Қызыр баба көшесіндегі қуаныш

Ақсеңгірліктер халқымыздың салт-дәстүріне адал екенін әйгіледі Алты алаштың баласы бас қос­қан Ақсеңгір атты ауылға биыл әз Наурыздың шуағы молынан құйы­лып­ты. Ел тәуелсіздігінің мерейлі 20 жылдығы қарсаңында облыста кө­те­рілген әр елді мекенде 20 мың түп ағаш көшетін егу бастамасын қызу құптаған олар көктем мерекесінде өзге де көптеген мәдени шараларды жүзеге асырды. Атап айтсақ, Ақсең­гір ауылындағы орталық стадионға 13 киіз үй тігіліп, арнайы іс-жос­парға сай әзірленген шаралар көрі­нісі дүйім жұртшылықтың көкейінен шыққаны бірден көзге түседі. Мұсылмандық парызын адал өтеу мақсатында Меккеге үш рет қажылық сапар шеккен Сауытақын қарияның жасы биыл тоқсанға келіпті. Ауылдастарына ақ бата арнау­дың реті, әрине, осы кісінің жөні деп ұйғарылғаны, қандай жарасымды. Жалпы, бұл өңірде жасы тоқсаннан асқан қариялар аз емес екен. Отан соғысының ардагері Орысбек Рахимов, Мүтәш, Ынтыбай ата, Сара, Кеуерхан апа тәрізді сүйегі асыл жан­дардың құрметі өз алдына бір бөлек. Ал, Алтын және Күміс алқа тағын­ған ардагер аналар қатары 80-нен асып жығылады. Оған бір ғана Мэлс пен Мәкеннің шаңырағынан өсіп-өнген 16 баланы қосыңыз. Ол бөлек айтылып, жеке жазылатын тақырып. Міне, күн шұғыласына молынан ма­лынған биылғы мерейлі мерекеде осынау ардагерлердің бәрін құрмет­теп, оларға сый-сияпат жасаған, ар­дақты аналарға кәжекей кигізіп, орамал сал­ған әкімдіктің ықыласына жиналған ел дән риза. Наурыз – ұлттық салт-дәстүрді санаға сіңіретін салиқалы мейрам. Сондықтан әрбір үй өз дайынды­ғы­на сай әзірлеген көріністерін ортаға салды. Қыз ұзату, келін түсіру, құда күту, шілдехана, бесік той рәсімін жасау, тұсаукесер, сүндет той салта­натын айшықтау не деген өнегелі дәстүрлер десеңізші. Мәре-сәре бо­лысқан жұртшылық, бір-бірінің мәр­те­бесін кеу-кеулей көтеріскен ағай­ын. Ежелгі салтын ертеңгі ұрпақтың қолына дәуірлете тапсырып отырған осындай өрелі елдің өзің де бір бөлшегі екеніңді сезінгенде, кеудең­ді ерекше сезім билейді екен. Бұл күн ақсеңгірліктер үшін есте қаларлық болды. Мәселен, алдын ала арнайы сатылған 300-ден аса лоторея бойынша ұтыс алғандар мәре-сәре. Жүлделері де ауыз толтырып айтарлықтай. Тоңазытқыш, теледидар, кілем, микротолқынды пеш, ұя­лы телефондар, үтік, тағы басқа ұтыстар тізбесі жетерлік. Ән айтып, би билегендер де сыйлықтан құр қалмады. Наурыз көже ішуден өткен жарыс тіпті қызық. Сахнадан ән әуе­леді. Алтыбақанда тербетілген жас­тар­­дың алаулаған жүзінен нұр шашылды. Алматыдан арнайы шақырылған эстрада әншісі Ермек Балжігіттің өне­ріне жерлестері тәнті көңілмен қол соқты. Көптен бері мұндай кең көлем­ді шараны тамашаламаған ау­ыл адам­дарының шаттығында шы­нын­да шек жоқ. Иә, ұйымдастыра білсе, көп­шіліктің жылда бір келер көк­темгі төл қуанышын айта жүрер­ліктей етіп өткізуге әбден болады екен-ау. Ақсеңгір ауылы асыл тұқымды ақтылы қой өсіруден атағы аумаққа кең жайылған құтты мекен еді. Кезінде тың игеру дүрмегімен ұйым­дастырылып, кейін мал шаруашы­лығын өрістетуде бағы жанған. Қа­зір бұл округке қарасты Ақсеңгір, Жайсаң, Көкдала ауылдары мен Жи­ренайғыр темір жол бекетінде 704 аула бар, онда 6449 адам тұрады. Осында әбден орнығып қалған орыс, украин, түрік отбасыларына бірлі-жарымды өзге ұлыстарды қоса есептегенде, оннан астам ұлт өкілдері мекен етеді. Дені өзіміздің қазақтар. Соңғы жылдары Моңғолиядан, Қы­тай­дан, Өзбекстаннан көшіп келген қан­дастарымыз қосылып, демогра­фия­­лық ахуал мейлінше түзеле түсіпті. Округте 2 орта, бір бастауыш мек­теп бар. 17 шаруа қожалығы ең­бек етеді. Халыққа қызмет көрсе­тетін денсаулық сақтау, әлеуметтік және сауда нысандары тұрақты жұ­мыс істейді. Өтпелі кезеңдердің түр­лі қиыншылықтарын бастан кешірген округтегі жалпы тұрмыстық жағ­дай жыл сайын жақсара түсуде. Мә­се­лен, биыл Ақсеңгір ауылынан ба­ла­бақша ашу үшін бюджеттен 46 млн. теңге қаралған. Құр қаңқасы ғана қалған бұрынғы Мәдениет үйі­не күрделі жөндеу жұмыстарын жүр­гізуге 85 млн.теңге бөлінсе, ор­та­лық көшеге толықтай асфальт тө­селмек. Және бір айта кететін жай, жыл сайын көктемгі су тасқындары кезінде ауылға айтарлықтай қорқы­ныш тудыратын іргедегі өзен арна­сын батысқа қарай 400 метрге жыл­жыту көзделгелі де біраз уақыт өтіп­ті. Биыл осы мақсатқа қажетті 12 млн.теңге мөлшерінде қаржы сұра­лып, атқарылатын жұмыстардың ал­ғашқы шаралары қолға алына бас­тағаны қуанышты жайт, әрине. Рас, осының бәрі «Болар істің басына, жақсы келер қасына» деген халық қағидасынан тым алшақ кетпеген. Аудан әкімі Махаббат Бигел­диевтің басшылығымен жүзеге асы­рылмақ шаралар. Және, осы ауыл­дық округтің тізгінін ұстаған Әлім­хан Қосбасаровтың да ұйымдасты­ру­шылық қабілетіне ауылдастары ризашылық білдіруде. Тың игеру кезінде түлеген ауыл көшелері де түп-түзу. Орысша атаулар өз ыңғайымызға сай түзелген. «Шұ­ғы­ла», «Отан», «Қызыр баба», Алматы, Жамбыл, тағы солай жал­ғаса береді. Жарасымды. Әсіресе, Қы­зыр баба көшесіндегі Наурыз қуа­нышы қызық­тырды. Дастарқан басында төрт ұр­пақтың өкілі түгел­дей бас қосқан. Орта толтырған оралман ағайындардан сөз алған Өкей Үрімханұлының жү­рек­жарды лебізі тіпті жан тербетерлік. – Мен Моңғолияда туып-өсіп, ержетіп, білім алдым. Отбасын құрап, ұрпақ өсіріп, ел қатарлы өмір сүр­дім, 26 жыл еңбек еттім. Қайта құру басталып, «Қазақстанда қазақ саны аз, көбеймесе болмайды. Сондықтан Қазақстанға көшу қажет» деген үн­деу арқау болды да, атамекенге бет бұрдым. Ағайын туысқа бұл пікірімді айтып едім, «таныс-туысың жоқ, болмаса бұрын барып көрген жерің емес, көшуге болмайды» деп ымы­раға келмеді. Айтқанымнан қайтпа­дым. Ту­ған-туыс, дос-жаран, мал-мүлік, үй баспана, жұмыс-мансапты тастап, бо­лашақты болжап, атамекенге Моң­ғо­лияның ең алғашқы көшін бастап, отбасымдағы 10 адаммен келдім. Оқулықтардан асыл сөзін естіп таныған Жамбыл бабаның киелі жеріне жетуді армандағанмын. Содан да болар, Құдай қолдап, 1991 жылы тамыз айында 4 отбасы келіп, осы Ақсеңгір ауылына қоныстандық. Ал­ғашқы кезде қиыншылықтар болды. «Жаманшылықты аманшылық жеңе­ді» деген сөз рас екен. Төзім­ді­лі­гі­міз­дің нәтижесінде ағайын, туыс жи­налдық. Қазір тек Ақсеңгірдің өзін­де Моң­ғо­лиядан келген 60-тай отбасы бар. Киелі жердің топырағынан нәр алып, ел қатарлы өмір сүріп жа­тыр­мыз. Зайыбым Мәдениет екеуміз де зейнеткерміз. Ол да мұғалім маман­дығын алған. Қырық жыл ұстаз болдым. Соңғы 15 жылда Ақсеңгір орта мектебінде шәкірт тәрбиеледім. Өсірген ұл-қыздарымыздан 15 немере, бір шөбере сүйдік. Тағдырға ризамыз, – дейді Өкей. Иә, Ақсеңгірдегі ағайынның бү­гінгі бақыты – осындай ауызбірлік пен ынтымақта. Оны сүттей ұйытып отырған Өкейдей ел ағасы атанған ерлердің, Мәдениеттей асыл аналар­дың ақ ниет, шын пейілдері. Ендеше, алты алаштың баласы түгел жи­нал­ған бақ-берекелі, ырысты Ақ­сең­гір­дің түтіні түзу ұша берсін деп тіледік. Күмісжан БАЙЖАН. Алматы облысы. ––––––––––––– Суретте: Наурызды тойлау сәтінен.