Бұл ескерткішті ауыл азаматы Қисамиден Машеновтің бастамасымен Нұрекен-Есілбай елді мекенінің халқы өздері жасады деуге болады. Ауылда өскен, бүгінде әр салада қызмет жасайтын азаматтар да көмекке келді. Ақсақалдар да өз үлестерін қосты. Берік Әміренов деген азамат қаладан құрылысқа керек заттарды әкелді.
Ал мұғалім, суретші, еркін күрестен спорт шебері Ақылбек Қабылбеков осы ескерткіштің сәулет жобасын жасап берді. Ақылбек «Даңқ» тақтасына соғысқа қатысқан ауыл майдангерлерінің аты жөндерін үш ай бойы қашап жазумен айналысты.
Сонау 1941 жылы Отан соғысына шағын ғана осы ауылдан 241 жігіт аттаныпты. Елге оралғаны 30-ға жетер- жетпес. Оқ пен от кешкен ардагерлердің аттары ұмытылмасын деп, ескерткіш тақтаға «Ер есімі – ел есінде» деп жазылды.
– Ескерткіш тақтаға ауылдан майданға аттанған аталардың бейнелерін қашап, олардың тас мүсіндерін жасау оңай болған жоқ. Аты-жөндері жазылған майдангерлердің есімдерін оқыған кезде көзіңе жас келеді. Бір шаңырақтан 4-5 адам майданға аттанып, ешқайсысы оралмай, есігі мәңгі жабылған үйлер қалды. Аталарымыз немістердің күшті қаруланған әскеріне қарусыз, мылтықсыз қарсы шыққан екен, – дейді бізбен әңгімесінде Шолпан Сәдуова.
Отан соғысы тақырыбына арналған бұл ескерткіштегі тізім соғыс басталғанда шетте оқуда жүрген жерінен майданға алынған студенттерді, әскери борыштарын өтеп жүргенде сол жақтан соғысқа аттанғандарды да еске салады. Соның бірі Жәлел Қошқаров 21 жасында Брест қамалында қаза тапқан. Ауыл Жәлелдің әкесіне жалғыз ұлының қара қағазын бере алмайды. Қайран әке, өмір бойы көз тігіп баласын күтумен өмірден өтіпті. Ал Қабдолла Нұрекенов 16 жасында соғысқа аттанып, 18 жасында Еуропа жерінде мәңгілікке қалады. Ескерткіште бейнеленген тағы бір солдат ол – Қабен Қабылбеков, 1939 жылы әскер борышын өтеп жүргенде сол жақтан соғысқа аттанған. Екінші Украина майданынан бастап бүкіл Еуропаны соғыса жүріп жаяу басып өткен батыр.
– Ал менің әкем Ғайса Сәдуов осы ауылда 45 жыл тарих пәнінің мұғалімі болды. Әкем II топтағы мүгедек еді. Соғыста мерген болған адам, басынан жарақат алғандықтан өмір бойы ақ, қара, сұр түсті ғана көріп өтті. Әкемнің бейнесін ескерткіште граната лақтырып тұрған солдат кейпінде тастан қашап, өзім жасап шықтым. Бұл менің әкеме деген сағынышым, тағзымым еді. Әкемнің қасында пулемет атып жатқан солдат, ол – көршім Ишан Жағыпаров. Ол кісі өте кішіпейіл еді. Түрін ойша есіме түсіріп бейнеледім, – дейді Шолпан.
Тақта алдында тұрып, үнсіз ойға қаласың. Соғыс бітіп, Мәскеуде «Жеңіс» деп айғалап тұрған қазақ солдаты «туған ауылыма жетсем» деп асығып тұрғандай елес берді. Қолымен қашап, алыстағы соғыс өртін көрген аталардың бейнесін жасау да бір ерлік. Шолпанның бұл ғибратты ісі көпке үлгі. Бұл ерлікке тағзым, аталарымыз мәңгі есімізде, жүрегімізде деген сөз.
Фарида БЫҚАЙ,
«Егемен Қазақстан»
Павлодар облысы,
Шарбақты ауданы
