Кеше елордада «Н.Ә.Назарбаевтың «Әлем. ХХІ ғасыр» манифесі және қазіргі заманның жаһандық сын-қатерлері» деген тақырыпта саясаттанушылардың халықаралық конгресі өтті. Конгресс жұмысына Президент Әкімшілігінің өкілдері, Парламент депутаттары, шетелдік және отандық ғалымдар мен сарапшылар, еліміздің белгілі саясаттанушылары, ғылыми-талдамалық орталықтардың мамандары, сондай-ақ жоғары оқу орындарының профессорлары мен оқытушылары қатысты. Конгресте Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігі Басшысының орынбасары Бағлан Майлыбаев құттықтау сөз сөйледі. Ал жиынға саяси ғылымдар докторы Камал Бұрханов модераторлық етті.
Қарусыздану – баршаға ортақ мәселе
Президент Әкімшілігі Басшысының орынбасары Бағлан Майлыбаев өзінің құттықтау сөзінде Нұрсұлтан Назарбаевтың жаһан жұртшылығына танымал болған «Әлем. ХХІ ғасыр» манифесі Қазақстан Президентінің бүкіл әлем халқы мен көшбасшыларына арналған тарихи жолдау болып табылатындығын атап өтті. Елбасымыз ұсынған «Әлем. ХХІ ғасыр» манифесі – бейбітшіліктің кілті, деді Б.Майлыбаев. Өздеріңіз білесіздер, жақында манифест Біріккен Ұлттар Ұйымының ресми құжаты атанды. Бұл аталған бастаманың маңыздылығын көрсетеді. Өйткені, қарусыздану мәселесі – бүкіл адамзат үшін ортақ мәселе. Қазақстан БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мүшелігіне сайланды. Біздің еліміз әлемдік саясатқа байланысты Ұйымдағы басты он үш мемлекеттің қатарына қосылып отыр.
Президент Әкімшілігі Басшысының орынбасары бұдан соң Елбасымыздың «Әлем. ХХІ ғасыр» манифесінің әлемдік қоғамдастық үшін маңызына тоқталды. Б.Майлыбаевтың атап өткеніндей, манифест өзіндік үнқатысудың жол картасы болып табылады. Біздің еліміз енді жаһандық тұрақтылықты қамтамасыз ету мәселелерін жоғары деңгейде қарастыратын болады. Мемлекет басшысы өзінің манифесінде «Соғыссыз әлем» мәселесін көтерді, деп жалғастырды сөзін Президент Әкімшілігі Басшысының орынбасары.
Онда Елбасымыз жаһандық ядролық бақылауды бірінші орынға қойды және ол ядролық қаруды таратпау мәселесін әлемде алғашқы болып көтеріп отыр. Осындай жаһандық өткір де өзекті проблемаларды көтеру арқылы Қазақстан басшысы аса маңызды бағдарламалардың генераторы болуда.
Сонымен қатар, Бағлан Майлыбаев ешқандай мәнге ие емес әскери одақтардан бас тарту қажеттігін де атап өтті. Оның сөзіне қарағанда, мұндай әскери одақтар халықаралық ынтымақтастыққа зиянын тигізеді. Сондықтан, әлемдік қоғамдастық осындай мәселелерге зер салуы қажет. Халықаралық құқықтың әмбебап қағидаттары ретінде соғысты болдырмауға, орын алған қақтығыстардың созылып кетпеуі үшін нақты іс-шаралар қабылдауды атады. БҰҰ осы мәселелерге байланысты конференциялар мен жиындарды жиі өткізіп тұрады.
Мемлекет басшысы халықаралық қоғамдастыққа дағдарыс және жанжалдарды бейбіт тетіктер негізінде жоюдың дәлелді алгоритмін ұсынды, деді Президент Әкімшілігі Басшысының орынбасары. Н.Ә.Назарбаев бүкіл әлемді неғұрлым жоғары деңгейдегі ғаламдық тұрақтылық пен қауіпсіздікке жақындатуға қабілетті жалпыға бірдей үнқатысуға және бірлескен іс-қимылға, қауіпсіздіктің іс жүзінде ықпалды жалпы қағидаларын әзірлеуге шақырады. Өз манифесінде Елбасы «Соғыссыз әлем» ғаламдық үдерісін іске қосатын нақты жағдайларды да ұсынып отыр. Бұл – халықаралық ядролық бақылауды күшейту, басқыншылықты жою жағына қарай түбегейлі бетбұрыс жасау, өңірлік жанжалдарды жүйелі түрде шешу, сонымен бірге, әскери одақтардан бас тарту және халықаралық құқықтық әмбебап қағидаттарын сақтау.
Әлем жұртшылығын қуантқан құжат
Президент Әкімшілігі Басшысының орынбасары Бағлан Майлыбаевтың жиынға қатысушыларға құттықтау сөзінен кейін, модератор Халықаралық Түркі академиясының профессоры, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Әділ Ахметовке сөз берді. Ол «Ядролық ғасырдан – азат болашаққа» деген тақырып бойынша өз ойын ортаға салды. Халықаралық өткір мәселелер мен проблемаларды жетік білетін ол ядролық қарудың бүкіл адамзат үшін аса қатерлі екеніне кеңірек тоқталды. ХХ ғасырда жаппай қырып-жоятын ядролық қарулар тек АҚШ, Ресей, Қытай, Ұлыбритания және Франция секілді елдердің ғана уысында болса, бүгінгі таңда ондай тажал қару шығаруға техникалық мүмкіндігі жеткілікті мемлекеттердің саны 40-қа жетіп отыр және олардың арасында экономикалық тұрғыдан әлсіз елдер де баршылық, деді Әділ Құрманжанұлы. Бұл – қай тұрғыдан болсын, өте қауіпті сын-қатер екені дау туғызбайды. Өйткені, түптің-түбінде ол – күллі өркениет пен адам баласының тегіс жойылып кетуіне апаратын тұйық та қатерлі жол. Сондықтан, үстіміздегі жылы Вашингтонда өткен төртінші Ядролық сынаққа қарсы саммиттің мінберінен сөйлеген Қазақстан Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Мұндай соғыс басталса, одан бірде-бір мемлекеттің аман қалуы мүмкін емес және бүгінгі таңда лаңкестердің ядролық қаруға қол жеткізу мүмкіндігі нақты шындыққа айналды. Мұндай жағдайда әлем лидерлері күш біріктіріп, аталған сын-қатермен бірге күреспесе, тым кеш болады.
Шешеннің атап өтуінше, біздің еліміз – осыдан 25 жыл бұрын әлемде бірінші болып ядролық қарудан өз еркімен бас тартып, Орталық Азияда ядролық қарусыз аймақ құрған, сондай-ақ, бейбіт атомға алғаш жол ашқан тұңғыш мемлекет. Сондықтан да Нұрсұлтан Назарбаевтың Еуразияда, Латын Америкасында және Африкада ядролық қарусыз тағы да алты аймақ құру туралы үндеуіне саммитке қатысушылар қол соғып, қолдап-қоштағанына таңдануға болмайды. Мұнымен қоса, 2015 жылы МАГАТЭ-нің біздің елімізде Төмен байытылған уран банкін құру туралы келісімге қол қойғаны да бейбіт атомды қолдауға бағытталған бүкіләлемдік мәні бар ірі қадам болды. Сол қадамды да алғашқы болып Қазақстан жасап отыр.
Осыдан 25 жыл бұрын әлемдегі ең ірі ядролық Семей сынақ полигонын өз шешімімен жапқан Қазақстан Республикасы Президентінің батыл бастамалар жасауына толық моральдық негіз бар, деді әрі қарай Әділ Ахметов. Шындығында да, егер осыдан ширек ғасыр бұрын біздің Президент өз Жарлығымен Семей полигонын жаппағанда, Қытай Халық Республикасындағы Лоб-Нор да, АҚШ-тың Невада штатындағы ядролық сынақ полигоны да, әлем мұхиттарындағы атомдарда орналасқан Ұлыбритания мен Францияның ядролық сынақ полигондары да ядролық тажал сынақтарын әлі күнге дейін тоқтатпаған болар еді. Бұл жерде біздер әлем саясаттанушыларының назарын және бір түйінді мәселеге аударғымыз келеді. Басын ашып айтуымыз керек, Қазақстанда Семей ядролық сынақ алаңы толық жабылды. Бірақ, әлемдегі өзге сынақ полигондарының жұмыстары уақытша тоқтағанымен, олар әлі күнге дейін толық жабылған жоқ, сақталып қалды. Демек, бұл түбегейлі шешімін таппаған әлемдік сын-қатер және бұл қатердің түйіні өз-өзінен шешіле де қоймайды.
Осылай деп алаңдаушылық білдірген ол енді қатысушылар назарын атом стансаларына аударды. Халықаралық терроризмнің етек алуына байланысты ендігі алапат сын-қатерлердің бір парасы әлемдегі атом электр стансалары десек, артық айтқандық емес, деді шешен осы жөнінде. Өйткені, үстіміздегі жылы лаңкестердің Бельгиядағы атом электр стансасын жармақ болған әрекеті бұған нақты дәлел бола алады. Бұл тұрғыдан келгенде, бүгінде әлемнің 31 елінде электр қуатын өндіретін 192 атом стансасының бәрі де осы сын-қатерлерге жататын нысандар екені күмән тудырмаса керек.
Шешен өз сөзінде келтіргендей, бүгінде солардан бөлек тағы да 72 ядролық блок іске қосылып жатыр екен. Олардың көпшілігі: Қытайда – 28, Ресейде – 10, Үндістанда – 6, АҚШ-та – 5, Оңтүстік Кореяда – 5, Жапонияда – 2, БАӘ-де – 2. Демек, ядролық қауіп те, ядролық қалдықтар да аталмыш блоктармен қатар ұлғайып келеді.
Міне, дәл осы тұрғыдан келетін болсақ, Президент Н.Назарбаевтың «Әлем ХХІ ғасыр» атты манифесінің мәні зор. Бұл ғаламдық құжатта Елбасы қазіргі заманда күллі әлемде етек алып отырған милитаризм мен халықаралық терроризмнің адамзатты орны толмас шығындарға ұшыратып қана қоймай, мүлде жойып жіберуге де шақ қалып тұрғаны өте салмақты дәйектермен дәлелденген, деді Ә.Ахметов. Бұл құжат арқылы Назарбаев әлем лидерлерін тым кеш қалмай тұрғанда, ақылға келуге шақырады. Сосын, тек осымен ғана шектеліп қалмай, аталмыш манифесте шиеленістердің алдын алуға бағытталған нақты шаралар да өте нанымды айқындалған. Мәселен, үстіміздегі жылы ХХІ ғасырда басталып кету қаупі төніп тұрған шиеленістер мен соғыс өртінің одан ары тұтанып кетуіне мүмкіндік бермеуді көздейтін БҰҰ-ның арнайы халықаралық конференциясын өткізу қажет екеніне үлкен мән берілген. Және бұл шараны кешеуілдетпей, тез іске асыру қажеттігі де баса айтылған.
Сөзі барысында Ә.Ахметов, сондай-ақ манифестің БҰҰ құжаттарының бірі болып тіркеліп, әлемде жаппай талқылануы себептерін де атап өтті. Оның атап өткеніндей, көзі ашық, көкірегі ояу бүгінгі адамзаттың бұл құжатты қолдамауы мүмкін емес. Оның үстіне, бүгінгі таңдағы АҚШ пен Ресейдің текетіресінің үшінші дүниежүзілік соғысқа ұласып кету қаупі жоғары... Солтүстік Кореяның аумағында өткізіліп жатқан ядролық сынақтар тек көрші елдерді ғана емес, күллі әлемді алаңдатып отырғаны жасырын емес, деп жалғастырды сөзін шешен. Әлемдік қауіпсіздікке қатысты халықаралық заңдардың, оның ішінде еркін сауда-саттыққа қатысты заңдардың өрескел бұзылып, толассыз санкцияларға орын беріп отырғанына БҰҰ-ға мүше қатардағы мемлекеттер емес, керісінше, аталмыш Ұйымның Қауіпсіздік Кеңесіне мүше алпауыт мемлекеттердің өзі кінәлі болып отырғаны жасырын емес. Ливияда, Иракта және Сирияда соғыс жүргізіп жатқан жалдамалы террористік топтардың сан жағынан коалициялық армияның жиынтық күшінен де асып түсетіні және олардың жай ғана қару-жарақ емес, заманауи қаруларды еркін пайдаланып отырғаны белгілі болып отыр. Бұлардың сыртында да алпауыт мемлекеттердің геосаяси мүдделерінің құлағы қылтиып тұр.
Ендеше, дәл осы тұрғыдан келетін болсақ, деді Ә.Ахметов сөзін қорытындылай келіп, бүгінгі таңда Нұрсұлтан Назарбаев ұсынып отырған «Әлем: ХХІ ғасыр» манифесіне тең келетін бағдарлама жоқ. Әлем жұртшылығы бұл құжаттан дұрыс қорытынды шығарып, онда ұсынылған ұлы жобаларды іске асыруға кіріссе, әлем болашағының дұрыс жолға бағытталатыны күмән тудырмайды.
Бұл Қоғамдастық үшін маңызды бастама
Парламент Сенатының депутаты, саяси ғылымдары докторы Ақан Бижанов «Әлем. ХХІ ғасыр» манифесі – қазіргі заманның жаһандық сын-қатерлеріне жауап» тақырыбы бойынша өзінің ой-түйінін ортаға салды. Біздің еліміз осыдан 25 жыл бұрын Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың бастамасымен әлемдегі аса ірі саналатын Семей ядролық сынақ полигонын жапты, деді сенатор. Одан кейін Қазақстан дүние жүзінде алғашқы болып өзінің қуатты ядролық қаруынан өз еркімен бас тартты. Қазіргі кезде Мемлекет басшысының бастамасымен Қазақстан ядросыз аймақ құру, жаһандық ядролық қозғалысты өрістету және Ядролық сынақтарға тыйым салу туралы шарттың тездетіп күшіне енуіне күш салып келеді.
Депутаттың атап өтуінше, бүгінде әлем жұртшылығын жиі көрініс бере бастаған жанжалдар мен кейбір елдерде болып жатқан кикілжіңдер алаңдатып отыр. Оның үстіне белсене түскен террорлық әрекеттер де қорқыныш тудыруда. Сол себептен Қазақстан Президенті Н.Ә.Назарбаев «Әлем. ХХІ ғасыр» манифесін бағдарламалық құжат ретінде ұсынды. Манифеске БҰҰ Бас Ассамблеясы мен Қауіпсіздік Кеңесі ресми мәртебе берді. Елбасының манифесінде кез келген сәтте қауіп-қатер туғызатын ядролық қарудан бас тарту, сынақтарды мүлде болдырмау, тағы басқа да өзекті мәселелер қамтылған. Өйткені, Елбасы атап өткендей, ядролық соғыста жеңген де, жеңілген де болмайды.
Манифесте жаппай қырып жоятын қарудың барлық түрін жоюға шақыру ерекше орын алады, деді А.Бижанов бұдан соң. Бүгінгі техника мен технологияның дамыған кезеңінде байқаусызда жасалған қадам әлемдік апатқа соқтырады. Ал Қазақстан ядролық сынақтардың қасірет-қайғысын өз елінде, өз жерінде барынша тартты, зардабын әбден шекті. Әлемдік қоғамдастық біздің еліміздің аумағында төмен байытылған уран банкін құру идеясына жоғары баға берді. Себебі, банк өзге елдер үшін атом энергиясын бейбіт мақсатқа қолдану қолжетімділігіне мүмкіндік беріп отыр.
Ал Ресей стратегиялық зерттеулер институтының ғылыми қызметкері Максим Лихачев «Нұрсұлтан Назарбаевтың бітімгершілік бастамалары және қазіргі заманның сын-қатерлері» тақырыбы бойынша ой-тұжырымын ортаға салды. Ресейлік ғалымның айтуынша, Қазақстан Президентінің «Әлем. ХХІ ғасыр» манифесі халықаралық бітімгерлік құжаттардың жалғасы іспетті. Осы құжат арқылы әлемдік қоғамдастық қауіп-қатерден шығудың жолдарын қарастыра алады.
Манифесте Қазақстан басшысы бірқатар өзекті мәселелерге тоқталып отыр, деді М.Лихачев. Оның ішінде ядросыз аймақтарды көбейту де бар. Кезінде қазақстандықтар кейбір елдер сияқты талаптар қоймай-ақ әлемдегі аса қуатты ядролық арсеналынан өз еркімен бас тартып, өзінің бейбітсүйгіш ел екенін танытты. Бұл бастамаға әлем елдері ерекше қолдау көрсетті. Қазақстанның осындай белсенді саясатының нәтижесінде Орталық Азия елдерінің аумағында ядросыз аймақ құруға қол жеткізілді. Сондықтан да Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың «Әлем. ХХІ ғасыр» манифесі көпшілік қолдауына ие болып отыр.
ҚХР СІМ-інің елшісі Яо Пейшэн «Әлем. ХХІ ғасыр» манифесі – Президент Н.Назарбаевтың стратегиялық ойлау қабілетінің көрінісі» деген тақырыпта сөз қозғады. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Әлем. ХХІ ғасыр» манифесінің әлемдік қауіпсіздікті сақтауда рөлі өте зор. Қазақстан дипломатиялық және жеткен жетістігі жағынан дамыған мемлекеттердің қатарына кіреді, деді елші. Бүгінгі саясаттанушылардың халықаралық конгресі әлемдегі күрделі мәселелер туралы пікір алмасуға мүмкіндік береді. Қазақстан Президенті Н.Назарбаев Вашингтонда өткен Ядролық қауіпсіздік жөніндегі саммитте «Әлем. ХХІ ғасыр» манифесін жариялап, жаһандық шешімін таппаған проблемалар туралы ой қозғады.
ҚХР дипломаты Яо Пейшэн әлемдік қауіпсіздікті сақтауда ерекше маңызы бар құжатты екі бөлікке бөліп қарастыруды ұсынды. Манифестегі екі бөлікті ерекше атап өткім келеді, деді ол осы жөнінде. Біріншіден, бұл – Қазақстанның жауапкершілігі. Нұрсұлтан Назарбаев әлемде болып жатқан оқиғаларды бақылап қана қоймай, оның неге апарып соқтыратындығын жақсы түсінеді. Президент өз манифесінде жаһанды мазалаған мәселелерді анық көрсетті. Соғыс вирусы халықаралық жағдайды ушықтыра түсуде. Көптеген азаматтар кей державалардың әрекетіне өз ренішін білдіруде. Олардың кесірінен бейбіт тұрғындар, әсіресе, әйелдер мен балалар түрлі соғыс ошақтарында қаза тапты. Мысалы, Ауғанстан, Ирак, Ливия және Сириядағы соғыстар жүрегімізді ауыртады. Оның сөзіне қарағанда, әлемде қарама-қайшылық көбейген. Жарылыстарға көпшіліктің еті үйреніп барады. Оған кінәлі адамдар жазасын алған жоқ. Әлемдік қоғамдастық қылмыстық саясатты жүргізіп отырған саясаткерлердің жұмысын тоқтатуға ықпал етуі қажет. Себебі, олар әскери техниканы сатушыларға көмектесіп, бейбіт тұрғындардың есебінен пайда табуда.
Сонымен қатар, елші Мемлекет басшысының жүргізіп отырған сындарлы саясатына қатысты өз пікірін де білдірді. Оның пікірінше, манифест арқылы Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың стратегиялық ойлау қабілетінің жоғары деңгейде екендігін білуге болады. Қытайлық дипломат біздің Президентіміздің еңбегін жоғары бағалайтынын айта келіп, оған мысал да келтірді. Осыдан 25 жыл бұрын елдеріңіз Азияда ұжымдық қауіпсіздік жүйесін құру туралы бастама көтерді, деді ол осы жайында. Ол уақытта Қазақстанның өз ішіндегі жағдай өте күрделі болатын. Бірақ, соған қарамастан, осындай жаһандық маңызы бар үлкен бастама көтерді, 10 жыл өткен соң Алматыда АӨСШК конференциясының бірінші саммиті өтті. Оған Азияның беделді басшылары келді. Бұрын бұл көшбасшылар бір үстел басында бас қоспаған болатын. Бұл Нұрсұлтан Назарбаевтың қолынан келді. Оны өз көзіммен көрдім. Бүгінде бұл ұйымға 26 мемлекет мүше. Сондай-ақ, Қазақстан –ядролық қарудан өз еркімен бас тартқан алғашқы мемлекет. Тәуелсіздік алған тұста Қазақ елі ядролық қаруының күші әлем бойынша 4-ші орында болды. Қытай Сыртқы істер министрлігінің елшісі еліміздің дипломатиялық қабілеті дамыған мемлекеттер деңгейінде екендігін айтып, оған жоғары баға берді. Өз елімнің азаматтарына Қазақстан – үлкен мемлекет, бірақ халқының саны аз деймін. Алайда, дипломатиялық жеткен жетістігі жағынан Қазақ елі ірі мемлекеттердің қатарына кіреді, деді ол сөзінің соңында.
«Қазақстанның Ядролық қоғамы» ассоциациясының атқарушы директоры Александра Жданованың атап өтуінше, бүгінгі таңда ядролық соғыс қаупі бұрын болып көрмеген жағдайда нақты шындыққа айналып отыр. Қазір оның қаупі ғаламдық сипатқа ие. Сондықтан ядролық қарусыз әлем бүкіл адамзаттың және әрқайсымыздың алдымызда тұрған өзекті проблема. Жердің болашағы туралы алаңдаушылықты Нұрсұлтан Назарбаев өзінің манифесінде көрсетті. «Әлем. XXI ғасыр» біздің Президентіміздің антиядролық бастамаларының ішінде айрықша орын алады, деді ол. Бұл манифест БҰҰ-ның Бас Ассамблеясы мен Қауіпсіздік Кеңесі сияқты негізгі органдарда жоғары ресми мәртебеге ие болды. Бағдарламалық құжат ретінде манифест бүкіләлемдік қауымдастықтың, сондай-ақ, әрбір қазақстандықтың жүрегінен орын алды.
Бұдан кейін ол жаңа технологиялардың даму дәуірінде, өркениеттің ғылыми жаңалықтарды кеңінен пайдалануында әскери қуатты арттыруға да даңғыл жол ашылғанын атады. Алайда, осы заманғы соғыста жеңімпаз болмайды, ал ядролық қаруды қолдану адамзатты құртуға әкеледі деп атап көрсетті біздің Президентіміз, деді А.Жданова. Халықаралық шиеленістің өсе түсуі адамзат қоғамын алаңдата түсуде. Қазір әлемге ғаламдық әскери қақтығыстар қауіп төндіріп тұр. Осындай жағдайда бүкіләлемдік қауымдастықтың бірлескен күші ғана қаруланудың ғаламдық үдерісіне бақылау жасай алады. Көреген және ақылды саясаткер ретінде Нұрсұлтан Назарбаев өзінің манифесінде әлемнің бүгінгі дамуындағы өзекті проблемалар мен қауіптерді ашып көрсетіп, оларды тойтарудың нақты және салмақты жолдарын нұсқады.
А.Жданованың атап өткеніндей, бүгінде Қазақстан ядролық нысандары мен материалдары ең жоғары қауіпсіздік жағдайына жеткізілген 20 елдің қатарына енген. 2010 жылдың қараша айында МАГАТЭ-нің кепілдігімен Қазақстанға БН-350 реакторынан шығарылған 210 тонна пайдаланылған ядролық отын жеткізіліп, ұзақ мерзімді қауіпсіз сақталуға қойылды. 2012 жылдың қазан айында бұрынғы Семей ядролық сынақ полигонының аймағындағы ядролық материалдарды қауіпсіздік деңгейіне жеткізу жұмыстары аяқталды. Ядролық қаруды таратпаудың бір тетігі Төмен байытылған уран банкін құру еді. Оны біздің елде құру жобасы Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың әлемді ядролық қарудан босатуға бағытталған бастамаларының бірі болды. Қазір МАГАТЭ-нің бақылауымен бұл банк біздің елде құрылған. Нұрсұлтан Назарбаевтың бейбіт бастамалары халықаралық саясаттағы Қазақстанның бұл мәселе бойынша тұрақты және бірізді саясатын көрсетеді және ол бүкіләлемдік антиядролық қозғалыста шынайы қолдау тауып отыр, деді ол сөзін қорытындылай келіп.
Конгресте, сондай-ақ, Білім және ғылым министрлігінің Философия, саясаттану және дінтану институтының директоры, әлеуметтану ғылымдарының докторы Зарема Шәукенова, «Саясаттанушылар конгресі» РҚБ басқарма төрағасы – басқарушы директоры Оразғали Селтеев, «Қазақстан Интернет-қауымдастығының» басшысы Шавкат Сабиров, Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ саясаттану кафедрасының профессоры Роза Нұртазина, «Еуразия әлемі» қоғамдық қорының басшысы, саясаттанушы Эдуард Полетаев және басқалар сөз алып, талқыланған мәселелерге қатысты ойларымен бөлісті.
Қорыта айтқанда, жиынға қатысушылар Нұрсұлтан Назарбаевтың «Әлем. ХХІ ғасыр» манифесінде баяндалған бастамалары мен ұсыныстарының ерекше маңыздылығын атап көрсетті.
Әлисұлтан ҚҰЛАНБАЙ,
«Егемен Қазақстан»
Суреттерді түсірген
Ерлан ОМАРОВ,
«Егемен Қазақстан»
