Маңызды міндеттер жүктелді

Азаматтардан арыз-шағым көп

Отырыста газ саласы бойынша қазіргі жағдай туралы Энергетика министрі Алмасадам Сәтқалиев пен «QazaqGaz» ҰК» АҚ басқарма төрағасы Санжар Жаркешов баяндама жасады. Энергетика министрлігінің жоспарына сәйкес, биыл елімізде газ өндіру көлемі 2023 жылғы көрсеткішпен салыстырғанда 2,3%-ға – 60,5 млрд текше метрге дейін артады. Негізгі өсім Қарашығанақ, Теңіз және Қашаған ірі кен орындары есебінен болады деп көзделіп отыр. Ал тауарлық газ өндірісі өткен жылғы 29,8 млрд текше метрге деңгейінде қалады.

Бұл ретте тұтынудың болжамды кө­лемі 2023 жылмен салыстырғанда тағы да өсіп, шамамен 20,9 млрд текше метр­ді құ­райды. Премьер-министр жауапты ве­­домство басшылығының назарын ұлға­йып келе жатқан тұтыну көлеміне аударып, тапшылыққа жол бермеу үшін бұл мә­селені бақылауда ұстауды тапсырды.

Бүгінде Үкімет ел аумағын газданды­ру және газ тасымалдау жүйесін да­мы­ту бойынша ауқымды жұмыс жүр­гі­зіп жатыр. Мәселен, 2023 жылдың қо­ры­тын­дысы бойынша халықтың 60%-ына не­месе шамамен 12 млн адамға газ қолжетімді болды. Инфрақұрылымды дамыту аясында бірқатар магистральдық газ құбыры салынып, жөнделді.Биыл газдандыруға республикалық бюджеттен 89,3 млрд теңге бөлінді. «Іс-қимыл жоспары» шеңберінде қосымша 105,4 млрд теңге қарастырылды. Бұл 300 мыңнан астам адамды газбен қамтамасыз етуге және 1 700 км-ден астам газ желісін жаңғыртуға мүмкіндік береді.

Халықты газбен үздіксіз қамтамасыз ету үшін ірі инфрақұрылымдық жобалар іске асырылып жатыр. Қашаған кен орнында катарлық инвестор «UCC Holding» компаниясымен бірлесіп, газ өңдеу зауыты іргетасын қалады. Таяуда Орталық Өріктау, Батыс Прорва және Қаламқас газ жобалары іске қосылады. ҚМГ мен «Eni» Жаңаөзенде газ, күн және жел энергиясымен жұмыс істейтін алғашқы гибридті электр стансасын салуға кірісті. Премьер-министр инфрақұрылымды жаңғыртуға, газ барлау мен өңдеуге инвестиция тарту жөніндегі жұмыстарды жеделдетуді тапсырды. Сөйтіп, халықты газбен жабдықтауда сапалы қызмет көрсетудің маңызды екенін айтты.

«Газбен жабдықтау мәселесіне қатыс­ты азаматтардан Үкіметке көптеген арыз-шағым түсіп жатыр. Тиісті мекеме­лер бірінші кезекте, халыққа сапалы қызмет көрсетуге жұмылдырылуы қажет. Туындаған проблемаларды дереу шешу керек. Алматы өңірінің газға деген қа­жетін қамтамасыз ету үшін «Алматы –Бай­серке –Талғар» газ құбырының екінші желісінің жобасы іске асырып жатыр. Алайда газ құбырының қорғау айма­ғында жекеменшік құрылыстардың болуы­на байланысты жерді алу қажеті туын­дап отыр. Алматы облысы мен Алматы қаласының әкімдіктеріне бұл жұ­мыс­ты жедел жүргізуді тапсырамын», деді ол.

Көлеңкелі экспорттың жолы кесіледі

Үкімет басшысы сұйытылған мұнай газын шетелге заңсыз шығару мәселесіне назар аударды. Елімізде биыл 1,6 млн тон­на сұйытылған мұнай газын өндіру жос­пар­ланып отыр. Мұнай-химия өнеркәсі­бін дамытуға қажетті құнды және тап­шы шикізаттар біздің елімізде автомо­биль отыны ретінде көбірек қолданылады.

Ішкі істер министрлігінің мәліметі бойынша, газбен жүретін автокөлік саны бір жылда 18%-ға өсіп, 2023 жылдың қорытындысы бойынша 582 мың бірлікті құрады. Тоқсан сайын өңірлер бойынша шамамен 360 мың тонна сұйытылған газ таратылады. Сараптамаға сәйкес, жанармайдың бұл түріне сұраныс шекаралас аймақтарда артып келеді.

Сұйытылған газдың бөлшек сауда бағасы Ресей, Өзбекстан, Қырғызстан және алыс-жақын шетелдермен салыс­тырғанда шамамен 2 есе төмен екенін ескеріп, көрші елдерге үлкен газ көлемін заңсыз экспорттау мәселесі сақ­та­лып тұр. Өндірілген көлемнің бір бөлігі өнер­кәсіптік кәсіпорындарға жібері­леді. Сонымен қатар МӨЗ-де жыл сайын жос­парлы жөндеу жұмыстары жүргі­зіледі. Осы факторлар нәтижесінде еліміз­де жыл сайын шамамен 20-25% дең­гейінде сұйытылған газ тапшылығы байқалады.

«Мен бұған дейін тиісті мемлекеттік органдарға сұйытылған газдың «көлең­келі» экспортын, оның ішінде қылмыстық жауапкершілікті белгілеу арқылы жолын кесу жөніндегі жұмысты күшейтуді тапсырдым. Ұлттық қауіпсіздік комитетінің деректеріне қарасақ, сұйытылған мұнай газын шетелдерге заңсыз шығарудың 14 фактісі­нің жолы кесілді. Аталған жұмыс­ты жал­ғастыру қажет. Әсіресе тұтыну көлемі негізсіз құбылып отырған Атырау және Абай облыстары мен бірқатар шекара­лас өңірдегі жағдайды ерекше бақылауға алуды тапсырамын», деді О.Бектенов.

Сондай газ өндіру мен өңдеу көлемінің ұлғаюына қарамастан, елімізде көгілдір отын тапшылығы орын алғанын айтты. Қашаған мен Жаңаөзенде газ өңдеу зауыттарының құрылысы кешіктіріліп жатқанына тоқталды. Жаңа кен орындарын дамыту және геологиялық барлауға инвестиция тарту да баяу жүріп жатыр. Сондықтан Үкімет басшысы Энергетика министрлігі мен «QazaqGaz» компания­сына газ өңдеу зауыттарын салу және жаңа газ кен орындарын игеру бойынша нақты жол карталарын әзірлеуді тапсырды.

Мемлекет басшысы Ұлттық құрылтай отырысында халықты газбен қамтамасыз ету және газ құбырларын жаңғырту жөнінде тапсырма берілген еді. Осы мақсатқа «Самұрық-Қазына» 105 млрд теңге бөлмек. Энергетика министр­лігі жергілікті атқарушы органдармен бірлесіп, бөлінетін қаржының уақтылы игерілуін қамтамасыз етіп, жыл соңына дейін желілерді салу бойынша барлық жұмысты аяқтауға тиіс.

Сұйытылған мұнай газын отын ретінде пайдаланатын автомобильдердің саны жыл сайын өсіп келе жатыр. Соған қарай газ баллонды жабдықты орнату кезінде заңнаманы бұзу фактілері де көбейген. Премьер-министр мұндай жағдай азаматтардың өміріне қауіп төндіретінін айтты. Ішкі істер және Энергетика министрлігіне көлікті қайта жабдықтау және техқұжаттамада тиісті белгінің болмауына байланысты кәсіпкер жауапкершілігін күшейту жөнінде тиісті шара қабылдауды тапсырды. Ал Энер­гетика министрлігі баламалы отын саналатын сығымдалған газ өндірісін ынталандыру жұмысын жандандыруы қажет.

Жасанды интеллектіні дамыту тұжырымдамасы

Отырыста экономиканың түрлі сала­сына жасанды интеллект технология­сын енгізу үшін стратегиялық құжат қабылданды. Қазақстанда ЖИ-ді дамыту және цифрлық ортаны құқықтық реттеу мәселелері бойынша Ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбек, сондай-ақ Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрі Жаслан Мәдиев баяндама жасады.

Экономистердің есептеуіне сәйкес, жасанды интеллектіні қолдану 2030 жылға қарай жаһандық ІЖӨ-ні 14%-ға арттыруы мүмкін. Қазір елімізде 93 ақпараттық база қосылған «Smart Data Ukimet»-те мемлекеттік органдар дерегін жинау бойынша шара кеше­ні жүзеге асырылып жатыр. Инфра­құ­рылымды дамыту шеңберінде елімізде суперкомпьютерді орналастыру, де­рек­терді өңдеу орталықтарын салу, Ұлттық ЖИ платформасын құру және талшықты-оптикалық байланысты дамыту көзделген. Сонымен қатар адами капиталдың өсуі үшін бірқатар білім беру және акселерациялық бағдарламалар­ды іске асыру жоспарланған. Бүгін­де 17 жоғары оқу орны ЖИ бойынша 15 бағытты енгізді. Осы мамандықтар бо­йынша пәндерді 2 196 студент оқиды.

Премьер-министр жасанды интеллект құралын қолдану көптеген күнделікті міндетті автоматтандыруға мүмкіндік беретінін баса айтты. Бірқатар өндірістік үдеріс, денсаулық сақтау саласындағы тәуекелді және төтенше жағ­дай болжамын есептеп, әртүрлі қауіп пен кибершабуылдарды анықтай алады.

Жасанды интеллектіні енгізуге арнал­ған экономиканың басым секторлары айқындалды. Оның қатарын­да мемлекеттік басқару, мұнай-газ, тау-кен өндіру, энергетика, көлік, логис­тика, сумен жабдықтау және ауыл ша­руа­шылығы саласындағы табиғи монополия субъектілері бар.

«2029 жылға қарай жасанды интел­лектіні қолданып жасалған өнімдердің саны 5 есе өсуге тиіс. Осыған орай, білім беру бағдарламаларының немесе жасанды интеллект бойынша пәндердің үлесі артуы керек. Бізге осы саладағы білік­ті мамандар қажет. Бұл ретте отан­дық компаниялардың мүмкіндіктері мен қажеттіліктерін барынша ескеру ма­ңыз­ды. Бұл экономикаға тұтастай муль­ти­пликативтік әсер береді», деді О.Бектенов.

Үкімет басшысы Цифрлық даму министрлігіне әкімдіктермен бірге, тұжырымдамадағы іс-шараларды жүзе­ге асыруға кірісуді тапсырды. Супер­компьютердің есептеу қуатын пайдалану, оны бизнес пен ғылыми ортада қол­дану мүмкіндігін қарастыру да өте маңыз­ды. Сондықтан Қаржы министрлігіне ақпараттық-коммуникациялық инфра­құрылым нысандарын жалға алу рәсімін жеңілдету жүктелді.

Цифрлық даму ведомствосына Ғылым, Оқу-ағарту, Еңбек министр­ліктері­мен бірлесіп, білім алушы маман­дардың, өңірлік құзырет орталықтары мен бағдарламалау мектептерінің санын жыл сайын арттыру мақсатындағы бағ­дар­ламаны қалыптастыруды міндеттеді.

Премьер-министр Әділет министр­лігіне жасанды интеллектіні қолдану саласын реттеу үшін заңнамалық базаны жетілдіру жұмысын күшейтуді тапсырды.