді жалғауға, ұрпақ сабақ­тастығын нығайтуға да өзек екенін тебі­ре­не толғады.

Ал, өз кезегінде сөз алған ТҮРКСОЙ халықаралық ұйымының бас хатшысы Сұлтан Раев қазақ жерінің қасиеті туралы тебіреніп, өнері озық елдің ең шұрайлы мекенінде бастау алған байқаудың баянды болуына тілекші екенін жеткізді. Бикен Римованың қызы Меруерт Құса­йы­нова даңқты тұлғаның өмірі мен өнер жолындағы жарқын жолы мен ұлы сүр­леу-сүрдегіне, адами бет-бейнесі мен бекзат болмысына қатысты перзенттік пікірін білдіріп, байқауға бастамашы болған Жетісу облыстық әкімдігіне, ТҮРКСОЙ ұйымына алғысын білдірді.

Театр саңлағының тағылымды тойы «Өнермен өрілген өмір» атты респуб­ли­­калық ғылыми-танымдық конференция­мен тұсауын кесті. Бұл жиынға түркі­тілдес мемлекеттердің өнер қайрат­керлері, мәдениет саласының көрнекті өкіл­дері қатысты. Беташар сөзді облыс әкі­мінің орынбасары Рустам Әли алып, ғасыр­лық той – өнер мен халықтың ортақ қа­зынасы екеніне тоқталды.

Тойға арнайы келген Қазақстанның Еңбек Ері, КСРО және Қазақстанның ха­лық әртісі Асанәлі Әшімов 100 жылдық той­ға құттықтауын арнап, Бикен ападан алған тәлімі өміріне азық болғанын әңгімеледі.

«Ана – Жер-ана» қойылымында керемет ойнады. Ондай туындының енді болу, болмауы екіталай. Ол кісі анамыздай қамқор еді. Сахнаға шығудың қыр-сырын үйретті. Өтірік, өсек айтпауға баулыды. Ол кісі сахнаға шыққанда жан-жа­ғына жан бітетін, «қойылым әсерлі көңіл-күйге толып» кететін. Қазір теа­трда Бикен апаның орны үңірейіп тұрады. Бірақ актерлерге сол кісі қалай ойнаушы еді, соны қайталаңдар деп айтып отырамыз. Облыс басшыларына осындай той өткізіп отырғандығы үшін алғыс айтамын. Бикен апаның қазақ театры мен киносында қалдырған қайталанбас образдары, дарынды драматург ретіндегі сүбелі туындылары, өнегелі өмір жолы мен шығармашылық шыңы кейінгі ұрпаққа мәңгілік мұра болып қала бермек», деді А.Әшімов.

Конференцияда Бикен Римованың қызы Меруерт Құсайынова анасы жайлы естеліктерімен бөлісіп, сахнада актриса болғанымен үйде үлкен жүректі ана еді деп еске алды. Анасына бюст қойып жатқан облыс басшыларына алғысын білдірді. Басқосуда театр саласының мамандары сөз алып, қойылымдарды жандандыру барысындағы ойларымен бөлісті.

Рухани шарада театртанушы Аман­келді Мұқанның Бикен апамыздың ғұмыр-дариясынан сыр шертетін «Көк­­­тем қал­пынан айнымай қалған жан» атты кіта­бының тұсауы кесілді.

Одан кейін Жетісудың жүрегі санал­ған Талдықорғанда тұңғыш рет жалауын желбіреткен халықаралық фести­валь Биапа театры ғимаратының алдын­да тұғыр тепкен ұлы ақын Абай Құнан­бай­ұлының еңселі ескерткішіне гүл шоқ­тарын қою рәсімімен жандана түсті. Замананың зарын шертіп, қара сөз, қара өлеңмен халқын ізгілікке шақырған алып ойшылдың рухына тағзым жасалғаннан кейін Б.Римова атындағы Талдықорған драма театрының фойесіне орнатылған Биапа бюстінің ашылу салтанаты өтке­рілді.

Киелі сахнаға небәрі он сегіз жасында аяқ басып, театр мен кино әлемін қос қанатына айналдырған сәулелі ғұмыр иесінің қоладан құйылған бюстінің ашылу рәсімін Жетісу облысының әкімі Бейбіт Исабаев, Мәдениет және ақпарат министрі Аида Балаева, Қазақстанның Еңбек Ері Асанәлі Әшімов пен Биапаның қызы Меруерт Құсайынова атқарды.

Айта кетейік, бюст қоладан, ал тұғыры мәрмәрден қойылған. Мү­сін­­шілері – Бүркітбаев Айдос, Ермұхан­бетов Тимур. Ес­керт­кіштің тұ­ғы­­рымен ал­ғандағы биік­тігі 2 метр 70 см. Оған жер­гілікті бюджеттен 18,5 млн теңге жұм­салған.

Ғибратты ғұмыры ғасырларға аңыз болып таралатын тұлғаның құрметіне өткен алғашқы халықаралық фестивальде көрерменнің рухы асқақтап, өнер­паздар шалқып-тасып, үлкен тебі­ре­ніспен жүр­генін аңдадық. Сал­танат теа­трлар шеруімен жалғасты. Оған еліміздегі М.Әуезов атындағы Қазақ ұлттық ака­де­миялық драма театры, Ғ.Мүсірепов атындағы Қазақ мемле­кет­тік балалар мен жасөспірімдер теа­т­ры, Н.Жантөрин атындағы Маңғыс­тау облыстық му­зы­­калық драма театры, Алматы қа­ла­­лық мәдениет бас­қар­масының «Жаңа ғасыр» театры, С.Сей­фуллин атындағы Қарағанды драма театры, Ж.Аймауытов атындағы Павлодар об­лыстық қазақ музыкалық драма театры, Астанадағы музыкалық жас көрер­мендер театры қатысты. Сонымен қатар Өзбекстандағы Хорезм облы­сының музыкалық-драма театры, Түркия мем­ле­кеттік театры, Б.Қыдыкеева атын­дағы Қырғыз мемлекеттік балалар мен жастар театры, А.Арслан атындағы Түрікменстан драма театры, Әзербайжан мем­лекеттік «Юх» театрының ұжым­дары да қызыл кілем үстімен салтанатпен жүріп өтті. Осы орайда атап өтер­лігі, бұл театрлардың барлығы бір жеті бойы Б.Римова атындағы драма театрында және І.Жансүгіров атындағы Мәдениет сарайында өз қойылымдарын көрерменге ұсынатын болады.

Б.Римова атындағы драма театры, І.Жансүгіров атындағы Мәдениет сарайы, Д.Рақышев атындағы филармониясында апта бойы өтетін өнер дода­сы­ның ашылу салтанаты әрмен қа­рай концерттік бағдарламаға ұласты. Сахна саңлағының өмір жолынан үзінді ретінде қойылым көрсетіліп, «Жетісу сазы» фольклорлы-этнографиялық ансамблі және басқа өнер ұжымдары көпшілікті сырлы сазбен тебірентсе, «МұзАРТ» тобы бастаған эстрада әншілері айтулы шараның ажарын ашты.

Бикен Римова өзінің өмір сүрген жылдарын, тәжірибесін, 58 жыл сахнадағы еңбек жолын қорытындылай келе, жас­тайынан көрген тағдыр тауқыметтерінен алған сабақтарынан түйгендерін, түйін­дей келе замандастарына қарапайым сөз­дер­мен төмендегіше сыр ақтарған екен. «Қамшының сабындай қысқа ғұмырда адамдар бір-бірінің қадірін біліп жүрсе екен. Орынсыз реніштерден, ұсақ өсек, арыз-жаладан ұяламын. Адам, ең алдымен, өзін аяуы керек. Өзін де, өзгені де аяй, сыйлай алмайтындарға күйінемін. Жоқ жерден кінәрат іздеп, быт-шыт болу, сөзге келіп қалу үлкенге де, кішіге де жараспайтынын қай-қайсымыз да естен шығармасақ екен». Осы сөзді ұранға алған түбі түркі бауырлас театр ұжым­да­ры бір апта бойы Жетісу жерінде өнер көрсетеді. Қорытынды кеш 4 қазан күні жоспарланған. Сонда «BIKEN» І Ха­лық­аралық театр фестивалінің жеңім­пазы белгілі болады.

Жетісу облысы