Әкім есеп берді. Ел не деді?

Тілек пен тірек тоғысы

Әр деңгейдегі әкімдер ел ішінде жүр. Есеп беріп. Осыдан жеті жыл бұрын Елбасы әкімдерге жылына бір рет елге есеп беруді тапсырған. Содан бері бұл үрдіс дәстүрге айналды. Жыл бойына атқарылған шаруалар айтылып, бағынбаған белестердің себеп-салдары сараланатын болған. Біздіңше, бұл – азаматтық қоғам­ның қалыптасып, демократиялық құндылықтардың сақ­талып отырғандығының бірден-бір дәлелі болса керек. Осы үдеріске сәйкес Шиелі ауданының әкімі Нұрлыбек Нәлі­баев ел алдында есеп берді. Қам­ба толық болса, халық аш бол­майды. Сол секілді ауданның өсіп-өркен­деуі, экономикалық өр­леуі, әлеу­меттік жағдайдың ар­туы, тікелей бюджетке байланыс­ты. Егер, қор­жын қаңырап тұрса, артық қадам басу мұң. Сон­дықтан ең бірінші ауданның бюджеті толық болуға керек. Шиелі ауданының 2010 жыл­ғы бюджеті 2 миллиард 643 миллион 493 мың теңгені құраған. Оның 116 миллион 566 мың тең­ге­сі ауданның өз пайдасы. Ал бұл қаржы қалай жұмсалды? Аталған соманың 60 пайызы білім беру саласына жа­ра­тылған. Біз бұдан аудан бо­йын­ша білім беруге ерекше назар аударылып, үлкен қам­қор­лыққа алынғанын байқаймыз. Сонымен бірге, әлеуметтік көмек және әлеу­меттік қамсыздандыруға – 7 па­йыз, тұрғын үй-ком­му­налдық ша­руа­шылыққа – 14 па­йыз, ауыл­шаруашылық саласына 4 пайыз қаржы жұмсалған. Был­тырғы жы­лы ауданның бюджет кірісі де едәуір өскенін еш қиын­дық­сыз байқауға болады. Жыл басында шиеліліктер 959 миллион 882 мың теңге кіріс кіргізуді жос­пар­лапты. Жоспар артығымен орын­­дал­ған. Өткен жылы аудан та­бы­сы 993 миллион 607 мың теңгені құраған. Жыл бойына жолдар жөн­деліп, көшелерге асфальт төселіп, жаңа мектептер мен медициналық бекеттер, балабақшалар мен сауық­тыру орта­лықтары және стадиондар са­лы­нып, көшелерге жарық тарты­лып, жол қауіпсіздігі үшін заманауи құ­рал-жаб­дықтар орна­тылып, оқу ошақ­­тарына компьютер кіріп, соны­мен бірге, интернет жетіп, мә­дениет үйлеріне жан бітіп, ауыл­дарға ауыз су тартылып, аяқ судың мәселесі реттеліп, қыс­қасы, көздел­ген жұмыстың барлы­ғ­ы жасал­ған. Тіпті, қамыс жаңқа­сынан құры­лыс заттары үшін ДСП жасай­тын ар­найы зауыт та ашы­лып жатыр екен. Мешіттер де са­лын­ған, мекемелер де жөнделген. 11 ауылға ауыз су тар­тылған. Бү­гін­де үш ауылдың әрбір үйінде шү­мектен су сорғалап тұр. Қал­ға­нына биыл ауыз су жетіп, таршы­лық көрмейді. Есептің соңын кү­тейік, дедік іштей. Халық­тың тара­пынан орындалмаған уә­де­лер айты­лып, жетпеген мақсат­тар­дың құлағы қылтиып шыға келетін шығар. Нұрлыбек Нәлібаев нақты сан­ға құралған, артық ауыз сөзі жоқ, нә­тижесі көзге көрінген істің бә­рін бір деммен баяндап шықты. Халықтың сұрақ қоятын мезеті жетті. Ақ жау­лық жамылған ана шықты ортаға. Ыбырай Жақаев ауы­лының тұр­ғыны Пернеш Жү­сіпова әкімге ақ алғысын жау­дырды. Атқарылған істің бәрі көз алдарында екенін айтып, әкімнің ісіне ризашылығын білдірді. Ел аманатын адалынан атқарып жат­қанын айтты. Сөз со­ңын­да әңгі­ме­ні биыл туғанына 120 жыл то­ла­тын Ыбырай Жақаевтың жағ­да­йы­на бұрды. Ауылда Ыбекең­нің мұ­ра­жайы болатын. Мұражай даңқты диқанның көзі тірісінде тұрған үйіне жасалған еді. Был­тыр осы мұражай басқа жаққа көш­ті. Ал үй қаңырап, қараусыз қал­ған. Ыбы­рай Жақаевтың ұрпақ­тары қара­шаңырақты өз иеліктеріне алғысы келеді екен. Дегенмен, үй мұражай ретінде мемлекеттің қарауына өтіп кеткен де, жекеге берілуі қиынға соғып жатқан көрінеді. Нұрлыбек Машбекұлы осы іске жауапты ауыл әкімінен, аудан­дық мәдениет бөлімінің бастығы­нан мән-жайды халыққа баян етуді сұ­рады. Ыбекеңнің үйі тура­сын­дағы әңгіме облыстық деңгей­де шешіліп жатыр екен. Бір кездері мұражай болған Жақаевтың қара­шаңырағын сатып алу үшін қар­жы керек. Әкім сол арада халық­қа уәде берді: «Қажетті қаржыны табамыз, үйді Ыбырай атамыздың балаларының иелігіне қайтарамыз. Сондай-ақ был­тыр жасақталған жаңа мұражай­дың да жағдайымен жақсы таныс­пын. Ол да жөндеу жұмыстарын талап етеді. Қажетті қаржыны тауып, диқан бабамыз­дың мұражайы жаңа­рады», деді. Сөз осымен тәмам. Онан кейінгі әңгіме ауылдың іргесінде ағып жатқан аяқсуға ауыс­­ты. Ауыл тұрғындарының ай­туын­ша, каналдан су жүрмей­ді. Әкім оның да жөнін бірден жайып сал­ды. «Биылғы бюджеттен осы ка­нал­ды тазалауға 3 миллион 700 мың теңге бөлініп отыр. Сондық­тан бұл мәселе шешімін табады», деді ол. Бұдан кейін сөз алған­дардың барлығы тілектестік білдіріп, ақ ниеттерін айтып жатты. Еңбекші ауылындағы кездесуде де әкім тарапына сын ай­тыл­мады. Ауыл ақсақалы Берік­қара Әбдіжаппаров аудан бас­шы­сы­ның жұмысына оң баға­сын беріп, жыл бойына атқа­рыл­ған ша­руа­лардың барлығы­на ауыл жұрты дән риза екенін жеткізді. Десек те сөз ара­сында ол ауылға жедел-жәрдем көлігі­нің жетіспейтіндігін жеткізді. Әкім мамыр айында Еңбекші ауылына жаңа жедел-жәрдем кө­лі­гінің келетінін сол жерде айтты. Еңбекші – бір кездері мал шаруа­шы­лығымен айна­лыс­­қан, қаракөл өндірісін дамыт­қан ауыл. Қаратау­ды бөктерлеп жат­қан ауылдан екі бірдей Еңбек Ері шыққан. Бірақ тәуелсіздік алғаннан бері осы ауыл­да жаңа­дан не мектеп, не балабақ­ша, не медициналық бекет, я мешіт салынбаған. Барлығы кеңес­тің көзін көрген көне ғимараттар. – Ауылда соңғы жиырма жыл­да жаңадан ештеңе салын­ба­ға­нын мен жақсы білемін. Өт­кенде облыс мәслихатының де­пу­тат­тары­нан жасақталған комиссия ауылдардың бәрін аралады. Әлеу­меттік нысандарға сараптама жа­салды. Соның нәтижесінде Ең­бек­ші ауылында жақын болашақ­та бір мектеп пен балабақша са­лынады,– деді Нұрлыбек Нәлібаев. Есеп беру жиынының қоры­тындысында еліміздегі ең жас аудан әкімдерінің бірі жүгі ауыр сөз айтты. «Біз Елбасына тек тілекші ғана емес, тірек те бола білуіміз керек. Сондықтан біз секілді ын­ты­ма­ғы, бірлігі мық­ты елді жау да, дау да алмай­ды». Тоқетер сөз осы болды. Ержан БАЙТІЛЕС, Қызылорда облысы.

Табыстар таразыланып, міндеттер белгіленді

Маңғыстау – облыстың малды ауданы. Өткен жыл соңында өңірлердің индустриялық-инновациялық даму рейтингісінің қорытындысында республикадағы ауылдық аудандар арасында бірінші орынға ие болды. Есеп берген аудан әкімі Қармыс Боқанов еңбек жолын осында бастап, облыстың ауыл шаруашылығы басқармасын басқарды. Облыс әкімінің орынбасары қызметін абыроймен атқарып, өткен жылы аудан тізгінін қолына алған-ды. Аудан еңбеккерлерінің еселі еңбек, тынымсыз талпынысы мен әкімнің тәлімді тәжірибесі, іргелі істер өз нәтижесін беріпті. Оған есепті баяндама басын­дағы бір кездері республика­дағы артта қал­ған 30 ауданның бірі болған Маңғыстау рейтингтік көрсеткіш бойынша өткен жылы елімізде бірінші орынды иеленгені өсу мен өрлеудің белгісі екендігін байқа­та­ды. Аудан­ның экономикалық және әлеу­мет­тік даму көрсеткіші жыл са­йын жақсара түскен. Ол жетіс­тік­тің негізі Елбасы Жол­дауын­да ерекше атап көрсетілген агро­өнеркәсіп кешенін дамыту, дәстүрлі мал шаруашылығымен қатар суармалы жерлерді игеру, жылыжай саласын жетілдіру, ауыл­дағы кәсіпкерлік бастама­лар­ды қолдау, көмектесу үшін ша­ғын несие, түрлі қаржылық құрылымдар жүйесін кеңейтуді жү­зе­ге асыруға арналған іс-шара­лар бағдарламаларының өмірге келуі десе болатындай. Соның нә­ти­же­сін­де 2009 жылмен салыс­тырғанда аудандағы төрт түліктің саны 20-53 пайызға өскен. Соған сәйкес өнім көлемі де арта түсіпті. Өткен жылы үш мың тоннаға жуық көкөніс өндірілген. Осыдан төрт-бес жыл бұрын саусақпен са­нарлықтай көкөніс өндірумен шұ­ғыл­данатын шаруа қожалық­тары са­ны бүгіндері 27 болыпты. Ауыл тұр­ғындарының бірінші кезекте тұ­ты­натын астық, өсімдік майы, тұз, қант, макарон сияқты тағамдар түрі­нің бағасы тұрақты ұсталып азық-түліктің екі айлық қоры жасалған. Сондай-ақ арзан бағамен ұн алуға кәсіпкерлер Ас­тық одағымен келі­сім-шартқа отыр­са, облыстық ауыл шаруа­шы­лығы басқармасының жа­ны­­нан құрылған «Берекет» МҚК аудан көлемінде тоғыз сауда нүктесі арқылы азық-түлікті арзан бағамен сатуды жолға қойған. Шөлді аймақ үшін ауыз су қадірі ерекше. Сондықтан аймақ­тың «Ауыз су» бағдарламасын тезірек жүзеге асыру қолға алынған. Бұл ретте Тұщықұдық, Ұштаған ауылдары мен Сазды, Жарма елді мекендерін су­лан­дыру жұмыс­тары­ның алғашқы ке­зең­дері аяқ­та­лады. Ал «Көгез-Шет­пе» мен Шетпе ауы­лының кентішілік су құбырының бірінші, екінші кезеңдері, Шебір ауылішілік су құ­быры құрылысы аяқталды. Боздақ, 15-Бекет елді мекендерінде су қондырғылары пай­далануға берілді. Сондай-ақ аудан тұрғындары тара­пынан көтерілген ауылдарды ауыз су таситын көлік­тер­мен қамту мәсе­лесі оң шешіліпті. Жыл аяғында он автокөлік са­тып алынып, ауылдарға бөлініп берілген. Ауданымыздағы бес елді мекенде газ құбырының құрылысы аяқ­талып, ауыл тұрғындары «кө­гіл­дір отын» игілігін көруде. Ауылдық жер­лерді байланыспен қамту мақ­сатында жеті елді мекен интернет жүйесіне қосы­лыпты. Шалғайдағы Жарма, Сазды, Тиген, Боздақ елді мекендеріне ДАМА спутникті қон­дырғы орнатылып, Шетпе ауылын­да аудио ТВ стансасы іске қосыл­ған. Бұл күндері ауыл тұрғындары кабель арқылы көгілдір экраннан 30 телеарнаның хабар­ла­рын та­ма­ша­лауға қол жеткізіп отыр. Төрт елді мекенде жаңадан са­лын­ған тұрғын үйлерге инженерлік желілер тар­тыл­ды. Жалпы, өткен жы­лы ауыл­дардың әлеу­мет­тік және инженерлік инфра­құ­рылы­мын са­лып, да­мыт­у мақ­са­тында жалпы құны 1 млрд. 265 млн. теңгені құрайтын инвести­циялық жобалар жүзеге асыпты. Басқа салаларда да жетістіктер жоқ емес. Әкімнің есебін талқылауға қа­тысып, сөз алған аудандық мәс­­ли­хат хатшысы Ж.Жапақов, белгілі кәсіпкер, облыстық мәс­лихаттың де­путаты Б.Жүсіпов, аудандық ақ­сақалдар кеңесінің төрағасы Ж.Сел­баев, Шетпе темір жол вок­залы­ның бастығы Б.Есенгелдиев аудан әкімінің есеп беру кезеңін­дегі жұмысына қа­на­ғат­танарлық баға берді. Тәуелсіз Қазақстанның тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Н­а­зар­баевтың өкілеттігін 2020 жыл­дың 6 желтоқсанына дейін ұзарту­ды бірауыздан қолдайтындық­тарын білдіріп, жиналғандарды келешегіміз үшін маңызы зор елеулі саяси оқиғаның оң шешілуіне белсенділікпен атсалысуға шақырды. Есепті жиналысқа қатысқан облыс басшысы Қ.Көшербаев әлем таныған Елбасы Нұрсұл­тан Назарбаевтың сарабдал сая­саты мен тәуелсіздігіміздің ар­қасында қол жеткен табыстар жә­не алдағы тұрған асқаралы мін­деттер тура­лы әсерлі әңгіме­леп, аудан әкімі­нің жұмысына оң баға берді. Аудан әкімінің есеп беру жина­лысына ҚР Президенті Әкім­шілігі­нің мемлекеттік инспекторы Д.Абаев қатысты. Жоламан БОШАЛАҚ, Маңғыстау облысы.

Бес саусақ қимылдамаса, іс бітпейді

Жаңадан тағайындалған Казталов ауданының әкімі Табыл­ғали Сапаров Болашақ және Қайыңды ауылдары тұрғындары алдында есеп берді. Аталған ауыл­дар тура­лы сөз қозғал­ған­да, бұл жердегі тұрғындардың төзімділігі мен са­бырлылығына тәнті болған­дайсыз. Мұнда екі басты проблема әзірге шешімін таба алмай тұр екен. Оның біріншісі – ауыз су. Екіншісі аудан орталығына қатынайтын жолдың жоқтығы. Өйткені, жүруге мүлдем жа­рамсыз дала жолын бар деуге ауыз бармай отыр. Тағы бір қиын­шылық – осы өңірдегі Қараөзен үстіне төселген қалтылдақ көпір­ден жаныңды шүберекке түйіп өту дер едік. Осының бәріне төзіп отыр­ған ауыл тұрғындары шүкір­лік етіп, қабақтарын шытпай, пай­далы іспен айналысып жүр­гендері қандай ғанибет. Халық жиынында қос округ әкімдері атқарылған жұмыс­тар­ға тоқталып өтті. Әрине, оның бәрін тізіп шығу шарт емес. Дегенмен, кейбір оң істерді айта кетуге бо­лады. Мәселен Бола­шақ ауылын­да балабақша ашылған. Оған 36 бүлдіршін барады. Богатырев, Көп­күтір мектептерінің жылыту жүйе­леріне жөндеу жұмыстары жүргі­зіліпті. Аққурай бастауыш мектебі жаңадан салынған. Ауыз су таси­тын көлік алыныпты. Мұндай ар­найы көліктің қажет болатын себебі – Болашақтың тұрғындары Қайыңды ауылынан тасып әкелін­ген суды тұтынады. Тағы бір жағымды жаңалық аудан әкімінің тікелей қолдауы­мен Жаңатаң-Қайыңды аралы­ғын­да грейдер салу жұмыстары бастал­ған. Сонымен бірге, Бола­шақ, Жа­ңа­таң ауылдарын таза және тех­никалық сумен қамту үшін оның техникалық-экономи­ка­лық негіздемесі әзірленіп жа­тыр екен. Жергілікті өкілетті органдар бұған қажетті қаражатты республикалық бюджетке енгізуге мүдделі болып отырғанын аңғар­дық. Тек сонда ғана мәселе оң шешімін таба алар еді, десті олар. Ауыл әкімдерінің есептерінен тағы бір белгілі болған жәйт –Қайыңды ауылында өткен жылы 2 миллион теңге мәдениет үйіне құрал-жабдықтар алуға және ауыл­ды абаттандыруға жұмсал­ған. Сонымен қатар, он бір шаруа қожалығы аналық мал басына берілетін субсидияға қол жеткізген. Телефон байланысын жақсарту мақсатында елу үш терминал ор­натылған. Әйтсе де алда тұрған іс те аз емес екені байқалады. Ауыл ішіне тартылған су құбырлары­ның тозығы әбден жетіпті. Бұл бау-бақша өсіруге үлкен қолбай­лау туғызған. Орта мектепке спорт құралдарын алу мәселелері де шешімін таппай келеді екен. Кездесу жиынында сөз алған Казталов ауданының әкімі Табыл­ғали Сапаров ауыл тұрғындары­ның назарын алда тұрған міндеттерге аударды. – Қазір аудан бюджеті 3 миллиард 701 миллион теңге құрап отыр. Соның 637 миллион теңгесі ғана аудан кірісінен құралады. Сондықтан да бүгінгі басты мақ­сат бюджеттің кіріс көздерін көбейту болмақ. Аудан халқы­ның негізгі табыс көзі мал және оның өнімдері. Мал болса дәу­лет те, жұмыс та болады. Қазіргі таңда ауданда 55 мың ірі қара, 123 мың қой, 7800 жылқы малы бар. Бұл санды көп деп те айта алмаймыз. Сонда не істеуіміз қа­жет? Мақсат несие алу жолы­мен мал санын көбейту деп есеп­тейміз. Табысы аз қара­пайым тұрғындар банктерден несие алуы үшін белді бекем буып коммуналдық меншікті кепілдікке салғалы отыр­мыз. Осы мәселеге байланысты облыс әкі­мінің қаулысы шықса, несие алу­ға өтініш білдіргендер сараптамадан өткізіледі. Одан әрі олар тиісті қаражатқа қол жеткізе алады. Міне, біз осыған тәуекел етпекшіміз. Сондықтан дәулетке қол жеткізу үшін сіздер өздеріңіз қимылдауларыңыз қа­жет. Бес саусақтың істегенін шынтақ пен иық істей алмайды. Бес саусақ қимылдамаса, іс бітпейді. Сіздер ширақтық таныт­па­саңыздар, жергілікті атқару­шы органдардың ұйымдастыру жұ­мыс­тары зая кетеді. Халық жиындарында аудан әкімі Табылғали Сапаров тұр­ғын­дардың әр түрлі сауал­дары­на жауаптар қайтарды. Темір ҚҰСАЙЫН, Серік ЖҰМАҒАЛИЕВ, Казталов аудандық «Ауыл айнасы» газеті редак­торы­ның орынбасары. Батыс Қазақстан облысы.