Рухани-мәдени серіктестіктің тың серпіні

Бұған дейін хабарланғанындай, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік хатшысы Гүлшара Әбдіқалықова 29-30 қыркүйек күндері Әзербайжан Республикасында сапармен болып, онда V Баку халықаралық гуманитарлық форумына қатысты. Мемлекеттік хатшы сапар барысында, сондай-ақ, Әзербайжан Республикасының Премьер-министрімен, Милли Меджлисінің төрағасымен және басқа да жоғары мемлекеттік лауазым иелерімен кездесіп, екіжақты мәдени-гуманитарлық қарым-қатынастарды одан әрі нығайтудың келелі  мәселелерін талқылады. Қазақстанның тамыры ортақ, түбі бір түркітілдес елдердің бірі Әзербайжан Республикасымен ара­дағы дипломатиялық қарым-қаты­настары 1992 жылдың тамызын­да орнады. Ширек ғасырға жуық уақытта екіжақты сан-салалы байла­ныстардың өрісі кеңейіп, жыл­дан-жылға нығаюда. Бүгінгі таңда тараптық қарым-қатынастар Қазақ­стан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың 2005 жылы Бакуге жасаған ресми сапарының қорытындылары бо­йынша қол қойылған Стратегиялық серіктестік және одақтастық қарым-қатынастар туралы келісімге сәйкес өркендеуде. Екі ел көпқырлы фор­мат­тағы халықаралық және өңірлік ұйымдар аясында да белсенді өзара іс-қимыл жасасып келеді. Нәти­жесінде Қазақстан-Әзербайжан ара­сында қол қойылған түрлі сипат­тағы 100-ге жуық шарттар мен үкімет­аралық келісімдер, хаттамалар мен меморандумдар бауырлас елдер­ді мейлінше жақындата түсетін маңыз­ды құжаттардың қата­рына шықты. Мемлекеттер арасындағы өзара сауда көлемі де өрістеп, 2015 жы­лы 125,5 млн АҚШ долларын құра­ды. Қазақстаннан аталған елге негізі­нен мұнай және газ, химиялық шикі­зат­тар, астық өнімдері экспортталады. Әсіресе, қос мемлекет ара­сын­дағы рухани-мәдени байланыс­тар тамыры жыл өткен сайын терең­дей түсуде. Өткен жылы Баку мемле­кеттік университетінің базасында Қазақ хандығының 550 жылдығы мен Абай Құнанбаевтың 170 жылды­ғына арналған халықаралық конференция өткізілсе, биылғы жылдың мамыр айында ақын Олжас Сүлей­менов өзінің әдеби-қоғамдық қыз­метінде Әзербайжанның жетіс­тіктерін  жарыққа шығаруға қосқан елеулі үлесі үшін Әзербайжан Респуб­ликасы Президентінің Құрмет дип­ломымен марапатталды. Соңғы жыл­дары білім, спорт салалары бойын­ша да өзара байланыстар жақсы жолға қойылуда. Әзербайжан елінің әлемдік қауымдастық деңгейіндегі рухани бастамаларының қатарына еніп, осымен бесінші рет өткізіліп отыр­ған Баку халықаралық гума­ни­тарлық форумына әлемнің 100-ден астам елі мемлекеттік құры­лымдарының өкілдері, соның ішінде Нобель сыйлығының лауреаттары, белгілі ғылым, мәдениет және өнер қайраткерлері, сарапшылар қауымдастығының өкілдері қатысты. Форумның ашылу салтанатында Әзербайжан Республикасының Президенті Ильхам Алиев, сондай-ақ БҰҰ, ЮНЕСКО және ИСЕСКО өкілдері құттықтау сөз сөйледі. Форумның пленарлық отырысында сөйлеген сөзінде Қазақстан Республикасының Мемлекеттік хатшысы  Гүлшара Әбдіқалықова V Баку халықаралық гуманитарлық форумы – бұл қоғамның қай ба­ғыт­та ілгерілеп, қайда бара жатқанын түбірлі түсінік беретін әлемдік ауқымдағы алаң екенін ерекше атап өтті. Өзінің байсалдылығымен таныл­ған бұл іс-шарада ХХI ғасыр­дың жаһандық сын-қатерлеріне жау­аптар іздестіріліп келеді. Мемлекеттік хатшы баянда­ма барысында  қазіргі заман­ның басты проблемасы халық­тар арасында сенім мен өзара түсі­ністіктің болмауынан екеніне тоқталды. Ол форумға қатысу­шы­лар назарын әлемдік апаттар­дың алдын алудың негізгі қағидат­тарын қамтыған Қазақстан Респуб­­ликасының Президенті Нұрсұл­тан Назарбаевтың «Әлем. ХХІ ға­­сыр» атты манифесіне аудар­ды. Осы­ның негізінде, Қазақ­стан басшысы БҰҰ Бас Ассам­блеясының 70-ші сессиясында 2045 жылға дейінгі Жаһандық стра­тегиялық баста­ма­лардың жоспа­рын әзірлеуді ұсын­ғанын айтты. Бұл жоспар барлық ұлттардың инфра­құры­лым­­дарға, ресурстар мен на­рық­тарға тең дәрежелі қолже­тімді­лігі негі­зінде соғыстар мен қақты­ғыс­тар­дың себептерін жоюға бағыт­талған. Бұған дейінгі төрт форум аталған пікірталас алаңының тиімділігін дәлелдеді. Сондықтан осындай іргелі іс-шараны өткізу шүбәсіз дүниежүзілік мәдениетаралық және мемлекетаралық диалогтың дамуына елеулі үлес қосады.  Қазіргі әлемде жаһандану үрдісі түрлі мәдениеттер мен діни наным-сенімдердің үлкен ауқымда түйісуіне жол ашуда. Ұлтаралық, дінаралық және конфессияаралық үнқатысу негізгі басымдықтардың қатарына көтерілуде, деді өз сөзінде Гүлшара Әбдіқалықова. Бұдан кейін Мемлекеттік хатшы 25 жыл ішінде Қазақстан басшысының өлшеусіз еңбегінің арқасында елімізде орныққан келісім мен бірліктің бірегей моделі туралы баяндап берді. Қазіргі таңда Қазақстанда 100-ден астам этностық топтар мен 18 конфессияның өкілдері бейбіт­қатар өмір сүруде. Тәуелсіздіктің алғашқы күнінен бастап біздің еліміз азаматтардың теңдігі, этнос­аралық келісім мен жалпы­ұлттық бірлікті нығайту, тұрақтылықты сақтау саясатын жүргізіп келе­ді. 1995 жылы Қазақстан Респуб­ли­касының Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың бастамасымен Қазақстан халқы Ассамблеясы құрылды. Ассамблея – бұл Мем­лекет басшысы жетекшілік ететін конституциялық орган. Оның бас­ты мақсаты теңдік, жалпы құн­дылықтар мен азаматтық негіз­де біртұтас Қазақстан халқын қа­лыптастыру болып табылады. Бұл бірегей қоғамдық және жал­пыхалықтық институт еліміздің 1 338 этномәдени бірлестігінің, қо­ғамдық келісімнің 1 933 кеңе­сі­нің жұмысын үйлестіреді, Пар­ла­мент Мәжілісінің 9 депутатын сайлайды. Гүлшара Әбдіқалықова, сон­дай-ақ, біз жалпы азаматтық және патриоттық құндылықтарға құ­рылған «Мәңгілік Ел» жалпы­ұлт­тық идеясына топтасудамыз, деп атап өтті. Бұл жасампаз қа­зақ­стандық патриотизмнің негізі болып табылады. Қоғамның бірік­ті­руші ұраны «Бірлік әралуанды­лықта» деп аталады. Біз алдағы уақытта да қазақстандық бірлік пен біртектілікті біртұтас азамат­тық қағидаттарының және «Мәң­гі­лік Ел» жалпыұлттық құндылық­тарының негізінде нығайтатын боламыз.  Бүгінгі таңда Қазақстан әлемдік қауымдастықтың белсенді қатысушысы болып табылады және прогресшіл жаһандық бас­тамаларға жан-жақты қолдау көрсетуде. Бейбітшілік пен тұрақ­тылықты қамтамасыз етудің маңызды факторларының бірі ор­нықты даму, экономикалық сатылап өсу болып табылады. БҰҰ-ның Орнықты дамудың 17 мақсаттары  біздің ұлттық, өңірлік және жа­һандық деңгейде кедейшілікті жою және азаматтар үшін барынша жайлы, саламатты, қауіпсіз және үйлесімді өмірді қамтамасыз етуге бағытталған бірлескен іс-қимылдарымыздың шын мәніндегі жаһандық негізі саналады. Еліміздің басты бағдарламалық құжаты – «Қазақстан-2050» Стра­тегиясы Орнықты дамудың жа­һандық күн тәртібімен үндесіп отыр. Біздің мақсатымыз – білімді, зерттеуді, ғылымды, медицинаны, инновациялар мен технологияларды инвестициялау арқылы білім экономикасына және жоғары технологиялар секторын дамытуға көшу болып табылады. Бұл Қазақстанның 2050 жылы әлемнің ең дамыған 30 елінің қатарына кіруіне мүмкіндік туғызбақ. Мемлекеттік хатшы өз баяндамасында Елбасы белгілеп берген Бес институттық реформаның маңыздылығына тоқталды. Кәсіби мемлекеттік аппарат құру, заңның үстемдігін қамтамасыз ету, индус­трияландыру және экономикалық өсім, біртектілік пен бірлік, есеп беретін мемлекетті қалыптастыру сияқты Халықтық реформаның негізінде  биылғы жылдың басынан бері «100 нақты қадам» Ұлт жоспары жүзеге асырылуда. Баку форумының шеңберінде Мемлекеттік хатшы Гүлшара Әб­діқалықова Әзербайжан Рес­пуб­ликасы Милли Меджлисінің төрағасы Октай Асадовпен кездесті. Мемлекеттік хатшы Қа­зақ­стан – Әзербайжан қарым-қаты­настары жоғарғы серпінде екендігіне тоқталды. Гүлшара Әбді­қалықова ағымдағы жылы Қазақстан Прези­денті Нұрсұлтан Назар­баев­­тың ресми сапары екіжақты қарым-қатынастардың маңызды оқиға­сына айналатынын атап өтті. Гүлшара Әбдіқалықова қазақ­стандық бастамаларға бұлжымас қолдау көрсетіп отырғаны үшін Әзербайжан тарапына шынайы ризашылығын білдіріп, Астанада ЭКСПО-2017 халықаралық көр­месін өткізудегі дайындық бой­ынша іс-шараларға белсенді қатысулары үшін алғыс айтты. Сонымен бірге, екеуара әңгіме­лесу кезінде Мемлекеттік хатшы Әзербайжанның үстіміздегі жы­лы БҰҰ аясында Өркениеттер альянсының Жаһандық форумын табысты өткізуімен құттықтап, аталған іс-шарада Қазақстанның жоғары деңгейде ат салысқанын атап өтті. Әзербайжан елі Муль­ти­культурализм жылы деп белгілеген биылғы жылы нақ осындай кең ауқымдағы іс-шараның өткізілуі бауырлас Әзербайжанның әлемдік деңгейдегі беделін арттыра түсе­тініне сенім білдірді. Сол күні Қазақстан Репсублика­сының Мемлекеттік хатшы­сы Гүлшара Әбдіқалықова Әзер­байжан Республикасының Бірінші ханымы, Гейдар Алиев қорының президенті Мехрибан Алиевамен кездесті. Мехрибан Алиевамен кездесу барысында Мемлекеттік хатшы елдеріміз арасындағы қарым-қатынастарды дамытуда қос мемлекет басшыларының осыдан он бір жыл бұрын, 2005 жылы қол қойған Стратегиялық серіктестік және одақтастық қарым-қатынастар туралы келісімге сәйкес дамып жатқанын атап көрсетті. Тұтастай алғанда, Әзер­бай­жанда өткен форум аясында муль­ти­культурализмді дамыту, адам­дардың жаппай көшу жағдай­ында адами капиталды сақ­тап қалу, орнықты даму мәселе­лерін қамтитын дөңгелек үстел­дер ұйымдастырылды. Іс-шара қоры­тындысы бойынша  V Баку халық­аралық гуманитарлық форумының декларациясы қабылданды. Әзербайжанға жасаған сапа­рының екінші күні Қазақстан Республикасының Мемлекеттік хат­шысы Гүлшара Әбдіқалықова Қазақстан Тәуелсіздігінің 25 жыл­дығына арналған іс-шараға қаты­сып, V Баку халықаралық гума­нитарлық форумының шеңберінде Әзербайжанның бірқатар ресми тұлғаларымен кездесулерін жалғастырды. Қазақстан Республикасы Тәу­ел­сіздігінің 25 жылдығына арнал­ған кездесуге «Қазақстан – Әзер­байжан» достық қоғамы­ның бел­сенді мүшелері, бизнес қауым­дастығының өкілдері, отандастар қатысты. Мемлекеттік хатшы ширек ғасыр ішінде Қазақстан елеулі жетістіктерге қол жеткізгенін атап өтті. Өмірлік іс-әрекеттің түрлі салаларында түбегейлі реформалар жүргізілді. Жиналғандар алдында сөйлеген сөзінде Мемлекеттік хатшы ұзақ мерзімге белгіленген әлеумет­тік басымдықтар халықтың өмір сүру деңгейі мен әлеуметтік қол­даумен қамсыздандыру бо­йынша жақсы нәтижелер беріп жатқанын айтты. Тәуелсіздіктің 25 жылында әлеуметтік салада кедейшілік 47%-дан 2,5%-ға, жұмыссыздық деңгейі 13-тен 5 %-ға азайып, халықтың табысы адам басына шаққанда 28 доллардан 302 долларға дейін артты. Халықтың жан басына шаққандағы ІЖӨ көлемі тәуелсіздіктің алғашқы жылы 300 долларды құраса, 2015 жылы бұл көрсеткіш 10,5 мың долларға жетті. Біздің еліміз үшін адами капиталды инвестициялау басты басымдық болып саналады. Республикамызда бала туу көрсеткіші әлдеқайда жоғарылады. Жүйелі жүргізілген жұмыстың нәтижесінде Қазақстанда өмір сүру жасы 72-ге дейін көтерілді. Гүлшара Әбдіқалықова бірлік­тің, ынтымақтың және рухы­мыздың беріктігінің арқасында біз экономикалық дамуға, азаматтық келісімге қол жеткіздік деп атап өтті. Қазақстан Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев ұсынған Бес институттық реформада көшу сатысы айқындалған мемлекеттік құрылыстың жаңа сапалы кезеңіне көшті. «Мәңгілік Ел» жалпыұлттық патриоттық идеясы  Ұлт жоспарының негізгі бағдарына айналды. Кездесу барысында Гүлшара Әбдіқалықова Қазақстанның тәуел­сіздік жылдары ішіндегі әлеу­меттік-экономикалық саладағы жетістіктері туралы айтты, сон­дай-ақ еліміздің халықаралық дең­гейде мойындалған бастамаларына егжей-тегжейлі тоқ­талды. Мемлекеттік хатшы кез­де­суге қатысушылардың назарын ағымдағы жылы Вашинг­тонда өткен Ядролық қауіпсіздік жө­нін­дегі жаһандық саммитте Қазақстан Президенті Н.Ә.Назарбаев жария еткен «Әлем. XXI ғасыр» манифесіне кеңірек тоқталды. «Бұл Қазақстанның бейбітшілік пен жасампаздыққа айнымастығының жарқын дәлелі ретінде қызмет етіп, бүгінгі күннің шындығына объективті баға беретін бүкіл адамзатқа арналған ашық үндеу», деді Мемлекеттік хатшы. Сол күні Мемлекеттік хатшы Гүлшара Әбдіқалықова Әзер­байжан Республикасының Пре­мьер-министрі Артур Таир оғлы Расизадемен кездесті. Қазақстан  – Әзербайжан қарым-қаты­нас­тарының, оның ішінде сауда-экономикалық ынтымақтастықты одан әрі дамытудың өзекті мә­селелері талқыланды. Айталық, 2015 жылдың қорытындысы бо­йынша тауар айналымы 116,8 млн АҚШ долларын құрады. Тараптар өзара тиімді әріптестікті одан әрі дамытудың айтарлықтай әлеуетін атап өтті. V Баку халықаралық гума­ни­тарлық форумының соңында Қазақстан Республикасының Мемлекеттік хатшысы Гүлшара Әбдіқалықова Әзербайжан Рес­пуб­ликасы Отбасы, әйелдер және балалар мәселелері жөнін­дегі мемлекеттік комитеті­нің Төрайы­мы Иджран Гусейнова­мен кездесті. Гүлшара Әбді­қалықова гендерлік теңдік стра­те­гиясының іске асырылуы биыл аяқталатынын атап өтіп, Мем­лекет басшысының тапсырмасына сәйкес 2030 жылға дейінгі Қазақстан Республикасында Ген­дер­лік және отбасылық саясат жөніндегі тұжырымдамасының әзірленіп жатқанын айтты. Қорыта айтқанда, Мемлекеттік хатшының Әзербайжанға жасаған екі күндік жұмыс сапары осындай маңызды кездесулерге, тиімді жүздесулерге толы болды. Қазақ­стан – Әзербайжан қарым-қа­тынас­тарын жаңа бір қырымен еселеп, қос ел басшыларының өзара бай­ланысты өрістетуге негіздел­ген уағдаластықтарын одан әрі терең­детуге, Ұлы Дала елінің рухани-мәдени, әлеуметтік-гума­ни­тарлық жетістіктерін жан-жақты таныстыруға мүмкіндік берді. Гауһар ҚАСЫМЖАНОВА, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік хатшысы хатшылығы меңгерушісінің орынбасары АСТАНА – БАКУ – АСТАНА