Медицина • 12 Мамыр, 2017

Торғайлықтар ұмыта алмайтын құйын

379 рет
көрсетілді
4 мин
оқу үшін

Торғай өңірінде болған оқиға да, дуалы ауыздан шыққан сөз де оңайлықпен ұмытылмайды. Оқиғаны көрген куәгерлер өсіріп айтсын, тасытып айтсын, әйтеуір бір шындықтың нобайы кейінгіге жетіп отырады. Жангелдин ауданында Шилі деген ауыл бар. Ол белгілі ақын Серікбай Оспанов секілді талай мықтыны ұшырған ауыл. Көз тігерге бұта жоқ, жусанды, кәдімгі сары дала. Ықтайтын ағашы болмағандықтан ба, желі қатты. Даланың желіне қанша үйренгенмен, сол алапат құйын аға ұрпақ өкілдерінің есінен әлі шыға қоймапты.

Торғайлықтар ұмыта алмайтын құйын

− 50-ші жылдардың ішін­де менің туған ауылымда құ­йындатқан қара дауыл соғып, ауылды есінен тандырған екен. Мен онда Бестау деген жер­­де мектепте оқитынмын. Бө­леген баласымен бірге бе­сікті, күбіні домалатып ке­тіп­ті, − деп әңгіме тиегін ағыт­қан Серікбай аға. 
Құйынның күштілігі сондай, аламан-тасырдан ауыл­дағылар не болып, не қойғанын білмей қалса керек. Ол кезде қай ауылда да көбіне киіз үй, қос тігіп отыратын. Құйын киіз үйлерді жығып, нашарлау қостарды ұшырып, сүйретіп тастаған. Дауыл басылған соң, Бекболат деген кісінің үйіндегілер «бесік қайда?» деп бір-бірінен сұрайды ғой. Құйын көтеріп әудем жерге апарып тастаған бесікке жанұшыра жүгіріп барса, бала сап-сау, ішінде уілдеп ойнап жатыр дейді. Сол бала –Жетпісбай Бекболатұлы − қазір әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті журналис­тика факультетінің кафедра меңгерушісі, профессор.
Осы әңгімені естісімен біз Алматыдағы Жетпісбай ағамызға хабарластық. 
− Иә, біздің Шиліде құйын­датқан қара дауыл 1956 жы­лы болыпты. Менің бір жас шамасындағы кезім екен, бесікке бөлеп тастаған ғой. Өзімнің Шәрипа әжем сол апаттан «періште қағып» аман қалғанымды айтып отыратын, – дейді Жетпісбай Бекболатұлы. Біз сол құйынды дауыл туралы білетіндерді одан әрі іздестірдік. Ол кезде ойынға тоймай жүретін балалардың өзі бүгінде жетпіс пен сексеннің ара­сындағы кісілер.
− Мен сыртта оқуда бола­тын­мын. Сон­дай дауыл, құйын қыр­күйек, қа­зан айының шамасында болғанын ауыл­­дас­тар­дың айтқаны есім­де. Бе­сік­тегі інім Жет­­­пісбайдың де­несіне сызат түспей аман қалғаны да, күбідегі қымыздың төгіл­мегені де рас. Ол кезде Шилінің бөгетінен су жіберіп, шаруашылық далаға қауын, қарбыз егетін. Құйын оларды пәлегімен, тамырымен қосып жұлып әкеткен. Біздің үйдің шаңырағы да, уығы да мықты болатын. Әдетте дауыл, қатты жел бас­талып келе жатқанда үйді төрт жағынан қазық қа­ғып байлап тастайтын. Бұл жолы бірден көтерілген дауыл сол мықты үйді де жығыпты ғой, − дейді бүгінде сексеннен асып отырған Кәрімжан Бекболатұлы ақсақал.
Жетпісбай Бекболатұлы баланың қандай апаттан да аман қалуын Торғайдың қа­сиетті жерінің, бабалар әруа­ғының жебегенінен деп біледі.
− Осыдан оншақты жыл бұрын Шәрипа әжемнің Әділ­жан деген шөбересі 2-3 жасында ауыр көлік апатынан аман қалды. Бала көліктер бетпе-бет соғысқанда ұшып кетіп, тас жолға дін аман түскен, тіпті қолындағы ше­міш­кесінің өзі төгілмепті. Тор­ғайдың рухани ұстаздары сонау ықылым заманнан ұр­пақты имандылыққа тәр­бие­леген, менің Шәрипа әжем де солардың алдын көрген тақуа жан болатын. Менің өз басымды, үрім-бұтағын асыл аруағы әлі күнге желеп-жебеп келе жатқандай сезінемін, − дейді Жетпісбай аға. 
Табиғаттың бізге ашыл­маған тылсым сыры жетерлік. 

Нәзира ЖӘРІМБЕТОВА,
«Егемен Қазақстан».
ҚОСТАНАЙ