Есірткі саудасына қарсы заң мақұлданды

Халықаралық қарым-қатынасты нығайтады

Мемлекет басшысының ұсынуын қараған сенаторлар отставкаға кетуіне байланысты Ботагөз Ералиева мен Қамбар Нұрышевті Жоғарғы сот судьясы қызметінен босату туралы шешім қабылдады. Ұсынылған кандидатуралар алдын ала Конституциялық заңнама, сот жүйесі және құқық қорғау органдары комитетінде талқыланды.

Сонымен қатар палата отырысында Сенат тағайындаған Жоғары аудиторлық палатасы мүшесінің өкілеттігін тоқтату және қызметінен босату туралы мәселе қаралды. Бұған дейін Рашит Ахметовтің атынан өзін Жоғары аудиторлық палатаның мүшелігінен босату туралы өтініш келіп түскен еді. Регламентке сәйкес бұл мәселе Қаржы және бюджет комитетінде алдын ала талқыланды. Ашық дауыс беріп, депутаттар аталған шешімді қолдады.

Сенат отырысында «Қазақстан Рес­пуб­ликасының Үкіметі мен Француз Респуб­ликасының Үкіметі арасындағы Қазақстан Республикасында Француз даму агенттігі тобының жұмыс істеуі туралы келісімді ратификациялау туралы», «Бір тараптан Еуразиялық экономикалық одақ пен оған мүше мемлекеттер және екінші тараптан Иран Ислам Республикасы арасындағы еркін сауда туралы келісімді ратификациялау туралы» және «Бір тараптан Еуразиялық экономикалық одақ пен оған мүше мемлекеттер және екінші тараптан Сингапур Республикасы арасындағы жан-жақты экономикалық ынтымақтастық туралы негіздемелік келісімді және Бір тараптан Еуразиялық экономикалық одақ пен оған мүше мемлекеттер және екінші тараптан Сингапур Республикасы арасындағы еркін сауда туралы келісімді ратификациялау туралы» заңдар қаралып, ратификацияланды.

Бұл заңдарды мақұлдау – халықаралық қатынас­тарды нығайтып, бірлескен эконо­ми­калық жобаларды тұрақты іске асыруға көмектеседі. Сондай-ақ аталған құжат­тарды ратификациялау ынтымақтастықты одан әрі дамытуға, отандық бизнесті халық­аралық деңгейде ілгерілетуде сауда кедер­гілерін жоюға және елдің сауда-экономи­калық дамуын арттыруға ықпал етеді.

Сонымен қатар сенаторлар «Қазақстан Республикасының кейбір заңнама­лық актілеріне дипломатиялық қыз­мет, халық­аралық шарттар және дамуға ресми көмек мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заңды қарап, мақұлдады. Заң ел Президентінің «Мемлекеттік аппараттың қызметін бюрократиядан арылту жөніндегі шаралар туралы» Жарлығын орындау мақсатымен әзірленді.

– Мақұлданған заң дипломатиялық қызмет заңнамасын одан әрі жетілдіруге бағытталған. Атап айтқанда, заң аясында дипломатиялық қызметке тұру, еңбек ету және біліктілікті арттыруға қатысты жекелеген мәселелер нақтыланып отыр. Сондай-ақ дипломаттардың еңбек және әлеуметтік құқықтарын қорғау тетіктері жетілдірілген. Заңның мақұлдануы дипломатиялық қызмет органдарының жұмысын дамытуға және халықаралық шарттар жасасу үдерісін оңтайландыруға мүмкіндік береді деп сенеміз, – деді М.Әшімбаев.

Есірткі таратушы мен өндірушінің жазасы бірдей ме?

Палата отырысында сенаторлар «Қазақ­стан Республикасының кейбір заң­на­малық актілеріне есірткі, психотроп­тық заттардың, сол тектестердің, прекурсор­лардың және күшті әсер ететін заттардың заңсыз айналымына қарсы іс-қимыл мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заңды да қарап, мақұлдады. Аталған заңға депутаттар бастамашы болған еді. Онда бірқатар маңызды норма қарастырылған. Есірткі бизнесін ұйымдастырушылар мен курьерлер функцияларын орындайтын адамдар­ға жаза сараланады. Ұйымдастырушылар­мен күрес күшейтіліп, бас бостандығынан айы­ру мерзімін өмір бойына дейін ұзарту жазасы қарастырылады. Сондай-ақ қызмет бабын пайдаланып қылмыс жасаған лауазымды адамдарға, сол сияқты есірткі, психотроптық заттарды, сол тектестерді заңсыз өндіргені үшін 15 жылдан 20 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыру не өмір бойына бас бостандығынан айыру түріндегі жаза белгілей отырып, неғұрлым қатаң қылмыстық жауаптылық шараларын енгізу ұсынылады. Бұл есірткінің айналымына байланысты қызмет бабын теріс пайдалануға қарсы тежеуші фактор болмақ.

– Заң нормаларына сәйкес Қылмыс­тық кодексте есірткі өндірісімен айналыса­тын­дардың және оларды таратушылар­дың аражігі ажыратылып, жауапкершілік­тері қайта қаралды. Денсаулық сақтау саласындағы заңнамаға «күшті әсер ететін заттар» жаңа ұғымы енгізіліп, олардың айналымы реттелетін болды. Мақұлданған заң алдағы уақытта азаматтарымыздың құқықтарының қорғалуын арттыруға және есірткі қылмысымен күрестің тиімділігін күшейтуге оң әсерін тигізеді деп сенеміз, – деді Сенат спикері.

Балалар үйіндегі балдырғандар саны азаймақ

Екі оқылымда қаралып, мақұлданған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне мемлекеттік наградалар, білім беру және баланың құқықтарын қорғау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң М.Әшімбаев атап өткендей, білім беру және балалардың құқықтарын қорғау саласындағы ұлттық заңнаманы жетіл­діру­ді көздейді. Заңда жетім балалардың, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың құқықтарын қорғау тетік­терін жетілдіруге бағытталған құқықтық нормалар қамтылған. Заңмен Рұқсаттар және хабарламалар туралы заңнамаға сәйкес қосымша білім беру ұйымдарына қызметтің басталғаны немесе тоқтатылғаны туралы хабарлама жасау тәртібі, онлайн-оқыту түрі және техникалық және кәсіп­тік оқыту ұйымдарындағы академиялық ұтқыр­лық қағидаты, сондай-ақ меншік нысанына қарамастан, мектептерде әлеуметтік тұрғы­дан осал отбасылардан шыққан бала­ларға әлеуметтік көмек көрсету тетіктері белгіленеді. Бұған қоса заң арқылы 2027 жылғы 1 қаңтардан бастап мектепке дейін­гі тәрбие беру мен оқыту саласында қыз­мет көрсететін ұйымдарды лицензиялау тәртібі енгізіледі. Заңнан күтілетін нәти­желер білім беру үдерісінің сапасын арттыру және балалардың құқықтарын қорғау жүйесін күшейту екенін атап өткен жөн.

– Осы заң бірқатар саладағы құқық­тық қатынастарды одан әрі жетілдіруді көздейді. Атап айтқанда, заңда ата-анасынан айырылған және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың, сондай-ақ арнаулы әлеуметтік қызмет­терге мұқтаж балалардың жекелеген санаттарының құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауға бағытталған түзетулер топтамасы қарастырылған. Заң аясында мектепке дейінгі тәрбие және оқыту саласын жетілдіруге арналған жаңа нормалар да бар. Мақұлданған заң балалар үйіндегі балдырғандар санын азайтуға, мектепке дейінгі білім саласын жетілдіруге және еңбек адамдарын дәріптеуге мүмкіндік береді деп сенеміз, – деді палата төрағасы.

Биржалық саудаға мемлекеттік бақылау күшейеді

Бұған қоса Сенат отырысында «Қазақ­стан Республикасының кейбір заң­на­малық актілеріне биржа саудасы және кәсіпкерлік мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң да қаралып, мақұлданды. Бұл заңға да депутаттар бастамашы болды. Заң шеңберінде тауар биржаларының қызметі саласындағы реттеудің негізгі мақсаттары мен қағидаттарын айқындау, Үкіметтің, уәкілетті және монополияға қарсы органдардың құзыреттерін кеңейту, тауар биржаларын шағын және микробизнес субъектілері санатынан шығару, тауар биржаларының брокерлері мен клирингтік орталықтарын лицензиялауды енгізу және тағы басқа нормалар көзделген.

– Биржалық сауда және инвестиция жөніндегі заңға сәйкес бірқатар нақты шара қарастырылған. Олардың қатарын­да биржалық саудаға қатысушылардың қыз­метіне мемлекеттік бақылауды күшейту және тауар биржаларын шағын кәсіпкер­лік субъектілері қатарынан алып тастау сияқ­ты қадамдар бар. Инвесторлардың заңды мүд­делерін қамтамасыз ету шаралары да назардан тыс қалмады. Атап айтқанда, ел аумағындағы инвестициялық қызмет туралы деректерді пайдалану үшін арнайы инвесторлар тізілімі жүргізіледі. Бұл ретте мемлекеттік органдар мен жергілікті ат­қарушы органдардың инвесторлар тізі­ліміне енгізілген инвесторларға қатысты тексеру жүргізу туралы шешімдері прокурормен міндетті түрде келісілгеннен кейін ғана қабылданады, – деді Сенат спикері.

Сондай-ақ палата отырысында сенаторлар депутаттық сауалдарын жолдады. Андрей Лукин университеттердегі әскери кафедраларда берілетін білім сапасына алаңдаушылық білдірді. Сенатор әскери кафедра оқытушыларының біліктіліктері олардың мамандықтарына міндетті түрде сәйкес болуын заңнамалық тұрғыдан бекітуді, сондай-ақ студенттерді өздері оқып жүрген шетелдік азаматтық жоғары оқу орындарының әскери кафедраларында оқыту мүмкіндігін қарастыруды ұсынды.

Ал Амангелді Нұғманов шағын және орта сектордың өнеркәсіптік кәсіпорын­дарына коммуналдық қызметтердің тариф­тік саясатын қайта қарау қажет екенін айтты.

– Отандық шикізат өңдеу, өнімдер мен қызметтер өндіру және оларды сату саласында жұмыс істейтін кәсіпорындардың ең өзекті мәселесінің бірі газ бен коммунал­дық қызметтердің жоғары тарифтері болып отыр. Кейінгі жылдары табиғи газ тарифтері үнемі өсіп, екі жылда газ бағасы 200%-дан аса көтерілді. Бұл кіші және орта кәсіпорындардың қаржылық жүктемесін айтарлықтай арттырды, – деп атап өтті сенатор.

Оның айтуынша, бекітілген тарифтеу жүйесі жүктемені әділетсіз бөлуге алып келеді. Уақтылы шара қабылданбаса, кәсіпорындардың өндіріс қарқынының төмендеу қаупі бар, бұл өңірлердегі әлеуметтік-экономикалық жағдайға теріс әсер етеді. Сенатор А.Нұғманов осы проблемаларды шешуге шағын және орта өнеркәсіптік кәсіпорындарға арналған газ бен электр энергиясының тариф саясатын қайта қарауды ұсынды.

Нурия Ниязова соғыс ардагерлері туралы электрондық деректер базасын құрудың маңызды екенін атап өтті. Сенатор мұндай мәліметтер базасы әзірлеу болашақ ұрпақ үшін тарихи сананы сақтау жолындағы маңызды қадам деп есептейді.

Ғалиасқар Сарыбаев Үкіметтің назарын авиациялық инфрақұрылымның негізгі проблемаларына аударды және оларды шешуге арналған бірқатар нақты ұсыныс жасады.

Ернұр Әйткенов академик Қаныш Сәтбаев атындағы каналдың инфрақұры­лымдық жағдайына және ондағы жабдық­тардың тозуына алаңдаушылық танытты.

– Арнадағы сорғы қондырғысының тозуы өте күрделі деңгейге 90%-ға жетті. Бұл жабдық тиімділігінің төмендеуіне, энергия шығындарының көбеюіне және төтен­ше жағдай қаупінің арта түсуіне әкелді. Уағында қайта жаңғыртпасақ, біз су мен жабдықтауда үзіліске тап болуымыз мүмкін, бұл ірі өнеркәсіп кәсіпорындарының, ауыл шаруашылығының жұмысына және адамдардың күнделікті өміріне әсер етеді, – деді депутат.

Сенатор ескірген жабдықтың салдарынан арнаны жөндеу және оның жұмыс істеуін қамтамасыз ету шығындары едәуір арта түскенін айтты. Оның пікірінше, егер уақ­тылы шара қабылданбаса, өндіріс көле­мінің қысқаруы, әлеуметтік шиеленістің өсуі және елеулі экологиялық қатер төнуі мүмкін.

– 2028 жылға дейін 19 сорғы қондыр­ғысын қайта құруды қамтитын арнаны жаңарту жобасы өте маңызды. Алайда қазір­гі уақытта 2025 жылы тек бес агрегатты қайта құруға қажетті 10,8 млрд теңгеден 1,5 млрд теңге ғана бөлінді. Бұл барлық жұмыс­ты орындауға жеткіліксіз, – деді сенатор.

Геннадий Шиповских әскерилен­діріл­ген теміржол күзеті қызметкерлерін алаңдат­қан түйткілдерге тоқталды. Бұл қызметке қажетті мәртебе беру және оны техникалық тұрғыдан күшейтуге қаржы­ландыруды ұлғайтқан жөн. Депутаттың пікірінше, аталған мәселені оң шешуге осындай бастамалар қажет.

Руслан Рүстемов отандық кинода қолданылатын және қазақ тілінің тазалы­ғына қауіп төндіретін жаргондар мен сленгтерге наразы екенін жеткізді. Оның сөзіне қарағанда, мұндай үрдіс жастардың бойында ұлттық құндылықтар жүйесін қалыптастыруға және қазақ тілін дамытуға кері әсерін тигізеді.