Заңды тұлғалар заң бұзбасын десек

Бүгінгі таңда заңды тұлғалар қатары күннен-күнге молайып келеді. Бірақ олардың саны бар да, сапасы жоқ. Олай дейтініміз, қаптаған заңды тұлғалар ара­сында құлашын кеңінен жазып қарымды құқықтық қарекет қы­лып жатқандары некен-саяқ. Тіпті бірқатары ештеңе өндіре ал­маған соң заңды тұлға дегенді пайда­ланып, қылмыстық әре­кет­терге баратыны да айтылып жүр. Сондықтан да қазіргі кезде елдердегі секілді қылмыстық жауапкершілікті қа­рас­тыру қа­жеттігі туындап отыр. Ал бұл мәсе­ле­лерді шешу­дің жолдары қандай? Міне, осыған орай кеше Эко­­но­микалық қылмысқа және сы­бай­лас жемқорлыққа қарсы кү­рес агенттігінің Қаржы поли­ция­сы академиясында «Заңды тұл­­ғалар­дың қылмыстық жауапкершілігі» атты ғылыми-теория­лық семинар болып өтті. Оны Қар­­жы полиция­сы академия­сы­ның бас­­тығы, полковник Марат Бә­шімов ашып, жүргізіп отырды. Семинарда тек біздің елімізде ға­на емес, өзге де мемлекеттердің бас ауыр­тар ауырт­палығына ай­нал­­ған қағаз жүзінде бар, ал негізінде жоқ, жалған заңды тұл­ғалармен күрес барысы, оларды болдырмау­дың құқықтық жолда­ры, заңды тұлғаларға жауапкершілікті кү­шей­ту жағдай­лары, еліміз­дің кейбір заңды актілеріне заңды тұлға­лардың қыл­мыстық жауапкершілігін көздей­тін мәселеге қатысты өзгертулер мен толық­тыру­ларды ендіру ту­ралы қатысу­шылардың ой-пікір­лері талқыға салынды. Бұл сұрақтардың астарына мән жүгірткен аталған семинарға қатысушылар көптеген жәйттің бетін ашты. Елімізде тіркелген 280 мың заңды тұлғалардың 170 мыңға жуығы  яғни 60,1 пайызы мүлде жұмыс істемейтін көрінеді. Сонда қайтіп байып, шалқып, тасып жүр? Демек, бұлар, семинар барысында ашыла да, ашына да айтылғандай, қоғамның игілігіне емес, керісінше елді тонау мақ­­сатында түрлі алаяқтықтар жа­сау үшін құрылған. Тіпті со­лар­дың бірқатары қылмыстық жол­мен түскен материалдық қара­жатты заңдастырумен айналы­сады. Сон­дықтан да семинарда бас қосқан еліміздің белгілі ға­лым­дары, қо­ғам қайраткерлері заңды тұлға­лар­дың қылмыстық жауапкершілігін арттыру қажет деген ой түйді. Мұндай мәселе бұрын да кө­тері­ліп, енді әбден пісіп-жетілгені белгілі. Еліміз БҰҰ-ның Жем­қорлыққа қарсы конвенция­сын  2008 жылы бекітті. Осыған орай, халықаралық құқықтың норма­лары­на сәйкес ұлттық құ­қық Кон­венцияда көрсетілген нормалармен сәйкестендірілуі қа­жет. Яғ­ни, БҰҰ Конвенция­сының 26-бабында қатысушы-мемлекет «заңды тұлғалардың қылмыстық жауапкершілігін анық­­­­­тайтын» ша­­ра­ларды қарас­тыруы керек екен­дігі  тайға таңба басыл­ған­дай жазылған. Сонымен қатар, Қазақ­стан Прези­денті­нің 2010-2020 жылдарға ар­налған құқық­тық саясат тұжы­рым­дамасы негізінде қойылған басты міндет­тердің бірі – эколо­гиялық және басқа да қыл­мыс­тар үшін заңды тұлға­лар­дың қыл­мыстық жауапкершілігі болып табылады. Осы мәсе­лелердің бәрін жан жақты тал­қылаған семинарға қаты­сушы­лар заңды тұлғалардың қылмыс­тық жауапкершілігін арт­тыру кез келген кәсіптің игі мақ­сатты ғана көздеп, заң талап­та­ры­на сай өркендеуін алға тартты. Александр ТАСБОЛАТОВ.