Күреңбел өңіріндегі көркем бір дүние – Шоқан Уәлиханов атындағы «Алтынемел» мемлекеттік мемориалды музейі. Мемлекет басшысы Жетісуға сапарында бірқатар мәселені айшықтап, облыс әкіміне әр алуан тапсырма жүктеген. Соның бірі – ұлы саяхатшы жамбасы тиген топырақты түлетіп, барша жәдігерінің құтты мекеніне айналған музей жұмысын жандандыру еді. Бүгінде мұражай жаңа кейіпке еніп, екі мыңнан астам адам қабылдап үлгеріпті.
Аталған рухани нысанда 1130 экспонат қойылған. Соның ішінде ғалымның өзі тұтынған заттар да бар. Бұған дейін де «Алтынемел» мемориалды музейі көпшілікке таныс болғанымен, қайта жаңғыртудан өткеннен кейін мұнда келушілер қатары арта түскен.
«Республикадан арнайы қаржы бөлініп, өткен жылы музей ғимараты күрделі жөндеуден өтті, экспозициясы заман талабына сай қайта безендірілді. Музейге лэд-экран, ақпараттық дүңгіршек, диорамадағы фондық әуенді сүйемелдеу құрылғысы орнатылды. Біздің музейге шетелден де келіп жатады, соның ішінде Швеция, Жапония, Ресей ғалымдары мен журналистері де бар. Әсіресе қайта жаңғыртудан өткеннен кейін халықтың музейге деген қызығушылығы арта түсті», дейді музей директоры Марал Рахатова.
Қаршадайынан білім қуып, әке тәлімінен бөлек әскери тәртіппен өскен ғалым отызжылдық ғұмырында он түмендік жортуылды жолды артқа тастапты. Салқам да сырбаз, сұлу саяхатшының жан әлемінен шым-шымдап шыққан шымыр еңбек те ел игілігіне жараса – жарасымды. Бар ойлайтыны, киелі жердің көркемі – Көкшесін тағы бір көру. Барша мұрадым-мұратына жеткен саяхатшының да тірліктен сұраған жалғыз һәм ең соңғы аңсар-арманы қабыл болмаған. Жарық ғаламмен жанар суарған туған жеріне соңғы рет табаны тимеді. Тағдыры жазбады. Жер шоқтығының манатына аяқ мала алмағанымен оған Жаратушысы жер жаннаты Жетісуды мәңгілік мекен етті. Осынау құтты орда, құсни қоныста алыстан менмұндалап ескерткіші, зираты мен музейі бой көтерді.
Шоқан Уәлихановтың «Алтынемел» мемлекеттік мемориалды музейі бүгінде туризмнің бір нысанына айналып үлгерген. Әрісі мұхит асып АҚШ-тан, берісі Түркия елінен туристер арнайы келіп «Аққан жұлдыз» өмірімен танысып, жәдігерлерге көз суарып, шырайлы шығыс шұғыласының барша дерегіне қанық болуда. Ал еліміздегі жоғары оқу орындарының білімгерлері мен ұстаздары, мектеп оқушылары шалғайдан келіп ғалым рухына тағзым жасап, мұраларымен танысуды дәстүрге айналдырған.
Шүйгінді Шоқан аулының қақ төрінен орын тепкен Шоқан музейі алдыңғы беттен қарағанда күрсінің үстінде ашылған кітап пішінде. Мыңжылдықтан ділмарлық пен дегдарлықты бойынан суытпаған текті қазақ баласы ретінде осынау көрініске ерекше әсерлендік. Құндылық құлдырап, кітап оқу күн санап мәселеге айналған шақтағы алаң көңіл бар, алғаш рет келгеніміз бар, Шоқанның тағылымынан таным қалыптастырғанымыз бар, осындай қабаттаса келген толқыныстан бек қуандық. Жоғары жақтан қарағанда бес жұлдыз бейнелі, қырынан зейін салса, Шоқанның төрт құлақты зираты іспетті салынған музей аумағы 3 гектар жерді алып жатыр. Міне, көнеден күмбір-күмбір сарын жеткізген музей менмұндалап тұр.
Музейге келушілер Шоқанның өскен ортасы, өмір жолы, зерттеу сапарлары, ғылыми еңбектері, ағартушылық идеялары туралы кең мағлұмат ала алады. Сол сияқты Шоқан өзі пайдаланған заттарды да көре алады. Мұнда ғалымның Қашқария сапарына алып барған тапаншасы мен сол жақтан тағып келген парша белбеуі, мыс табақ, қасық, бұрыш ұнтақтағыш сияқты тұрмыстық заттары бар. Ш.Уәлихановтың жүріп өткен жолдарды бейнелеген, 250 кг қой жүнінен жасалған гобелен кілем музейге кіргеннен көз тартады. Сондай-ақ Шоқанның қазақ даласына Ресейден арнайы алғызып оқыған «Современник» журналын да музей жәдігерлерінің арасынан көруге болады.
Өткен ғасырдың екінші жартысынан асқан шамада халқымыздың дара перзенті Дінмұхамед Ахметұлы Қонаев бір келелі жиында Шоқан тағылымын тілге тиек етіпті. Сол жиында ардақтысын алқалаған республика басшысының сөзінен арқаланған көкшетаулық азамат Шоқан жатқан жерді тарихи орынға айналдыру керек екенін, асылдың сүйегі Көкшетауда екенін айтыпты. Сонда Алаш ардақтысының ақтық демі қай жерде түгесілгенін білетін, басына қойылған белгітасты көзімен көрген Социалистік Еңбек Ері, майдангер Игібай Базарбаев сөз алып, жөн сілтейді. Дәлелін де келісті келтіреді. Сұрапыл соғыста бір аяғын майдан даласына тастап келген Игібай Базарбайұлының сөзіне дерек болған белгітасты көзімізбен көрдік. Көңіл толқыды. Шоқан өмірден өткен соң 1881 жылы Константин фон Кауфманның бұйрығымен Колпаковский осы белгітасты түйеге артып, Екатеринбург қаласынан ғалым еңбегі үшін басына орнатқан екен.
Сол құлпытастың құлап, топыраққа сіңе жаздап жатқан жерінен кейінірек тапқан орыс диірменшісі Зизин үйіне алып келіп, қолдиірмен жасағысы келіпті. Ортасынан қашап бастағанда қиыршығы көзіне түсіп, кейіннен сол дертінен көз жұмыпты. Осындай қасиет пен кие тұнған құлпытас арқылы сүйегі табылып, табылған бас Ресей төріндегі зерттеу нәтижесінде қуатталған. Міне, осындай тарих арқылы еңсе тіктеген музей бүгінде облыс туризмінің бір тетігіне айналғаны да рас.
Жетісу облысы