Әр айтыстың өз жаңалығы бар. Жаңалығы жоқ айтыс халық тарапынан жылы қабылданбайды да. Жас ақындардың 12 жұбы сөз сайыстырған айтыс мазмұны жағынан бай, қоғамдағы күрмеуі қиын тақырыптарды көркем оймен байланыстыра қозғауымен байырғы құндылығын арттыра түскендей әсерде қалдырды. Айтыскерлер еркін ой толғап, өзекті мәселені дөп тауып, кең көсіле құлаштап жырлауымен айтыс өнеріне өзінше өрнек салды.
Алматы, Астана, Қостанай, Ақтау, Тараз, Қызылорда, Қарағанды, Орал, Ақтөбе қалаларынан келген жасы 30-ға жетпеген суырыпсалма жүйріктер айтыс көрігін, негізінен, білім мен ғылым тақырыбы төңірегінде қыздырды. Ақындардың бірі студент, бірі мұғалім болғандықтан, бұл саладағы мәселемен жете таныс екенін әр сөзімен дәлелдеп, тың теңеулерімен танытты.
«Білімдіге дүние жарық» атауын ұран етіп алған ұйымдастырушылар «білімсіздің күні ғаріп» екенін ақындардың өрнекті ойымен, кестелі тілімен көпшілікке жеткізуді мұрат тұтқаны айқын. Білім мұхитынан маңыздысы мен нәрлісін сүзіп алып, еңбекпен ел көшін алға сүйрейтін, болашақтың тізгінін ұстайтын білімді жастар екенін әр ақын шумақтарымен шымыр өре білді. Әзірге аламан айтыстарда топ жарған дүлдүл болмаса да, алдаспан сөздің додасына бастап барар алғашқы баспалдақ осы тақылеттес сайыс болатындықтан, жас жүйріктер тосылып қалмауға тырысып, жанын салды. Иығына «айтыс ақыны» деген үлкен атақты ілгенімен, орда бұзар жасқа жете қоймағандықтан, жас ақын есебінде келген жүйріктер бір-бірімен әдемі әзіл-қалжың жарастырды. Жігерлі жастыққа тән қасиеттің бірі қалжың болғандықтан, онысы және жарасымды шықты.
«Шымкенттің қызын сүйген ем, қалыңмалын естіген соң, жалғыз қайттым үйге мен», деген секілді жолдар күлкі шақырғанымен, бұл ақынның ескі дәстүрдің әлеуметтік астарына жаңаша қарауға шақырған тұспалы секілді сезілді. Әсіресе, ақтаулық жас ақын Абай Жолмағамбетовтің жоғары оқу орындарындағы сабағына салғырт қарап, нәтижесінде, қандай мамандықты оқып шыққанынан хабары жоқ студенттерді сын садағына ала отырып: «екі беті қызармай, ең соңында, дипломы қызарып шыға келед» деген ащы сөзі бүгінгі білім жүйесіндегі беті бүркемеленіп жүрген шындықтың пердесін сыпырғандай болды. А.Жолмағамбетов осы айтыстағы уытты ойын ұтымды әзілмен әрлендіріп, сыпайы сөзбен екіжүзділік пен өтіріктің терісін сыдырып, көпшіліктің көңілінен шыққан бірден-бір ақын екенін дәлелдеді.
Сонымен, айтыстың бас жүлдесін тараздық Әсет Дүйсебаев еншіледі. Ал бірінші орын Оралдан келген «Қадыр Мырза Әлі» орталығының жас маманы Талғат Мықиға бұйырды. Халық лық толған Студенттер сарайында өткен сөз додасына Астанадан келген 8-сынып оқушысы Диас Өтепберген де қатысып, балғындығына қарамастан суырыпсалма сөз өнерінде тайталаса алар тегеуріні, кем түспейтін келешегі барын байқатты. Шақтаулы шағын ортада шамасына қарай шапқан әр ақынды екпініне қарай екшеп, алдағы дүбірлі жарыстар алдындағы ащы терін сыпырған айтыс қоғамға да, билікке де ой салуымен өз мақсатын орындады.
Айгүл АХАНБАЙҚЫЗЫ, «Егемен Қазақстан»
АЛМАТЫ
