Баға қайтсе тұрақтанады?

Наурыз айының соңғы онкүндігі халқымыздың ұғым-түсінігіне сайғанда «жуанның жіңішкеріп, жіңішкенің үзі­летін» шағына тап келеді. Осындай сыни сәтте күнделікті тұтынатын азық-түлік түрлері мен ауыл шаруашылығы өнімдерінің бағасы өскені, әрине, жақ­сы құбылыс емес. Қазіргі күні осындай жағдайдың орын алып отырғаны  рас. Нендей құбылыстың да белгілі бір себебі мен салдары болмай қалмайды. Ендеше қыстың көктемге ұласар кезінде бірқатар азық-түлік бағалары өсуінің астарында не гәп бар? Күнделікті ішіп-жейтін тамағымыз­дың рационына ет араласпаса көңіліміз көншімейтін халық емеспіз бе? Міне, дәл бүгінгі күні бағасы өскен азық-түлік өнімдерінің бірі де осы ет және ет өнімдері. Мұның басты себебін жергілікті жерде, республиканың шалғай аудандарында малды ыңғайлы бағамен сатып алатын құрылымдардың жеткіліксіздігінен іздегеніміз орынды. Осы олқылықты тұтынушылар мен өнім өндірушілер арасында жүрген делдалдар мен алыпсатарлар өз пайдаларына жаратып кетіп жүр. Сөз жоқ, бұл өз кезегінде бағаның негізсіз өсуіне әкеліп соқтырады. Екіншіден, айталық, Батыс Қазақ­стан облысы Ресейдің Орынбор, Саратов, Самара, Волгоград және Астрахань қала­лары­мен іргелес қоныстанған. Бү­гінде Ресейде ет бағасы Қазақ­стан­мен салыс­тырғанда әлдеқайда қымбат. Мы­салы, еліміздің батысында Қазақстанға ең ж­а­қын Ресей қаласы – Самара Оралдан 250 шақырым. Мұнда бір кило сиыр етінің бағасы ұлттық валюта­мызға шаққанда 1500 теңге тұрады екен. Иә, қайткенде де республиканың шекаралық өңірлері Ре­сей­дің әлгі көршілес қалаларындағы жо­ғары-төмен баллды өзгерістерден сырт қа­ла алмай­ды. Сөз жоқ іргелес елдегі жо­ғары бағаның біздерге де әсер етуі табиғи құбылыс. Бұл жәйт бағаның негізсіз өсуі­не ықпал ететіні де екі жақты ба­рыс-ке­ліс, алыс-беріс кезінде айқын байқалып жүр. Әрине, солай екен деп іс-әрекетсіз  отыруға тағы да болмайды. Осы орайда Орал өңірінде азық-түлік бағаларын тұ­рақтандырудың ұтымды жолдары бел­гіленгенін атап айтқан жөн. Мұның бі­ріншісі, республика өңірлеріндегі ком­муналдық рыноктардың әлеуеті мен мүм­кіндіктерін тиімді пайдалану тұр­ғы­­­сынан туындайды. Орал өңірінде де осындай қадамдар іске асып келеді. Айталық соңғы жылдары мұнда «Ел ырысы» атты коммуналдық рыноктың екінші тынысы ашылып, ол қайтадан жаңғыртылды.  Осындағы мал сою це­хы арқылы сойылған мал еті тікелей сау­да сөресіне жөнелтіледі. Жоғарыда айтылған әлекедей жалаңдаған алып­са­тар­лар мен делдалдардың тұтыну­шылар мен өнім өндірушілердің орта­сына түсуіне, осы екі ортадан қыруар пайда табуына осылайша тосқауыл қойыла бастады. Ет пен ет өнімдері бағасын тұрақтандырудың басты бір жолы да осы болмақ. Әйтсе де тауар өндіруші белгілеген о бастағы бағаны өнімді өткізу, сату кезінде ұстап қалу кей жағдайларда мүмкін болмай отырғанын да ашық айтуға тиіспіз. Айталық, Теректі ауда­ны­ның Пойма ауылында орналасқан күнбағыс майын шығаратын зауыт өз өнімдерін Орал қаласының 600-ден астам сауда орын­да­рына және қала базар­ларына шығарады. Әзір өнім мұндағы жабдықтаушыларға 240-255 теңгеден жеткізіліп жүр. «БатысКүнбағыс» АҚ директоры Мұрат Жаркеевтің айтуын­ша, дүкен иелерімен бағаны көтермеу жөнінде келісім-шарттар жасау қолға алынған. Бұған дейінгі жүргізілген мониторингтік зерттеулер бірқатар сауда орындары соған қарамас­тан бағаны 30-35 пайызға кө­теріп жібергенін айғақ­тайды. Мұның өзі осы арқылы делдал дүкендер қып-қызыл пайда тауып отыр деген сөз. Шынтуайтына келгенде жергілікті күнбағыс майының бағасы өзге елдерден әкелінген осы тектес өнім­дер­мен салыстырғанда біршама төмен. Ал жоғарыда айтылған жәйттер оның қолдан көтерілгенін көрсетеді.  Біз бұл арада олардың азық-түлік бағаларын тұрақтандыру ісіндегі қолға алып отыр­ған істерін жоққа шығару ниетінен ау­лақ­пыз. Керісінше, жергілікті атқарушы орган басшылары қалыпты бағаны ұстап тұрудың жан-жақты жолдарын іздестіру үстінде. Соның бірі жәрмең­ке­лер өткізіп, оның тұрақты сипат алуын қадағалау, осындай тәсілмен ауыл ша­руа­шылығы өнімдерінің төмен бағамен сатылымын ұйымдастыру болып отыр. – Жәрмеңкеге жеңіл түсінікпен қа­рауға болмайды. Ол – еріккеннің ісі емес. Түптей келгенде жәрмеңке баға­ны тұрақ­тандырудың таптырмас бір жолы. Тұр­ғын­дарды сапалы әрі қол­же­тімді азық-түлік өнімдерімен қамтуды мұрат тұта­тын мұндай шараның бәсі қашанда биік. Жәрмеңкелер өткізу ар­қылы біз сиыр етінің килосын 750, жыл­қы етін 800 тең­геден тұтыну­шы­лар­ға ұсынуға қол жет­кізе алдық. Осын­­дай жолмен комму­нал­дық ры­нокта балық, құс еті, көкөніс жұ­мыртқа сатылуда. Мұнда белгіленген баға орталық көтер­ме сатып алу ры­ногымен салыс­тыр­ғанда 40-50 теңгеге төмен, – деді газет тілшісіне жоғарыда атал­ған «Ел ырысы» базарының дирек­торы Жәнібек Қажығалиев. Иә, баға өсіп барады деп аттандау қиын шаруа  емес. Әйтсе де соның ас­тарына терең талдаулар жүргізіп, баға­ны тұрақтандыру үшін нақты іс-шара­лар белгілей білген өңір басшы­лары­ның мерейі қашанда үстем. Орал өңі­рін­дегі бүгінгі белгіленген бағдар­ламалар, міне, осы арнаға бағытталған. Темір ҚҰСАЙЫН. Батыс Қазақстан облысы.