Балалардың обалына қалмайық

Менің депутаттық сауалыма түрткі болып отырған http://masa.kz/article/view/id/1327 интернет-газетінде жария­лан­­ған «Жар басында жалғыз үй» атты арнайы фоторепортаж. Бұл репортаж басқа мемлекеттік органдармен қатар, Парламент депутаттарының назарына да жолданған екен. Фоторепортажда Алматы қаласы Алатау ауданында Тереңқара өзені ағып жатқан сайда қоңыс тепкен мас­күнем, жезөкше келін­шек­тер­дің және олардың отбасы­лары­ның күн­делікті өмірі бей­неленген. Онда балалардың қа­ра­пайым құқықтары тапталып жат­қаны көрсетілген. Маскү­нем­дікке салынған, жезөкше­лік­пен айналысатын ата-ана бүлдіршіндеріне қайдан қара­сын. Осының салдарынан ба­ла­лардың денсаулық сақтау, қажеттi тұрмыс деңгейi мен жағдайы болуға құқықтары бұ­зылып, тиісті мемлекеттік кө­мектен қағылып отыр. Жан түршігерлік жағдай кімді де болса бей-жай қалдырмас. Қазақстан Республикасы Конс­титуциясының 27-бабы­на сәйкес балаларына қамқор­лық жасау және оларды тәрбиелеу ата-ананың етене құқығы әрі мiндетi екені белгілі. Дегенмен, ата-анасы мас­күнем бо­лып, ондай міндетті сезінбеген жағдайда мемлекет балаларды өз қамқорлығына алуы тиіс. Конституция­мыз­дың жоға­ры­да­ғы бабына сәй­кес бала мем­лекеттiң қор­ғауында болуы шарт. Қазақстан Республика­сы­ның балалар мүддесiн көз­дей­тiн мемлекеттiк саясатының мақсаты – балалардың құқық­тары мен заңды мүдделерiн қамтамасыз ету, оларды кем­сiтушiлiкке жол бермеу, құ­қық­тары бұзылған жағдай­лар­да оларды қалпына кел­тiру. Балалардың құқықтарын қор­ғаудың құқықтық, заңды іргетасы қаланған. Қолда­ныс­та «Қазақстан Республика­сын­да­ғы баланың құқықтары ту­ралы», «Кәмелетке толма­ған­дар арасындағы құқық бұ­зу­шылықтардың профилакти­ка­сы мен балалардың қадаға­лау­сыз және панасыз қалуы­ның алдын алу туралы», «Неке және отбасы туралы» заң­дар бар. Сонымен қатар, 2007-2011 жылдарға арналған «Қазақстан балалары» бағ­дар­ламасы жү­зеге асырылуда. «Неке және отбасы ту­ралы» Заңның 59-бабына сәйкес ба­ланың өмiрiне немесе ден­сау­лығына қауiп төн­гендiгi ту­ра­лы, оның құқық­тары мен заң­ды мүдделерiнiң бұзыл­ған­дығы туралы белгiлi болған ұйымдардың лауазым­ды адам­дары мен өзге де азаматтар ол жөнiнде баланың iс жүзiнде тұратын жерi бой­ынша қор­ғаншы және қам­қоршы ор­ган­ға хабарлауға мiн­деттi. Мұн­дай мәлiмет­тердi алған жағ­дайда қор­ғаншы және қам­қор­шы орган баланың құқықтары мен заң­ды мүдделерiн қорғау жө­нiн­де қажеттi шаралар қол­дануы тиіс. Алайда бұл жағдайда жергілікті атқарушы органдар, құқық қорғау органдары, білім беру, денсаулық сақтау мекемелері өз өкілеттіктеріне нем­құрайлы қараған. Балалардың құқықтарын қорғау жөніндегі мамандар қызметінің басым бағыты от­басымен және балалармен жұ­мыста отбасылық сәтсіз­діктің бастапқы кезеңінде дер кезінде анықтау мен түзетуге жағ­дайлар жасауды көздейтін про­филактикалық жұмысты ұйым­дастыру болып табы­лады. Балалардың құқықтарын қор­ғауға жауапты органдар фо­торепортаждағы балаларды ерте анықтап, ата-анасымен жұ­мыс жасап, болмаған жағ­дайда балалар үйіне, интер­натына тапсыру керек еді. Аталған ұйымдарда бала­лар­дың өмірі қиын болғанымен, түскі ас, ыстық тамақты білмейтін ба­лаларға қажетті тұрмыс қам­тамасыз етіліп, жағдайлары жасалатын еді. «Прокуратура туралы» Заң­ға сәйкес егер адам фи­зикалық жағдайларына бай­ла­нысты өз құқықтарын қор­ғауды жүзеге асыра алмайтын болса, прокурор оны қам­та­масыз ету жө­нiнде қажеттi шаралар қол­дануға мiндеттi. Бұл ахуал про­куратура ор­ган­дары қор­ғауға тиісті жағдай деп есептеймін. Осы ретте, жергілікті ат­қарушы органдар, құқық қорғау органдары, білім беру органдары, денсаулық сақтау органдарының балалардың құ­қықтарын қорғау бойынша Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген міндеттерін орындауларын жан-жақты тексеруді және балалардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауды жүзеге асыруды сұраймын. Мұрат ӘБЕНОВ, Мәжіліс депутаты.