– Данияр Мәлікұлы, өзара әңгімемізді Әскери полиция қызметінің құрылу тарихына қысқаша шолу жасаудан бастасақ.
– Әскери полиция Елбасының 1997 жылдың 22 сәуіріндегі «Құқық қорғау органдарының жүйесін одан әрі реформалау шаралары туралы» Жарлығына сәйкес құрылды. Бұдан кейін Президент Жарлығының негізінде «Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері және қорғанысы туралы» Заңның 10-бабына толықтыру енгізіліп, әскери полиция қызметкерлерінің міндеттері мен құқықтары, мәртебесі мен мақсаты айқындалды. Ал 2005 жылдың 21 ақпанында «Әскери полиция органдары туралы» арнайы заң қабылданды.
Жалпы алғанда, Әскери полиция қызметі Қарулы Күштеріміздің барлық әскери бөлімдеріндегі әскери қызметшілер жасауы мүмкін қылмыс пен құқық бұзушылықты анықтау, гарнизондарда, әскери құрылымдар мен әскерилердің отбасы орналасқан жерде тәртіп пен қауіпсіздікті қамтамасыз ету, әскери автомобиль техникасын заңды пайдалануға беру мен әрі сапалы ұйымдастырылуын қадағалау бағыттары бойынша қызмет етеді. Әскери полиция әлемнің 40-тан астам елінде жасақталған. Олардың қатарында АҚШ, Германия, Франция, Ұлыбритания, Қытай және ТМД мемлекеттері бар.
– Әскери ұжымдарда түрлі құқық бұзушылықтар орын алып жатады. Мұндай жағдайлардың туында-
уына нендей себептер әсер етеді деп ойлайсыз?
– Жалпы, әскери сала қатаң тәртіпті ұстануы тиіс. Әскер әлеуеті оның тәртібіне байланысты айқындалады. Мемлекет үшін өзінің қауіпсіздігін қамтамасыз етуден артық міндет жоқ. Бұл міндетті тікелей атқаратын – әскери сала қызметкерлері. Сондықтан да әскери ортада тәртіптің қатаң сақталуы өте маңызды.
Әрине, әскери бөлімдерді техника құралдары емес, адамдар басқарып отыр. Басшылықтағы осы азаматтардың жұмыс істеу қабілетіне байланысты ұжымдар әртүрлі деңгейде қалыптасады. Мәселен, бір жерде жағдай қалыпты болса, ал екінші бір жерлерде тәртіп деңгейі төмендеу болып жатады. Ал осы тізгіні бос ұжымдарда, бақылауы нашар әскери құрылымдарда құқық бұзушылық әрекеттер болмай тұрмайды. Қысқасы, әскери саладағы құқық бұзушылықтардың туындауының басты себебі – тәртіптің нашарлығы.
Патриотизм рухындағы әңгімелер ұдайы айтылып, үздіктер әрекеті үлгі ретінде ұсынылып отыратын ортада келеңсіз көріністер аз болады. Біз құқық бұзушылықтың алдын алу бағытындағы тиісті шараларға баса мән беруіміз керек. Әсіресе, орын алған жөнсіздіктерді әскери ұжымдарда талқылаудың маңызы зор. Мәселен, емделу орнында жатқан екі сарбаз өзара кикілжіңге келіп, жұдырықтасып қалады. Осыған байланысты біз Қарулы Күштердің Ішкі қызмет жарғысының 12 және 15-баптары бо-
йынша қылмыстық іс қозғадық. Қаруласын қасақана ұрған сарбаздың ісі Алматы гарнизонының көшпелі сот отырысында қаралды. Сот ісі әскери бөлімде өткізілді. Мұндағы мақсат заңға қайшы қадамға барған азаматтың кінәсін өзінің жеке құрамы, қарулас достарының алдында мойындату, сондай-ақ, өзге де сарбаздарға әрбір құқық бұзушылық әрекеттің заңмен қудала-
натынын ұқтыру еді.
Мұндай шаралар өзінің тиімділігін көрсетпей қоймайды. Нәтижесінде, келеңсіздік атаулы сап тыйылып, тәртіп күшейеді. Қай ортада болса да осындай алдын алу шараларының арқасында үлкен жетістіктерге жетуге болады деп ойлаймын.
– Өз Отанына адал қызмет ету – әрбір азаматтың қасиетті борышы. Бұл абыройлы міндеттің мән-маңызын жастарға түсіндіру күн тәртібінен түспеуі тиіс. Сіздің ойыңызша, жас ұрпақты отаншылдыққа, елін сүюге тәрбиелеу үшін қандай мәселелерге басымдық берілуі керек?
– Қазақтың Ұлы Отан соғысында қаза тапқан талантты жазушысы Баубек Бұлқышевтың «Отан деген бір-ақ сөз. Бірақ осы бір сөздің мағынасына тең келер ешбір сөз жоқ», деген сөзі бар. Міне, осы бір ауыз сөзден-ақ Отанның қадір-қасиетін аңғаруға болады.
Нағыз патриот өзінің ісімен, үлгі боларлық әрекетімен көріне біледі. Біз жастарды отаншылдыққа тәрбиелегенде елді тек қарумен ғана емес, ақылмен де қорғау керектігін насихаттауымыз қажет. Отан қорғау жолында құрбан болған батыр, ержүрек ата-бабаларымыздың ерліктерін, мемлекетіміздің дамуы, өсіп-өркендеуі жолында терін төге еңбек еткен тұлғаларымыздың еңбегін үлгі етіп, насихаттап, ардақтағанымыз абзал.
Нағыз отансүйгіш азамат қана ержүрек сарбаз бола алады. Сондықтан әрбір азамат қазақстандық патриотизм рухында тәрбиеленуі тиіс. Осы орайда әскери орта патриотизмді адам бойына сіңіруде үлкен үлес қосатын сала екенін қаперден шығармағанымыз жөн. Сол үшін де әскери ұжымдарда патриотизмге тәрбиелеу ісін басты на-
зарда ұстау маңызды.
– Елбасы ұсынған «Мүлдем төзбеушілік» қағидаты бойынша сіздердің тараптарыңыздан қандай жұмыстар атқарылуда?
– Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың 2012 жылғы «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауында қоғамда құқық бұзушылықтарға мүлдем төзбеушілікті қалыптастыру міндеті қо-
йылды. Елбасы осы Жолдауында «Дамыған қоғам барлық жерде тәртіп пен реттілік орнатудан, жайлы подъезден, жинақы ауладан, таза көшеден және жарқын жүзді адамдардан басталады. Біз ең ұсақ құқық бұзушылықпен, бұзақылықпен, мәдениетсіздікпен ымыраға келмеуіміз керек, өйткені, осының өзі қоғам тыныштығын бұзады, өмірдің сапасына селкеу түсіреді. Тәртіпсіздік пен бетімен кетушілік елеулі қылмыстарға жол ашады», – деген болатын.
Осыған байланысты, Әскери полиция бөлімі арқылы жүргізілген профилактикалық шаралардың нәтижесінде «Оңтүстік» өңірлік қолбасшылыққа қарасты әскери бөлімдер бойынша өткен 3 ай мерзім уақыт аралығында «Мүлдем төзбеушілік» қағидатына қатысты барлығы – 11, ал 2016 жыл бойынша 34 құқық бұзушылық деректері анықталып, кінәлілер жауапқа тартылды.
Бұдан бөлек, заңға қайшы әрекеттердің алдын алуға бағытталған «Құқық аптасы» профилактикалық іс-шаралары аясында «Мүлдем төзбеушілік» акциясы үнемі ұйымдастырылып отырады. Сондай-ақ, өткен жылы бізге 334 хабарлама түсті. Олардың барлығына қатысты жедел әрекет етіп, анықтау шараларын жүргіздік. Атқарылған шаралар нәтижесінде 223 хабарлама бойынша ақпарат расталмады, 34 хабарлама бойынша соталды шаралары жүргізілді, 66 хабарлама басқа құқық қорғау органдарының құзыретіне жолданды, 17 іс бойынша әкімшілік іс қозғалды.
Ал 2017 жылдың алғашқы тоқсанында 84 хабарламаны тексердік. Олардың 3-еуі бойынша әкімшілік құқық бұзушылық деректері расталып, кінәлі деп табылғандар жазаға тартылды.
Әңгімелескен
Талғат СҮЙІНБАЙ,
«Егемен Қазақстан»
АЛМАТЫ
