Биыл еліміз еңсерген тағы бір жетістіктердің бірі - Қазақстанның алғаш рет «Орта державалар» тізіміне енуі. Бұл еліміздің саяси, экономикалық және мәдени салалардағы жетістіктерінің мойындалуының айқын көрсеткіші.
Қазақстан алғаш рет Германияның «Ғылым және саясат қоры» SWP ғылыми-талдау орталығы жасаған әлемнің «Орта державаларының» (халықаралық саясат пен экономикада маңызды рөл атқаратын елдер) тізіміне енді. Атап айтқанда, Қазақстан Ресей мен Қытайды, Батыс пен көршілес мемлекеттерді теңестіруге бағытталған прагматикалық сыртқы саясатымен ерекшеленеді, бұл кең мүмкіндіктер мен экономикалық айқындамаларды нығайтуға мүмкіндік береді.
Еуропалық Одақ қазірдің өзінде Қазақстанды Орталық Азиядағы, әсіресе энергетикалық ынтымақтастық пен жаңартылатын энергия көздерін инвестициялау мән-мәтініндегі негізгі серіктес ретінде қарастыратыны атап өтілді. Сонымен қатар Қазақстанның ЕҚЫҰ-ға, БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесіне төрағалығы мен Сириядағы қақтығыстағы делдалдық қызметін қоса алғанда, дипломатиялық қызметі жеке атап өтілді.
Украина дағдарысы жағдайында Қазақстан «Шығыс пен Батыс арасындағы көпір» рөлін нығайта отырып, экономикасы мен көлік бағыттарын әртараптандыруға жаңа серпін алды. Бұл мемлекетке еуропалық инвестицияларды тартуға ғана емес, сонымен қатар оның мүдделерін қорғауға және жаһандық энергетикалық трансформацияға белсенді қатысуға қабілетті егемен және жауапты халықаралық ойыншы ретіндегі мәртебесін нығайтуға мүмкіндіктер ашады.
Тізімде елімізден бөлек Түркия, Израиль, Үндістан, Мысыр, Сауд Арабиясы, Бразилия, Индонезия, Эфиопия, Кения, Оңтүстік Африка Республикасы, Мексиканы қосқанда барлығы 12 ел бар. Олардың басын түйістірген мақалалар жинағы «Орта державалар – халықаралық саясаттағы актерлер» деп аталады. Германиядағы «Ғылым және саясат қоры» ғылыми сараптамалық орталығы мамандарының пікірінше, «Қазақстан - Орталық Азия мемлекеттері арасындағы өзінің сыртқы саясатымен ерекшеленеді. Бұл оны аймақтағы негізгі ойыншыға айналдырады».
Қазақстан өз амбициясын ерте кезеңде халықаралық саясатта жүзеге асыра алғанын қор сарапшылары мойындады. Мысалы, Қазақстан Еуропадағы Қауіпсіздік және Ынтымақтастық Ұйымына, БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесіне төрағалық етті және Сирия қақтығысында келіссөздер алаңын ұсынды.
Орта державалар дегеніміз не?
Орта державалар – аймақтық деңгейде ықпалы зор, бірақ жаһандық саясатты толықтай анықтай алмайтын мемлекеттер. Олар халықаралық мәселелерде араағайындық жасап, бейбітшілік пен тұрақтылықты сақтау үшін маңызды рөл атқарады. Мұндай елдер көбіне экономикалық тұрақтылығымен, дипломатиялық белсенділігімен және аймақтық ықпалымен ерекшеленеді.
Қазақстанның бұл тізімге ену себептері
Қазақстанның орта державалар қатарына енуіне бірнеше негізгі фактор әсер етті:
Экономикалық даму: Соңғы жылдары Қазақстан экономикасы тұрақты өсім көрсетіп келеді. Елдің табиғи ресурстары, әсіресе мұнай-газ саласындағы жетістіктері, экономиканы нығайтуға ықпал етті. Халықаралық бастамалар: Қазақстан БҰҰ, ЕҚЫҰ (ОБСЕ), ШЫҰ сияқты халықаралық ұйымдар аясында белсенді жұмыс істеп келеді. Астананың бейбітшілік пен ядролық қарусыздандыру бағытындағы бастамалары әлемдік қауымдастықтың қолдауына ие болды. Геосаяси орналасу: Еуразияның ортасында орналасқан Қазақстан Шығыс пен Батысты, Солтүстік пен Оңтүстікті байланыстыратын стратегиялық көпір болып табылады. Мәдени және дипломатиялық миссия: Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының съезі сияқты халықаралық маңызды шараларды өткізу арқылы Қазақстан жаһандық деңгейде өз ықпалын арттырды.Бұл мәртебенің маңызы
Қазақстанның Орта державалар қатарына енуі ел үшін жаңа мүмкіндіктер ашады. Біріншіден, бұл экономикалық серіктестіктерді нығайтуға және шетелдік инвестицияларды тартуға ықпал етеді. Екіншіден, бұл елдің сыртқы саясаттағы рөлін күшейтіп, халықаралық мәселелерді шешуде белсенділік танытуға мүмкіндік береді.
Қазақстанның Орта державалар қатарында болуы елдің тұрақтылығын нығайтып қана қоймай, жаңа стратегиялық бастамаларды жүзеге асыруға жағдай жасайды. Мемлекет алдағы уақытта осы беделді тиімді пайдаланып, халықаралық аренадағы орнын одан әрі күшейтуге бағытталған саясат жүргізеді деп күтіледі.