Халыққа қажетті цифрландыру

Халықтың анықтама ала алмай шаршап жүретін кезі көп еді ғой. Енді тұрғындарды анықтама атаулы алаң­датпайтын болады. 2024 жылға қарай еліміз­де медициналық деректерді сақтау­дың электронды жүйесі енгізіледі. «Digital Bridge 2023» форумында «Медицинаны дамыту мүмкіндіктері мен қатерлері» атты панельдік пікірталаста сарапшылар «Е-Денсаулық» туралы айтты. Бұл – ме­дициналық деректерді сақтаудың жаңа ар­хитектурасы. Оны 2024 жылдың соңына дейін қосу жоспарланып отыр. Республикалық электронды денсаулық сақтау орталығы Төлем және мемлекеттік емес ақпараттық жүйелерді сүйемелдеу депар­таментінің директоры Әсел Аба­қова жаңа жүйе енгізілгеннен кейін деректер пациентке көшетінін айтты. Бұл Қа­зақстанның кез келген клиникасына жү­гінгенде ақпаратты жаңа ем­деу мекемесіне берудің қажеті жоқ де­генді білдіреді. Аурудың барлық кезеңі мен талдаулары «Е-Денсаулық» бөлі­мінде сақта­лады. Медициналық жүйе қол­данушыларға ыңғайлы. Себебі де­ректерді, әсіресе қағаз деректерді қайта сұ­ратуға толық тыйым салынған. Демек, ден­саулық сақтау жүйесіндегі қағазбас­тылықтан біршама арылып қаламыз.

Ең қызығы, жасанды интеллект бұл жүйені дамытуда маңызды рөл атқар­майды. Сарапшылар түсіндірмесіне сүйен­сек, этикалық ережелерді сақтау қажет­тілігіне байланысты денсаулық сақтау саласында жасанды интеллект шектеулі түрде ғана қолданылады.

Сонымен қатар 2024 жылы дәрілік заттарды бақылаудың ақпараттық жүйесі де іске қосылады. Премьер-министрдің ресми порталы хабарлағандай, Үкімет басшысы Әлихан Смайыловқа дәрі-дәр­мектерді бақылау бойынша жаңа цифрлық шешім ұсынылған. Ақпараттық жүйенің көмегімен өндіріс сәтінен бас­тап пайдалануға дейін республика бо­йын­ша препараттардың айналымын онлайн-режімде бақылау мүмкіндігі пайда болады. Әрбір дәрі-дәрмек пакетіне екі өлшемді бірегей Data Matrix коды қолданылады.

– Жүйе дәрілік заттардың көлеңкелі саудасының қаупін азайтады және орталықтандырылған сатып алуды тиімді жоспарлауға көмектеседі. Жалпы, платформада дәрі-дәрмек қорынан таблетка санына дейін бақылауға болады, – дейді Денсаулық сақтау вице-министрі Бейбіт Есенбаев.

Осылайша, дәрі-дәрмектің бөлшек сауда бағасына, қалдықтарына және жарамдылық мерзіміне мониторинг жүр­гізуге болады. Әрі бұл медициналық ұйымдарда дәрі-дәрмектерді есеп­тен өтірік шығару мүмкіндігін жояды. Премьер-министрдің орынбасары Тамара Дүй­сенова жүйені «Бұдан былай ел тұр­ғындары толық қорғалған болады. Енді тұтынушы сатып алынатын дәрілік зат­тардың заңдылығына, олардың өмір мен денсаулық үшін қауіпсіздігіне күмән кел­тірмейді», деп түсіндірді. Қазір жүйе қанатқақты режімде жұмыс істейді. 2024 жыл­дың шілдесінен бастап толық ен­гізіледі.

Анықтама және дәрі-дәрмекпен қа­тар тұратын мәселе – балабақша кезегі. Бұл мәселе де шешімін таппақ. Бала­бақшаларға кезекті есепке алудың бір­ыңғай базасы да келер жылы іске қо­сылады. Бұл платформа 19 қазанда өткен Үкімет отырысында таныстырылды. Жа­ңа цифрлық шешім қалай жұмыс істейді? Бірінші – мемлекеттік портал арқылы ата-аналар 4 балабақшаны таңдап кезекке тұрады. Екінші – орын босатылғаннан кейін ата-анаға хабарлама жіберіледі. Бақшаны таңдаудан бастап келісімшартқа қол қоюға дейінгі бүкіл рәсім онлайн режімде өтеді. Премьер-министр Әлихан Смайылов бұл жүйе мектепке дейінгі ұйымдардағы қаптаған кезекті алып тастауға көмектесуге тиіс екенін атап өтті. Қазір eGov мем­лекеттік порталындағы ақпарат бойынша елімізде бала­бақшаға кезекке тұрудың 3 тәсілі бар: электронды үкімет порталындағы онлайн-сервис арқылы; Азаматтарға ар­налған үкімет ұйымына қажетті құжаттарды алып бару арқылы; аудандық және қалалық порталдар арқылы.

2024 жылғы 1 қаңтарда антифрод орталығы интернет-алаяқтармен күресті бастайды. Келесі аптада орталық қанат­қақты режімде іске қосылады. Бұл туралы 20 қазанда Ұлттық банк төрағасы Берік Шолпанқұлов парламенттік тыңдауда хабарлады. Орталық мемлекеттік органдар мен қаржы ұйымдарына жедел ақпарат алмасуға мүмкіндік береді. Антифрод орталығының негізгі міндеті – алаяқтық белгілері бар транзакцияларға жедел әрекет ету. Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің төра­ғасы Мәдина Әбілқасымова антифрод орталық алаяқтық операциялар ту­ра­лы барлық мәліметті жинайтын бі­рың­ғай базаға айналатынын айтты. Жыл­дам деректермен алмасу арқылы ша­буылдаушы бірнеше ұйымға зиян келтіре алмайды. Б.Шолпанқұловтың айтуынша, осы жүйеде технологиялық негіз қалып­тасқан. Орталықты іске қосу үшін ел заңнамасына түзетулер қажет, олар Мә­жіліс депутаттарының қарауына ен­гізілді.

Енді eOtinish.kz платформасында Face ID пайда болды. Шағымға бейнекамера арқылы қол қоюға болады. Ескерте кетейік, eOtinish – бұл мемлекеттік органдарға абаттандыру, заңсыз құрылыс, кәсіпкерлік, құқықтарды қорғау және тағы да басқа мәселелер бойынша өтініш пен шағым беру сервисі. 2,5 жыл ішінде eOtinish сервисі арқылы 4 миллионнан аса өтініш берілді, порталды айына 500 мыңнан аса пайдаланушы қолданады.

Ал «Қазпошта» және AliExpress ынтымақтастық туралы келісімге қол қой­ды. Қазақстанда және әлемде электрон­ды коммерцияны дамытудағы үлкен серпілісті ескере отырып, тараптар транс­шекаралық сауданы дамытуға ниетті. Бұл жобаны 2024 жылдың 1 тоқсанында іске қосу жоспарланып отыр.

«Digital Bridge 2023» форумында «Astana Hub» халықаралық технопаркі Ор­талық Азиядағы технологиялық стар­таптардың экожүйесін, өңірдегі венчурлік инвестицияларды танымал ету арқылы Қазақстанның венчурлік нарығын, сондай-ақ геймдев саласын дамытуға бағытталған 8 меморандумға қол қойды.

– «Astana Hub»-та білім беру бағдар­ламалары жұмыс істейді, оның аясын­да 18 мыңнан аса адам оқуды сәтті аяқтады. Инкубация және жедел­дету бағдарламаларын 2 мыңнан ас­а қатысушы тәмамдады. Мұнда отан­дық және шетелдік технологиялық ком­паниялардың еркін дамуына жағ­дай жасалып отыр. Біздің білім беру бағдар­ламаларымыз Орталық Азия елдерінде, соның ішінде Тәжікстанда жоғары сұранысқа ие. Technohub Dushanbe-мен бірлесіп «Astana Hub» білім беру платформасына 12 айға қол жеткізу туралы келісімге қол қойдық. Сонымен қатар State Business Incubator Tajikistan және Public Found «Accelerate Prosperity» компаниясымен бірлесіп, стартаптар экожүйесін дамытуда достық қатынастарды нығайтуды және дамытуды жоспарладық, – дейді «Astana Hub» бас директоры Мағжан Мәдиев.

Сонымен қатар БАӘ-нің «Presight» компаниясының бас директоры Томас Прамотедам және «Самұрық-Қазына» компаниясының бас директоры Нұрлан Жақыпов елімізде цифрлық трансформацияны жеделдету үшін бірлескен кәсіпорын құруға келісіп, қол қойды. Жоба қордың еншілес компаниялары мен өндірістік кәсіпорындары жұмы­сының тиімділігін жақсартуға цифр­лық шешімдерді енгізуді көздейді. Қазақстандағы БҰҰ Даму бағдарламасы және KazAID-мен бірлесіп ниеттер туралы декларацияға қол қойды. Осы үшжақ­ты ынтымақтастықтың басты мақсаты – Қазақстанның табысты мемлекеттік техно­логиялық шешімдерін өңірлік дең­гейде ілгерілету.

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев технология адамның өмір салтын түбегейлі өзгертуге, көптеген жұмыс үдерісін автоматтандыруға және өзінің ауқымы бойынша айтарлықтай эконо­микалық құндылық жасауға қабілетті екенін айтқан еді. Осы технологияларды кеңінен қолдану Қазақстанның үдемелі дамуының маңызды факторы бола алады. Расында да, бізге қысқа мерзімде жасанды интеллекті дамыту үшін барлық жағдайды жасау қажет.