Дүбірге толы дүние

ИРАНДАҒЫ ҚАРСЫЛЫҚ ӘРЕКЕТТЕРІ ӨЗГЕШЕЛЕУ Тунистен басталып, кейін Египетте шырқау биігіне жеткен қарсылық әрекеттері араб дүниесі шегінен асып, әлемдік сипат алып бара жатқандай. Ол Иранға да келіп жетті. Дүйсенбіде басталған көп адам қатысқан қарсылық акциялары ел астанасы Теһранда ғана емес, басқа да біршама қалаларда жалғасты. Әрине, жұрт қа­зір шеруге шық­­­­­­қандарға, қала кө­ше­лерін басып алып, онда көлікті жүр­гі­збей қой­ған­дар­ға таң­дан­бай­ды. Сөйтсе де, Иран­­дағы бой көр­се­тудің орны бөлек­теу. Бұл елде тәртіп қатал. Және ол діни талапқа негізделген. Ал бұл ел халқының дінге беріктігі, оған құрметі айрықша күшті. Тіпті, соған қарамай, халық қарсылық әрекеттеріне шықса, онда шы­дамның да шегіне жеткенін аң­ғарғандайсың. Сол Иранның өзінен жеткен ха­барларға қарағанда, дүйсен­біде бұқа­ралық сипат алған қар­сылық әрекеттері салдары­нан, халықтың полициямен қақты­ғы­сынан бір адам қаза тауып, он­даған адам жарақат алған көрі­неді. Жүздеген адам қамауға алы­ныпты. Көп­теген нысан­дарға қатаң күзет қо­йылған. Тіпті оппозиция көсемде­рінің үйле­рі де күзетте. Халықтың талабы не? Иран Ислам Республикасының президенті Махмұд Ахмадинежад биліктен кетсін дейді. Әрине, мұ­­ны қарсылық­тың сыртқы көрі­нісі деген жөн болар. Ахмадинежад кеткенімен, бұл елде жағдай өзгере қоймасы белгілі. Ол бар-жоғы елдегі жүйе­нің қазіргі ма­құл­даған адамы ғана. Ол кетсе, басқаны қояды. Елдегі қалып­тасқан жағдайды өзгерту үшін сол жүйенің өз­геруі қажет. Өз­дерінің қарсылық әрекет­те­рін жүзеге асы­ру үшін оппозиция барлық мүм­кін­дік­ті пай­даланып қалғысы келеді. Олар осы дүй­сен­­біде Египеттегі жағ­дайға бай­­ла­нысты он­дағы ха­лық­тың та­лабын қолдау ак­циясын өткізуге рұқсат сұ­ра­ған. Және  оны жұртқа да жария етті. Он­да­ғы мақсат – Теһ­ран­дағы Аза­ди (Азат­тық) ала­ңына ха­лықты кө­бі­рек жинау еді. Бірақ билік рұқ­­сат етпеуімен қатар, сол алаңға өз­де­рінің күш­терін де көбі­рек жинап, мық­тап дайын­далуға мүм­­кін­дік алды. Ре­прес­­сиялық әре­­кетке көшті. Осы жерде пре­зидент Ах­ма­­ди­нежадтың ша­лыс басқан бір қа­дамын айта кет­кен жөн. Ол Еги­­петтегі оқи­ғалар 1979 жыл­ғы Ирандағы Хомейни басқар­ған Ислам революция­сының әсерінен болды деп мақ­танғаны бар. Демек, Египет оқиғасы құп­тарлық жай. Соны ескеріп, оппозиция осыны қол­дау үшін жиын өт­кізуге рұқсат сұрағанда, биліктің оған қарсы болуын оппозиция екі­жүзділік деп жариялап, президент өз абыройын біраз төгіп алды. Жалпы, Ирандағы тәртіп, ол жүргізіп отырған саясат әлем жұрт­шылығы тарапынан айтар­лық­тай сынға ұшырап жүр. Оның ядролық бағдар­ламасына бай­ланы­сы БҰҰ Қауіпсіздік Ке­ңесі төрт рет санкция жария­ла­ды. Оны Иран басшылығы мо­йын­да­ма­ғанмен, бұл шара ел халқына айтарлық­тай ауырт­палық болып тиіп отыр. Қазір елде қатаң тәртіп орнық­қан. Ақпарат құралдары ауыздық­талып, интернет-сайттар, спутниктік телеарналар жабыл­ған, тіпті ұялы телефон бай­ланысы да тоқ­та­­тылған. Оппозиция көсемдері Мир-Хоссейн Мусави мен Мади Карруби ұй­қамақта отыр. Бірақ, бүкіл халық­ты қамауға алу қиын. Египет хал­қын қолдау акциясын өткізуге рұқсат етпегенмен, билік осы жұ­мада өз тарапынан 1979 жылғы Ислам революциясының 32 жыл­ды­ғына байланысты шаралар өткіз­бек. Оған барған халықтың тек сол революция күнін ғана ой­лайтынына шүбә көп. Билікке жа­ңа талаптар қоюы әбден мүмкін. Иран  күрделі жағдайды бас­тан кешіп отыр. * * * БЕРЛУСКОНИДІҢ КӨҢІЛ-КҮЙІ БҰРЫНҒЫДАЙ ЕМЕС Италияның премьер-министрі Сильвио Берлускониді қазір әлем­дік телеарналар жиі көрсетеді. Басқа да ақпарат құ­рал­дары өз хабар­ларына басты тақырып етеді. Мемлекеттік мә­селеге қа­тысты емес, оның пендешілік ісіне қатысты. Ита­лия соты оған кә­мелетке тол­маған эмигрант қызбен қатынаста болған деген айып тағып отыр. Адамның мұн­дай пендешілік ісін сөз ету де артықтай кө­рі­неді. Бер­лус­кони жай қа­тардағы пенде емес, мемлекеттік тұлға. Оған мұн­дай пен­де­ші­лік жарас­пайтыны өз алдына, осы­нау істе оның жалған сөй­ле­гені, өз кінәсін басқалардың жа­­ласы деп айтқаны, яғни бас­қа­ларды айыптағаны адамгершілікке мүлдем үйлес­пе­уімен бірге, қыл­мыстық сипаттағы әре­кет деген пікірлер айтқызып отыр. Жалпы, Берлускониге әркез сөз ереді де жүреді. Елдегі ең қаржылы адамның бірі ретінде оның меншігіндегі дүниесінің заңсыздығы, біреудің есесін жегені, салықтан жасырғаны ту­­ралы айтылып жатады. Әй­теуір, соның бәрінен құтылып кетеді. Кейде жоғары лауа­зымды қыз­метінің арқасында, яғни жеке ба­сына қол сұғыл­маушылық құ­қын пайдаланып құтылады. Басқа қайраткерлер мұндай әң­гімеден кейін қызметін де тастап, бас сауғалап кетер еді. Ал Берлускониге мұндай «әл­сіздік» жат. Соттасса, жеңіп шы­­ғады, ал отбасылық әңгі­мені күндесте­рінің көре ал­мау­­шы­лығы деп бет бақтыр­майды. Қа­шып құтыла­тын жер қалма­ғанда, жеке ба­сымның ісі­не ешкім ара­лас­па­сын деп қас­қа­йып тұрар еді. Соның бә­рін­де де ол кү­йіну, ренжуді біл­мей­тін, кү­ліп тұ­рып жауап беретін. Осы­­дан дәл бір ай бұрын, қаң­тар­дың орта­сын­да, бүгінгі әң­гіме шық­­қан кезде де әлем­нің көптеген ба­сы­лымы оның жа­ды­рап күліп тұр­ған суреті мен «олар мені тоқ­тата ал­­майды» деген сө­зін жа­рия­ла­ған. Қазір Берлус­ко­нидің көңіл-күйі пәс. Телеарналарда оның мұ­ңайып тұр­ғанын көресің. Га­зет­тердегі суреттерінде де сон­дай сәттері бейнеленеді. Бұ­рын­ғыдай, қа­шып құ­ты­ла­тын жол­дың қал­мағаны ма дерсің. Сірә, кәдімгі соттан гөрі оған Италия әйел­дерінің бас біріктіріп, оны ай­ып­­та­ғаны қат­тырақ тиген сы­ңайлы. 100 мыңнан аса әйел жә­не олар­ды жақтаушылар шеруге шығып, 74 жастағы премьер­­­дің қыз­метінен кетуін талап етіп отыр. Олар­дың пікірінше, Берлус­ко­ни­дің қылығы елдің бүкіл әйел­дер қауымын қорла­ғандық болып көрінеді. Бір жағы сол әйелдердің бас көтеруінің ықпалы да болар, Италия соты Милан прокура­турасының ұсынысын қабыл­дап, Берлусконидің үстінен іс қоз­ғауға шешім шығарды. Судья Кристина ди Сенсоның мәлім­деуін­ше, сот 6 сәуірде басталмақ. Ал прокуратураның айып­тауын­ша, Берлускони Мароккодан келген 17 жасар биші қыз Рубиге өзімен қатынаста бол­ғаны үшін ақша берген. Кейін бұл қыз ұрлығы үшін деген айыппен полицияға түскенде, оны премьер ажыратып алған. Берлускони мұны жай адамгершілік аяушы­лықпен жасадым дейді. Берлусконидің тұн­жыра­уы­на қарағанда, прокуратураның тап­жылтпас дәлелдері көп сияқ­ты. Мамадияр ЖАҚЫП.