Кеше Парламент Мәжілісінің кезекті отырысы өтіп, палатаның екінші сессияда атқарылған жұмысы қорытындыланды. Сондай-ақ «Ғылым мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасы қаралып, Премьер-министрдің орынбасары Тамара Дүйсенова мемлекеттік органдардың депутаттарға келіп түскен азаматтардың өтініштерін қарау нәтижелері жайында баяндама жасады.
Ауылда медициналық мекеме жеткіліксіз
Тамара Дүйсенова заң шығарушы органға бірлесіп атқарған ауқымды жұмыс үшін шынайы ризашылығын білдірді. Былтыр қазан айында өңірлерге жұмыс сапарлары аясында тұрғындар бірқатар өзекті мәселені көтерген. Үкімет тұрғындар тарапынан айтылған түйткілді проблемаларды егжей-тегжейлі қарап, жалпы алғанда 1 700-ден астам сұрақ жүйеленіп, нақты қандай шаралар қабылданғаны туралы есеп берілгенін жеткізді. Бұл формат өзінің тиімділігін көрсеткен. Бұған қосымша қаңтар айында келіп түскен тағы 1 000-ға жуық сұрақ бойынша баяндама жасаған ол: «Олардың орындалу барысы Үкіметтің ерекше бақылауында тұр. Жүйелі мәселелердің басым бөлігі өз шешімін тапты. Олардың негізгі бөлігі ауылшаруашылық саласы, өңірлерді дамыту, тұрғын үй мәселелері мен қауіпсіздік бағыттарын қамтыса, 30%-ы инфрақұрылымды дамыту, оның ішінде құрылыс, жол, газ бен су, әлеуметтік нысандарды салу, оларды жөндеуге қатысты болды. Қалғаны әлеуметтік проблемаларға арналған», деді.
Бұдан кейін денсаулық сақтау саласына қатысты 3 негізгі мәселеге тоқталды. Т.Дүйсенованың айтуынша, тұрғындар негізінен ауылдық жерлерде медициналық мекемелердің жеткіліксіздігі жөнінде мәселе көтерген. Жалпы, ауыл азаматтарын сапалы медициналық көмекпен қамтамасыз ету мақсатында Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес «Ауылда денсаулық сақтауды жаңғырту» ұлттық жобасы жүзеге асырылып жатыр. Жоба аясында қазір 96 объектінің құрылысы аяқталса, 321 нысанның құрылысы жалғасын тауып отыр. Алдағы уақытта олардың санын 655-ке дейін жеткізу жоспарда бар. Сондай-ақ аудандарда бірнеше аймақты қамтитын көпсалалы ауруханалар жаңғыртылып жатыр. Облыстарда перинаталдық орталықтар салынып жатса, республика көлемінде жедел жәрдем жұмысын реттейтін және телемедициналық консультация беретін және ірі онкология орталықтары іске қосылып келеді. Бюджет тапшылығына қарамастан, бұл мақсаттарды жүзеге асыру үшін Премьер-министрдің тапсырмасымен бюджеттен және Үкімет резервінен қажетті қаражат бөлініп отыр. Үкімет басшысының орынбасары бұл бағыт өзінің жеке бақылауында екенін де жеткізді. Апта сайын әкімдіктердің жұмысы қадағаланып отырғанын да тілге тиек етті.
Сайлаушылар тарапынан көп көтерілген мәселенің бірі – міндетті медициналық сақтандыру жүйесі. Жүйенің тиімді екенін дамыған елдердің, әсіресе ОЭСР тәжірибесі көрсетіп отырғанын айтқан ол: «Олардың тәжірибесі бұл жүйенің үш мәселені шешкенін көрсетіп отыр. Клиникалардың басым көпшілігі науқастарды емдеу үшін ең жақсы жағдай жасауға өткен. Олай болмаса, бұл қаржы ала алмайды. Себебі қаражат ауырып қалған азамат таңдаған клиникаға төленді. Азаматтың денсаулығын қорғау бойынша жауапкершілікті тек мемлекетке емес, сонымен бірге жұмыс беруші мен жұмыскерлерге жүктеуді қарастырған жалғыз жүйе. Маңыздысы, ынтымақты қағидатта жұмыс істеу медициналық көмектің барлық түрінің қолжетімділігін қамтамасыз етеді», дейді.
Қазір Мемлекет басшысының тапсырмасы аясында осы озық тәжірибені енгізу бойынша жұмыс істеліп жатыр. Біріншісі – жүйемен қамтылмаған азаматтардың мәртебесін анықтау. Екіншісі – өтініштерде ақылы және тегін медициналық көмектің нақты тізбесінің жоқтығына назар аударылған. Ендігі жерде азаматтарға ондай тізбенің қажеті болмайды. Тек жүйеге қатысушы болса, жетіп жатыр. Яғни клиникаға емдеген ауруының түріне қарап мемлекеттен «базалық» немесе медициналық сақтандыру қорының есебінен «сақтандыру» пакеті ретінде қаржыландырылмақ. Үшінші мәселе – дәрі-дәрмектердің қауіпсіздігі, сапасы және бағасы. Үкімет бұл бағыттағы жұмысты да бір ізге түсіруді мақсат етіп отыр. Енді дәрі-дәрмектерді өндірушіден пациентке дейін таңбалау, яғни маркировкамен қамтамасыз ету қолға алынады.
Көпшілікті білім сапасы мазалайды
Тұрғындар білім беруге қатысты мәселені де жиі көтеріп келеді. Атап айтқанда, білім берудің сапасын көтеру, мектеп салу, интернетпен қамтамасыз ету және балалардың қауіпсіздігі туралы мәселелер жиі мазалайтын болғаны рас. Т.Дүйсенованың сөзінше, білім сапасын көтеруге қатысты Ұлттық баяндама даярланып, мамандармен және өңірлермен толық талқыланды. Оқу-ағарту министрлігінің ақпаратына сәйкес бұл талқылауларға 200 мыңнан аса мұғалім, жоғары және орта оқу орындарының педагогтері қатысқан. Бұдан бөлек, өңірлердегі мәдениет ошақтарына көңіл бөлуге ерекше назар аударылған. Биыл өңірлердегі мәдениет ошақтары түгенделіп, Мәдениет министрлігі стандартқа сәйкес ұсыныс енгізіп, жыл соңына қарай қажетті заң жобасы жасалатыны белгілі болды.
Әлеуметтік қамсыздандыру мәселесі де сөз болды. Бүгін еліміздің әрбір бесінші азаматы мемлекет тарапынан әлеуметтік қолдау алады. Ал оның қолжетімділігін арттыруда цифрлық өнімдерді енгізу тиімді. Былтыр саладағы цифрландыру нәтижелері БҰҰ және халықаралық институттар тарапынан оң бағасын алып, өзге елдерге үлгі етіп көрсетілген. Бүгінде әлеуметтік қолдаудың басым көпшілігі проактивті формат аясында жүргізілетінін жеткізген Тамара Босымбекқызы: «Былтыр Мемлекет басшысының жолдауында қарастырылып, өздеріңіздің тараптарыңыздан қолдау тапқан қауіпті жұмыс орындардағы қызметкерлердің арнаулы жәрдемақылары биылдан бастап төлене бастады. Бүгінде оны алушылардың саны 7 140 адамға жетіп, ол мақсатқа 1,2 млрд теңге қаржы жұмсалды. Бұл жұмыс әлі де жалғасып жатыр», деді.
Сонымен бірге медициналық оңалту жасайтын инфрақұрылымды кеңейту жұмыстары да қолға алынған. Қазір медициналық оңалту қызметін көрсететін мекемелер саны 838-ге жеткен.
Ауыл шаруашылығы саласына қатысты да қордаланған мәселе көп. Соның ішінде көктемгі егіс жұмыстарына қаражаттың жетіспеушілігі, жайылымдық жерлердің тапшылығы бойынша жұмыс қайта қаралып, берілген несиелер толығымен талданған. Бұған сәйкес бірқатар проблемалық мәселелер анықталып, оны шешудің жолдары қарастырылып жатыр.
Тұрғын үй саласының түйткілдері
Тұрғын үй саласына қатысты нақты жоспар бекітілген. Бұл бойынша биыл кемінде 18 млн шаршы метр тұрғын үй салу көзделген. «Отбасы банкінің» жаңа жеңілдетілген ипотекалық бағдарламалары іске қосылды. Сондай-ақ Мемлекет басшысының Ұлттық құрылтайда берген тапсырмасына сәйкес инфрақұрылымдық жобалар да іске асырыла бастады. Осылай деген Үкімет басшысының орынбасары автожолдарды салу, реконструкциялау және жөндеу, елді мекенді газдандыру, жылыту маусымына дайындық, интернет желісіне қатысты мәселелерді тиімді шешудің жолдары түзілгенін айтты.
Өз кезегінде сөз алған депутат Айдарбек Ходжаназаров «Respublica» партиясының фракциясы еліміздің 11 өңірінде болып, оның ішінде 30 ауылдық жерде халықпен 50-ден астам кездесу өткізгенін жеткізді. Айтуынша, аймақтағы халықты толғандыратын мәселе жетерлік. Оның ішінде медициналық қызметтердің сапасы, студенттерді жатақханамен қамтамасыз ету, елді мекендерді сумен жабдықтау, су тазарту қондырғыларын жаңғырту, шағын кәсіпкерлерге салынатын салық мөлшерін реттеуге қатысты шағым көбейген. Кездесулер нәтижесі бойынша фракция 100-ден астам сұрақтарды жинақтады.
Депутат Елнұр Бейсенбаев «Amanat» партиясының депутаттары қысқы сапар барысында 644 елді мекенде 1,5 мыңға жуық кездесу өткізгенін айта келіп, жеке мәселелер бойынша қоғамдық қабылдаулар ұйымдастырылғанын жеткізді. Оның айтуынша, сайлаушылардан мыңнан астам ұсыныс пен талап-тілектер жинақталып, Үкіметке берілді. Бұлардың артында халықты толғандырып жүрген жүйелі мәселелер, түйіні тарқатылмай келе жатқан мыңдаған түйткіл мен он миллион адамның тағдыры жатыр.
Депутат Серік Егізбаев «Ауыл» партиясы фракциясының депутаттары халықпен кездесу қорытындысы бойынша ең жиі көтерілетін 123 мәселенің тізбесін жасаған. Оның 94-і орталық мемлекеттік органдардың, ал 26-сы жергілікті атқарушы органдардың құзыретіне жатады. Сұрақтардың дені негізінен ауыл шаруашылығы саласына қатысты көтерілген. Атап айтқанда, субсидиялау, жайылымдардың жетіспеушілігі, ауыл шаруашылығы өнімдерінің импортын шектеу, ауылдарда сою пункттерінің болмауы, ЖПШ ауыл шаруашылығы өнімдерін сатуға көмек көрсету, кәдеге жарату алымының мөлшерлемесін төмендетуге қатысты қордаланған мәселе жетерлік.
Мемлекеттік орган тарапынан кері байланыс жоқ
Биыл 3-12 қаңтар аралығында Қазақстан Халық партиясының депутаттық фракциясы Қостанай және Солтүстік Қазақстан облыстарында болған. Депутат Магеррам Магеррамовтың айтуынша, өңірлерге сапар барысында уәкілетті органдарға 165 проблемалық мәселе жолданды. Кері жауап 164 сұрақ бойынша алынды, оның ішінде 83 жауап оң, 72 жауап қанағаттанарлықсыз және 9 жауап республикалық бюджеттен қаржыландыруға байланысты екен. Уәкілетті органдардан ұсынылған жауаптарды зерделеген фракция депутаттары мемлекеттік органдар өкілдерінің формалды тәсіліне назар аударған. «Біздің сұрақтарымызға жауаптан бас тарту, сұрауларымызды бір-біріне бағыттаумен бітіп жатады. Біз мемлекеттік органдардың өз функциялары мен өкілеттіктері туралы нақты түсінігі жоқ деген қорытынды жасап отырмыз», дейді депутат.
ЖСДП фракциясының депутаттары қаңтарда 9 өңірде болып,Үкіметке 80-ге жуық сауал жолдады. Алайда берілген жауапта сыдырма сөз, іліп алар мәселе жоқ. Депутат Асхат Рақымжановтың айтуынша, жауаптардың көпшілігінде пайдалы ақпарат жоқ. Көбінесе әртүрлі органдардың жауаптары бір-біріне қарама-қайшы келеді. «Әзірленеді, жоспарланады» деген бұлыңғыр, нақты емес жауап мәселенің шешуге септігін тигізуі қиын.
Мәжіліс 100 заңды мақұлдады
Бұдан кейін Мәжіліс төрағасы Ерлан Қошанов Мәжілістің екінші сессиясы жұмысы мазмұнды әрі нәтижелі болғанын атап өтті. Президенттің ауқымды реформалар бағытын заңнамалық тұрғыдан қамтамасыз ету бойынша байыпты да қажырлы іс атқарылғанын жеткізген ол: «Осы сессияда біз 39 жалпы отырыс өткізіп, 302 мәселені қарадық. Мәжіліс 100 заң қабылдады, соның ішінде әр үшінші заңға депутаттар бастамашылық етті. Біз Президенттің саяси реформаларын ілгерілетуге бағытталған заңдар топтамасын қабылдадық. Олардың ішінде Сот жүйесі туралы конституциялық заң, Адам саудасына қарсы іс-қимыл туралы, Масс-медиа туралы заңдар бар. Сондай-ақ қоғамды ұзақ уақыт бойы алаңдатып келген өткір мәселелер – халықтың шамадан тыс несие алуы, әйелдер мен балалар қауіпсіздігі, сондай-ақ лудомания мәселелері заңнамалық тұрғыдан реттелді», деді.
Аса маңызды заңдар ішінен «Ұлттық қор – балаларға» және жер қойнауын пайдалану мәселелері туралы заңдарды атап айтуға тұрарлық. Бұл заңдар – әлеуметтік әділеттілік қағидаттары іс жүзіне асып жатқанының айшықты айғағы.
Ондаған жылдар бойы шахтерлердің, кеншілердің, металлургтердің зейнетке шығу жасын төмендету мәселесі шешілмей келген еді. Осы орайда зиянды еңбек жағдайларында жұмыс істейтін адамдарды әлеуметтік тұрғыдан қорғау туралы заң қабылданды. Сол арқылы заң шығарушы орган 400 мыңнан астам өндіріс еңбеккерлерінің талап-тілегін орындаған. Бұған қоса ел Президентінің жаңа экономикалық саясатын іске асыру үшін мемлекеттік сатып алу, бизнес жүргізу, жылу энергетикасы, жер қойнауын пайдалану туралы заңдар қабылданды. Депутаттар Мемлекет басшысының үшінші Ұлттық құрылтайда айтылған заңнамалық бастамаларын да іске асырды. Атап айтқанда, вейп таратуға қарсы, бірегей тарихи объектілерді қорғауға арналған заңнамалық шаралар қабылданды. Вандализм үшін жауапкершілік күшейтілді.
Мәжілісмендер мемлекеттік органдардың лауазымды адамдары атына 527 депутаттық сауал жолдаған. Халықпен кездесулерде айтылған мәселелер мен проблемаларды шешу жайында Үкіметтің жауабы сессия барысында екі рет тыңдалса, бүгінде сайлаушылардың проблемалық мәселелерін шешу жұмысы жоспарлы түрде жүргізіліп жатқаны да рас.
Сөз соңында Мәжіліс спикері бұл тек заң қабылдау жұмысында ғана екі ай үзіліс болатынын, дегенмен депутаттардың қызметі жалғаса беретінін айтты. Себебі осы аралықта депутаттар өңірлерге барып, халықпен жүздесіп, жұрттың жайымен жете танысады.