BREXIT Келесі кім?

Жақында Ұлыбританияның премьер-министрі Тереза Мэй Лон­дон­да Британияның Еуропалық одақ құрамынан шығу мәселесіне бай­ланысты сөз сөйледі және ол үкі­мет­тің «брекситке» қатысты алдағы іс-жоспарынан хабардар етті. Халықаралық сарапшылардың пікірінше, Тереза Мэй осы жолы бірнеше жылдан бері көтеріліп келе жатқан «брекситке» байланыс­ты өзінің ұстанымын нақты және ашық білдірген. Оның пікірлерін кей­біреулер «қатқыл» шықты деп есеп­тей­ді. Өйткені, ол Лондон мен Брюс­сель арасындағы еуроинтеграция шең­берінде орнатылған сауда және сая­си байланыстар сақталмайды, деп мә­лімдеді. Бұл Еуропалық одақтағы же­текші елдерді ғана емес, Одақ құ­ра­мындағы өзге мемлекеттерді де әрі-сәрі күйге түсіріп, ойландыратыны әрі толғандыратыны анық. ­Жалпы, «брексит» Еуроодақ үшін аса ауыр сын болғалы тұр. Себебі, Біріккен корольдік Одаққа мүше 28 мемлекеттің ішіндегі ең ықпалдысы және экономикалық күш-қуаты жағы­нан екінші орындағы мемлекет болып табылады. Сондай-ақ, ресми Лон­донның әлемдік саясаттағы және қар­жы саласындағы салмағы өте жо­ғары. Осындай іргелі елден «айыры­лу» Еуропалық одаққа қиын со­ға­ты­ны «брексит» мәселесі айтыла бас­­та­ғанда-ақ белгілі болған еді. Бі­рақ, премьер-министр экономикалық се­рік­тестік, қорғаныс пен қауіпсіздік са­ла­ларындағы ынтымақтастық жал­ға­са беретінін мәлімдеді. «Лондон Еу­ропаны емес, Еуроодақты тастап ба­­рады, – деді Тереза Мэй осы жө­нінде. – Ұлыбритания Еуропадағы мемлекеттер­мен серіктестік қаты­нас­тар­д­ы тең құқылы әріптестік қағи­дат­тар бойынша құратын болады». Премьер-министрдің бұл пікірі алдағы уақытта Ұлыбритания Еуропа­лық одаққа мүше елдермен сау­да-эко­номикалық қатынастарды тек ке­ліс­сөздер жүргізу арқылы жасауға бел бай­лап отырғанын көрсетеді. Үкі­мет басшысы, сондай-ақ өздерінің Ке­ден одағынан да шығатынын мә­лімдеді. Міне, бұл – британдықтар Еуро­одақ алдындағы қазіргі кездегі эко­но­ми­калық міндеттемелерін де алып тас­тайд­ы деген сөз. Тереза Мэйдің «брекситке» қатысты мәлімдемесінен соң, құнсызданып бара жатқан фунт стерлинг бірден 2 пайызға қымбаттаған. «Брекситтің» Еуропалық одақ пен Ұлыбританияға экономикалық салдары қандай болатынын болжау қиын. Дегенмен, сарапшылар бұл «ажырасу­дан» бастапқы кезеңде екі та­рап та ұтылатынын, ал Еуроодақ өзінің тұтастығын сақтап қалғанымен, аса ірі ойыншысын жоғалтатынын айтады. Бұл жерде Британия үшін ең басты тиімділік, олар институттық басымдыққа ие болу арқылы дербес ше­шім қабылдау еркіндігіне ие болады. Ұлыбританияның Еуроодақтан шы­ғу жөнінде референдум өткізу мә­се­лесін көтерген бұрынғы премьер-ми­нистр Дэвид Кэмеронның өзі болатын. Ол 2013 жылдың қаңтарында өзі же­текшілік ететін партия жеңіске жеткен жағдайда, Біріккен корольдіктің Еуро­одақтан шығу үшін референдум өт­кі­зу­ге уәде берген еді. Ақыры, референдум 2016 жылдың 23 маусымында өтіп, дауыс берушілердің 52 пайызға жуығы ел­дің Одақтан шығуын жақтады. Осы­лайша, Дэвид Кэмерон өзі берген уәдесінің құрбанына айналды. Өйткені, ол қарапайым британдықтар «брекситті» қолдамайды деген сенім­де болды. Дегенмен, Д.Кэмерон Ұлы­бри­тан­ияның Еуроодақтан шығу үдерісін бас­тап берген саясаткер ретінде тарихта қалады. Еуропаны кезіп жүрген «брексит» елесі Еуропалық одақтың да, Біріккен ко­рольдіктің де өз іштерінде жікшілдік мә­селесінің бар екенін байқатты. Әсі­ресе, ол референдум нәтижесі бел­гі­л­і болған кезде анық көрінді. Мы­салы, Корольдік құрамына кіретін төрт мемлекеттің бірі – Шотландия хал­қының басым бө­лігі, яғни 62 пайызы Еуроодақтан шы­ғуға қарсы дауыс берді. Осыны негізге алған Шотландияның бірінші министрі Никола Старджен Шотландия «брексит­тен» кейін де Еуроодақпен бір на­рық­­та қалғысы келетінін айта келіп: «Біз өз ұсыныстарымыздың талқылауға тұ­­­рарлық екеніне Ұлыбританияның кө­зін жеткізуіміз керек. Ал бізге құлақ ас­пайтын болса, Шотландияның Бі­рік­кен корольдік құрамынан шығу ту­ра­лы екінші референдум өткізуге дайын­быз», – деген еді. Жалпы, Еуропалық одақ құра­мы­­нан шығуға ниеттенген елдер Ұлы­бри­таниямен ғана шектелмейді. Бұдан бес-алты жылдай бұрын Грекия да «гре­ксит» жөнінде әңгіме қозғағаны ұмы­­тыла қойған жоқ. Сондай-ақ, Франция мен Нидерландтағы ел­де­ріндегі оңшыл көзқарастағы қоз­ға­лыс­тар да Еуроодақтан шығудың жолын із­дестіруден кетәрі еместігін байқатып қа­лып жүр. Біреулер Еуроодақ құрамына кіре ал­май әлек, ал екіншілері шыға алмай әлек. Әлисұлтан ҚҰЛАНБАЙ, «Егемен Қазақстан»