Азиада жаршысы

Азиадаға 53 күн қалды

«Егемен Қазақстанның» VІІ Қысқы Азия ойындарына арналған сәрсенбілік беті

* * *

БІЗДІҢ БАСТАМА

Бүгінде спорт бір жағынан ел намысы үшін жан алысып, жан берісетін жарыс болса, екінші жағынан елдің иесі кім екенін, жарыс өтетін елдің салт-дәстүрі мен мәдениетін, өнері мен тарихын көрсететін шара. Осы орайда келесі жылы елімізде тұңғыш рет өтетін Азия ойындарында сан ғасыр­лар бойы Ұлы дала елінің қалыптасқан мә­дениеті пен өнерін, оның тарихын жер-жүзіне насихаттау мақсатында «Мә­дени Азиада» жобасының жасалып отырғанын атап өткен жөн. Жақында біз 2011 жылғы VII Қысқы Азия ойындарына дайындалу жөніндегі Астана қалалық дирекциясы директорының орынбасары Сәрсен ҚҰРАНБЕКПЕН кездескенімізде, ол бізге «Мәдени Азиада» аясында өтетін шаралар туралы толық мәлімет берген еді. – Жобаның мән-маңызы, оның мақсаты жөнінде айтсаңыз. – Бұл мерекелік іс-шара қазақ халқының тарам-тарам ұрпақ ар­қылы ғасырдан ғасырға жал­ғасып келе жатқан бай мәдениеті, ұлт­тық тұрмысы, салт-дәстүрі мен өнерін кеңінен насихаттауға ар­нал­ған. Азия олимпиялық кеңесі­нің ережесі мен «2011 жылғы VII Қысқы Азия ойындарын ұйым­дастыру жөніндегі комитетінің ат­қарушы дирекциясы» АҚ ара­сын­дағы келі­сім-шартқа сәй­кес жа­сал­ған бұл шараның бағдар­ла­масына бірнеше жоба кіреді. Оған кіретін іс-шара­лар Азия ойын­да­ры өтетін Астана мен Ал­маты қа­ла­сында ұйымдас­ты­рыла­ды. Жал­пы, бұл жоба бұ­рын Азия ойын­дарында болмаған тың жоба. Оның бізге берері көп. Мәселен, алау эстафетасы халық­ты отан­сүй­­­гіштікке тәрбиелеу, Азиа­да идея­­сын жеткізу болса, «Мәдени Азиада» халқымыздың кө­не­ден бері келе жатқан ерекше бай мұ­ра­лары мен жәдігерлерін өзімізге де өзгеге де көрсетуге ар­налған. Жа­рыс кезінде жоба ая­сын­да көп­теген іс-шаралар өткі­зіледі. Осы­ларды келген қонақтар, 45 елдің Ұлттық олимпиялық коми­тетінің президенті мен президиум мүше­лері, Халық­ара­лық олим­­пия­лық комитеттің өкіл­дері тамашалай алады. – Жобаға қандай іс-шаралар кіріп отыр? Онда не көрсетіледі? – Біріншіден, біздің ХХ ғасыр­да салынған бейнелеу өнердің бәрі көрсетіледі. Оларда қазақы дү­ние­ге қатысты суреттердің бәрі бола­ды. Мәселен, онда атқа мінген, кө­шіп бара жатқан қазақты, көшпен­ді өмірді бейнелейтін, ұлт­тық ойын­дар салынған суреттер жеткілікті болады деп ойлаймын. Екіншіден, фотокөрме ұйым­дас­тырылады. Оған Азия құрлы­ғының үздік фототілшілерінің суреттері қойылады. Көрмеге қазақ спортына да ерекше орын бөліне­ді. Оның ішінде фотоөнерге бейімделіп, мамандандырылған адам­дар­дың жұмыстары жеке көрсе­тіле­ді. Мысалы, оған ұлттық ойын­дар мен спорт түсірілген суреттер қатыс­ты­ры­лады. «Тоғыз ұлым бір төбе, Ер­төс­тігім бір төбе» дегендей көрме­нің халықаралық екендігіне қара­май, қазақ спортына қатысты дү­ние­лерге ерекше назар аудары­лады. Біз Бауыржан Омаров ағамыздың жас кезінен фотоөнер саласында жалқы мергені болғанын білеміз. Сол сияқты Дендербай Егізовті де жарнамалау қажет етпейді. Бұл кісі 1950 жылдардан бері бүкіл өмірін фотосуретке арнаған адам. Ол кісінің баласымен сөйлесіп, суреттерін көрмеге қою жөнінде келісімін алдық. Жалпы, фотокөр­меде көкпар, қыз қуу сияқты ұлт­тық ойын­дарымыздың бәрі ерекше орынға ие болады. Келесі, Азиада кезінде «Ас­тана даусы» музыка және би фестивалі ұйымдастырылады. Бұл да еліміз­дің өнерін өзге елдерге та­ны­туға, Астананы көрсетіп, дәріп­теуге ар­нал­ған іс-шара. Фести­вальға шетелдік қонақтарды да шақыру жоспарлануда. Олар Азияның ең үздік билерін билеп, әндерін орындай­тын болады. Ал жергілікті өнер­паз­дар қазақ хал­қы­ның дәстүрлі ән­дерін орындап, билерін билейді. Қысқасы, Азиа­да спорттық жарыс болғанымен, оны мәдени шаралар­сыз көзге елестету мүмкін емес. Өйткені, осындай ірі халықаралық доданы өткізгенде біз халқымыз­дың мә­де­ниеті мен өнерін ескеруіміз керек. Қазақ алдымен қазақты ән мен күймен сезінетін халық. Кезінде Затаевич «Маған бүкіл қазақ даласы ән салып тұрғандай көрінеді» дегеніндей, әу демейтін қазақ жоқ екені белгілі. Сол әу демейтін қазақтың ортасынан шық­қан жүзден жүйрік, мыңнан тұл­пар осы «Астана дауысы» фестиваліне қатысатын болады. Төртінші жоба – қазақтың қазақтығын, дарқандығын таны­та­тын, өткен тарихынан сыр шертетін «Көшпенділер әлемі» этно-мәдени шарасы. Мұнда қазаққа тән дүние­лердің бәрі көрсетіледі. Оның ішінде киіз үйлер тігіліп, тұрмыстық зат­тар мен қажетті құрал-жабдықтар қойылады. Соны­мен бірге қазақы тағамдар әзірленіп, салт-дәстүр­лері­міз­дің бәрі қонақтарға ұсыны­лады. Мұн­да қазақтың еті, қазы-қарта, жал-жаясы, қымыз бен шұбаты, бауырсақтары мен басқа да тағамдары болады. Бесіншісі, таза Азиадаға арна­лып отыр. Ол – балалардың ха­лықаралық конкурсы. Конкурс 1 желтоқсан күні аяқталды. Оған Азияның түкпір-түкпірінен балалар қатысты. Баланың қиялы ұш­қыр ғой. Егер біз Азиадаға баланың көзімен қарайтын болсақ, олардың жарысты қабылдауы, түсінігі мен түйсігін осы суреттер арқылы көре аламыз. Бұл іс-шара Қазақстан туралы мағлұматтарды жер-жерге таратуға, елімізді көбі­рек білу үшін ұйымдас­тырыл­ған болатын. Келесі жоба – спорт тауарлары мен кәдесыйлар өнімдерінің жәр­меңкесі. Азиадаға келген адам үнемі жарысты тамашалап, мейрамхана мен дәмханаға барып қана қоймайды, ол Қазақстанды біліп, Астана мен Алматының барлық жерін аралағысы келеді. Сондық­тан біз қонақтардың уа­қыт­тарын үнемдеу үшін қонақ үй мен жарыс өтетін жерлердің ара­сына отандық спорт тауарлары мен кәдесый өнім­дері жәрмең­ке­сін жасауды мақсат еттік. Астана­да мұндай орталық «Сарыарқа» сауда ойын-сауық ор­нын­да бола­ды. Мұнда қонақтардың тыны­ғып, кинофильмдер көріп, киім-кешектер мен кәдесыйлар алу­ларына болады. Ол үшін қонақ үй мен сауда орталығының арасында шетелдіктер үшін арнайы автобустар қатынайды. Жетінші жоба – бұл мұз қала­шығы. Ол Астанада жаса­лады. Біз Азиада кезінде қонақтарға өзі­міздің тек үздік, ерекше дүние­лерімізді ғана көрсетуіміз керек. Мұз қалашығы сондай дүниенің бірі болады деп ойлаймын. Бұл қала­шықты Қытайдың Харбин қаласы­ның «Хунтенда» фирмасы жасай­ды. Жақында олар Сан-Фран­циско қаласына барып, өз өнер­лерін көрсетіп қайтыпты. Бізде әри­не, жыл сайын мұз қалашықтар жаса­лады. «Күнде жей берсең, па­лау­дың да дәмі кетеді» дегендей биылғы мұз қала­шықты біз жыл­дағыдай, көзге үй­рен­гендей емес, ерекше жасау­мыз керек деп ойлай­мын. Сол үшін Харбин маман­дарын шақырып жатырмыз. Олар­дың жасаған мұз қалашығы қытай­лық мұз мүсін­дері­не ұқсамайтын болады. Ол қазақы үлгіде, өзіндік ерекшеліктерімен жасалады. Біз­ дегі мұз мүсіндері түнде көзге түс­пейтін­дей, көмескі болатын болса, бұл мүсіндерді күндіз де, түнде де тамашалауға болады. Сонымен бірге Азиада кезінде Астана қаласы әкімдігінің ұйым­дастыруымен «Салбұрын» аңшы­лық кәсіп пен қазақ халқының дәстүрлі 1000 күйі ұсынылаты­нын атап өткен жөн. ________________ Азиада айшықтары «Бал-Бала7» компаниясы Қысқы Азия ойындарына арнап Bal-Bala атты қар ба­ры­сының ойыншығын шығарды. Қазақстандық алғашқы интерактивтік қуыршақтың тұсаукесер рәсімінде продюсер Қыдырәлі Бол­манов бұл сыйкәденің бірнеше түрі жасалғанын, олардың біреуі киім киіп, скейт-бордтың үстінде тұрып сөйлей алатындай жасал­ғанын айт­ты. «Қуыршақтың үш түрі бар, – деді ол. – Біріншісі, Қазақстан ән­ұранын ойнайтын болса, екіншісі Азия ойындарына қатысу­шыларды қарсы алып тұра­ды. Ал үшіншісі «Сарыарқа» күйін орындайды». Ал жалпы, Қ.Болманов Азиада қарсаңында 11 жұмсақ, 4 авторлық және жарысқа арналған қуыршақ­тардың жасалатынын айтты. Со­ны­мен бірге болашақта бес уақыт намаз оқитын қуыршақтың да бола­тыны белгілі болды. Осындай ойыншық­тарды жасау үшін Астанада арнайы зауыт ашу жоспарда бар екен. *** Алматы облысындағы Талғар ауданының  Солдат шатқалындағы «Ақбұлақ»­тау курорты маңындағы шаңғы спорты мен Бесқайнар ауылын­дағы «Табаған» кешеніне ресми адамдар жұмыс сапарымен келеді деп күтілуде. Осы жерде олар Азия ойын­дарына арналып салы­нып жатқан құрылыс нысандары­мен таныса­тын болады. Бұл спорт кешен­дерінің құрылысы жыл со­ңы­на дейін аяқталуы тиіс. «Таба­ған» спорт­тық-сауықтыру кешені жоба­сы­ның сметалық құны – 185,3 млн. теңге. Тапсырыс беруші – Ту­ризм және спорт министрлігі. *** 4-6 желтоқсан күндері Алматыдағы Балуан Шолақ атында­ғы Мәдениет және спорт сара­йында шайбалы хоккейден сынақ жа­рыстар өтті. Оған 3 әйелдер жә­не 2 ерлер құрамасы қатысты. Жарыс кезінде сарайдың тех­ни­калық жабдықталуы, оның қыз­мет түрлеріне, төрешілер алқа­сы, еріктілер мен Азиадаға қатысы бар басқа да мамандардың жұмы­сы сыннан өтіп, соңынан олардың бәріне тиісті баға берілді. Хоккейден «Айсұлу» әйелдер командасының бас бапкері Алек­сандр Мальцевтің айтуынша, Ба­луан Шолақ атындағы сарайда жүр­гізіл­ген күрделі жөндеу жұмы­сы хок­кей, шорт-трек, мәнерлеп сырға­наудан ірі жарыстар өткізуге бола­тынын дәлел­деді. Азиада кезінде Қазақстан құра­масы Қытай, Оң­түс­тік Корея, Сол­түстік Корея мен Жа­пония құрама­ларымен күш сынасады. * * * ОЛАР ОСЫНДА ОРНАЛАСАДЫ (Алматы) ШЫМБҰЛАҚ Іле Алатауы шатқалы nbozhko@lіst.ru Төрт жұлдызды, 68 нөмірлі қонақ үй Хосттаратушыларға арналған ГРАНД ОТЕЛЬ ТЯНЬ-ШАНЬ Бөгенбай батыр д-лы, 155 reservatіons@ts-hotel.kz Төрт жұлдызды, 60 нөмірлі қонақ үй Құқықиеленушілер орналасады АСТАНА ИНТЕРНЕЙШНЛ ОТЕЛЬ Байтұрсынов к-сі, 113 reservatіons@astana-hotel.kz Төрт жұлдызды, 70 нөмірлі қонақ үй Құқықиеленушілерге арналған * * * БИАТЛОННАН БАС БӘЙГЕ КҮТЕМІЗ Биыл Канаданың Ванкувер қаласында өткен Қысқы Олим­пиадада биатлоннан ерлер және әйелдер құрама­сының лайық­ты өнер көрсеткені белгілі. Диас Кеңесов бастаған ерлер құра­масы жүлде ала алмаса да намысқа тырысып, үздік спорт­шылардың қатарынан көрінді. Ал Елена Хрус­талева­ның елімізге алтын жүлде сыйлағанын білеміз. Бүгінде Қазақ­стан­ның азаматтығын алып, елімізге алтын медаль әкелген қы­зымыз бен ерлер құрамасы Азиадаға жан-жақты дайын­далуда. Бұл жаттығу жиын­дары Алматы облысында өтіп жатқан­дықтан биатлон­шы­лармен көзбе-көз кездесіп, әңгімелесе ал­май­тыны­мыз­ды ескеріп, оқырмандар назары­на «2011 жылғы Қысқы Азия ойындарын ұйымдастыру жөніндегі комитетінің ат­қарушы дирекциясы» АҚ-тың  бас­пасөз қызметінің биат­лоншы Диас КЕҢЕСОВПЕН жүргіз­ген сұхбатын ұсынуды жөн көрдік. – Азиадаға дайындық қалай жүріп жатыр? – Қазақстан құрамасына ірік­телу үшін дайындық жасап жа­тыр­мыз. Ұлттық құрамаға іріктелу өте қиын. Биатлоншы үнемі өзін жақсы ұстап, жақсы жүруі керек. Сонда ғана ұлттық құра­маға іріктеуден өтуге болады. – Қазір қандай мақсатыңыз бар? – Мақсатым – құрама сапына қосылу. Сосын Азиадаға қатысу. – Құрамаға іріктеуден өте ал­майтындай проблема бар ма? – Азиадаға  құрама сапында екі спортшы ғана қатысады. Бұл өзінше бір проблема. Менің ойым­ша, биатлонды насихаттау үшін жарыста көп спортшыларды қа­тыс­­тыру керек. Енді біз Азиа­даға қатысу үшін бір-бірімізбен бәсеке­лесетін боламыз. – Бәсекелесің кімдер? – Ян Савицкий, Александр Червяков. – Біздің құрамада бірінші нөмір­лі биатлоншылар бар ма? – Кез келген адам бірінші нөмірлі бола алады. Жарыста үнемі жақсы көрсеткіш көрсете бермейміз. Бірақ жақсы нәтиже көрсету үшін көп жұмыс істеу керек. Қазір құрамада бірінші нөмір­лі болуға үміткерлер көп. Олардың ішінде өткен жылғы жарыстарда аутсайдер болғандар да бар. Бір жақсысы, біздің құрамаға шаңғы жарысынан келіп жатқан жастар көп. Олардың иығына мылтық ассаң, жарысқа қатыстыра беруге болады. – Азия ойындарында қандай мақсат қойылып отыр? Естуі­міз­ше, сіздер 18 алтын медаль жеңіп алуларыңыз керек екен. – Біз, спортшылар ол жағын көп ойламаймыз. Ол бапкерлердің мәсе­лесі. Біздің жұмысымыз бап­кер­дің айтқанынан шықпай, бір тәртіпте жүру. Егер күшіміз келіп жатса, алтын жүлде жеңіп алуға тырыса­мыз. Ол үшін алдымен ұлттық құра­маға ілігу керек. Бізге өз жерімізде, өз үйімізде жарысу қиын болып тұр. Өйткені, жанкүйерлердің бәрі бізден тек қана жеңісті күтеді. Ал жеңіс әрқашан бола бермейді. * * * Ақжолтай Қысқы Азия ойындарына әлі екі айға жуық уақыт бар болса да оның ашылу және жабылу сал­танаты сағат нешеде баста­латы­ны белгілі болды. Астанаға Азиада алауы 30 қаңтар күні сағат 10.00-ге таман Қарағандыдан әкелінген соң, сағат 17.00-де «Астана-Арена» жабық стадионында Қысқы Азия ойындарының ресми ашылу сал­танаты, ал оның жабылу рәсімі Балуан Шолақ атын­дағы Мәдениет және спорт сара­йында сағат 18.00-де болатыны белгілі болып отыр. Оған 912 млн. теңге жұмсалады. * * * АЗИАДА БОЙТҰМАРЫ Келесі жылғы қаңтар-ақпан ай­ларында Астана мен Алматы қала­ла­рында өтетін Қысқы Азия ойын­дары­ның тұмары болып Қазақстан­ның қазіргі заманғы бедерлі бейне­лерінің бірі болып табылатын қар барысы таңдап алынғаны белгілі. Қазақстандық барысқа батылдық, тәуел­сіздік, икемділік және айбын­ды­лық тән. Қысқы Азия ойындарының тұмарын әзірлеген Тигран Тунияцтың пікірінше, қазіргі әлемдік кеңістікте Қазақстан азия­лық барыстың кейпінде көрінеді. Мінезі­нің ішкі сипаттамасы бойынша бұл жырт­қыш Олимпиада девиздеріне, дәстүр­леріне өте жақын. 2011 жылғы Қысқы Азия ойындары­ның тұмары атағы үшін тартысқа түс­кен үміт­кер­лер арасында қар барысы­нан бас­қа, түлкі, арқар және елік сияқты аңдар да болды. Алайда, сарапшы қазы­лар­дың пікірінше, қар барысының ай­тар­лықтай ар­тық­шылықтары бар. Бірін­шіден, қазіргі заман­ғы ақпараттық кеңіс­тікте қар барысы тәуел­сіз Қазақ­станның қуаты мен айбы­нын бейнелейтін негізгі нышандардың бірі болып қалыптасты. Тұмардың ең басты мін­деттерінің бірі – Ойын өтетін жердің бірегей рухын бейнелеу. Екіншіден, тұмар Азиа­даның жалпы фирмалық стилінің бір бөлігі болып табылады және барлық көрнекі материалдарда жалпы мазмұн­мен үй­лесіп тұруы керек. Үшіншіден, тұмар қа­зіргі заманғы олимпиялық қоз­ғалыстың құндылықтарын тікелей көр­сетуі тиіс, ал қар барысы нағыз олим­пияшының негізгі қасиеттерін бойына жинақтаған, оның бо­йында күш те, батылдық та, төзімділік те, қайы­рым­дылық та бар. Төртіншіден, қа­зір­­гі әлем­де спорттық тұмар міндетті түрде өз халқының дәстүрлерін, оның тари­хын және маңызды мәдени ерекшеліктерін көрсетуі тиіс. Барыс бұл арада көп қырлы, мағыналы символ ретінде орын алып тұр. Зооморф­тық бейнелер­дің ежелден көш­пелі өркениет мәде­ниетінде әлем­нің үлгісін көрсету құра­лы ретінде қызмет еткені белгілі. Бесін­­ші­ден, сақтар­дың ми­фо­ло­гия­лық елестетулерінде барыс әділ­дік­ті қор­ғаушы бо­лып табылады, яғни ол жоғары төреші ретінде болып жатқан көрі­ністерге жоға­рыдан көз салатын. Сондай-ақ, барыс Өмір ағашының шына­йы қорғау­шысы ретінде қызмет етеді. Осылайша ғарыш әле­мін тәртіпке келтіру­дің қорғаны, әлем тұрақтылығының кепілі болуы ар­қылы олимпиялық қозғалыстың негізгі идея­ларымен үйлеседі. Қысқы Азиада – 2011 нышанының пайда болуы мына аңызбен байланыс­ты­ры­лады: «Биік тауда ірбіз деген қар ба­рысы өмір сүріпті. Оның ептілігіне, күші мен төзімділігіне ештеңе тең келмейді. Ол қардың үстінде айнала жүгіргенді, шат­қалдардан секіргенді және бір орын­да тұр­мау үшін үнемі өзіне ермек ойлап тауып отырады. Бірақ, өкінішке орай, биік тауда онымен ойнайтын ешкім бол­мады, онда тек үркек арқарлар мен тәкаппар қырандар ғана өмір сүрді. Ал ірбіз достарының көп болғанын қалады. Бір күні ол өзі өмір сүріп жатқан елдің екі үлкен қаласы – Астана мен Алматыда Қысқы Азия ойын­дары деп аталатын үлке мереке болаты­нын, оған әртүрлі елден қар барысындай мықты, күшті және төзімді адамдардың жинала­тынын естиді. «Міне, мен солар­дың арасынан өзіме айнымас дос таба­мын» деп қуанған ірбіз жолға шықты». Тұмарға ат қою барысында сол кейіпкерге сай, басқа тілде атаған кезде жеңіл әрі түсінікті болуы керек. Оның сыртқы кейпін көркемдеу кезіндегі тағы бір ма­ңызды аспектілерінің бірі ба­рысты ада­м­ға тән қасиеттермен сипаттау бол­ды. Бетті дайындаған Дастан КЕНЖАЛИН.