«Құлақтан кіріп бойды алатын» ән қайда?

«Ән құдіреті жайлы Аристотель: «Музыка адам жанына этикалық тұрғыдан белгілі дәрежеде әсер ете алады. Сондықтан, оны жас­тар тәрбиесіне арналған пәндердің қатарына қосу қажет», – десе, Сюнь-Цзы: «Музыка халықтың санасын терең баурап, оның мінез-құлқы мен әдет-ғұрпын оңай өзгертеді», – деген екен. Алайда, ұлттық құндылық­та­­­ры­мыз­ды ұлықтау кемшіндеу со­ғып, Батыс мәдениетіне еліктеп-со­лық­тау­шылық басымдап тұрған, әрі көкей­лерін ақша тескен пенделер көбейген қазіргі қо­ға­мымызда ән өнері де саудаға салынып, хал­қы­мыздың назарына маржан туын­дылардың орнына арзан туындыларды жиі ұсыну теріс әдетке айналып барады. Әсіресе, кейбір отандық те­леарналарымыз оңай табыстың көзі осы екен деп, Абайша айтқанда, «бақы­рған құр айғай» әнсымақтарды тікелей де, жанама да жарнамалаудың жолына түсіп алған. Олар осылайша өз беделдеріне нұқсан келтіріп қана қоймай, жұртшылықтың мәдени талғамын төмендетіп, шын жұлдыз бен жасанды жұлдызды айыра алмайтындай күйге ұшыратып тұр. Бұдан қолында қомақты қаражаты, тоқпағы мықты сүйеушісі жоқ жас дарындар зардап шегіп, қиянат көретіндігі анық. Тағы бір ойланарлық жайт – тіпті, танымал әншілер шырқап жүрген, әуені әп-әдемі әндердің кейбірінің өлеңі өлең емес, қасиетті поэзияға үш қайнаса сорпасы қосылмайтын, ұйқас үшін ана тіліміздің белінен басып, бело­мыртқасын үзіп, шырылдатып жата­тын шала сауатты өлеңсымақтар екен­дігі. Міне, осындай, өсер елге жараспас келеңсіз көріністерді тыю мақсатында тө­мен­дегідей шараларды қабылдап, та­бан­дылықпен іске асыру қажет деп Премьер-Министрдің орынбасары Иманғали Тасмағамбетовке төмен­дегі талаптарды орындауды өтін­ген сауал жолдадық: Біріншіден, «Мәдениет туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 7-бабының 21-тармағына сәйкес Мә­дениет және спорт министрлігінің жаны­нан ән өнері бойынша Көркем­дік кеңес құру және ол туралы ере­жені жасап, бекіту қажет. Оның құра­мына елімізге белгілі өнер қай­раткерлері, композиторлар мен ақын­дар енгізілуге тиісті. Аталған Көркемдік кеңеске көп­шілік сахналарда орындалатын және телеарналар мен радио арқылы таратылатын әндердің әуендері мен өлеңдерінің кәсіби деңгейін бағалау міндеті жүктелгені жөн. Сондай-ақ, ол ғасырлар сынына сыр бермей, саф алтындай сақталған халық әндері мен әйгілі композиторлардың жұртқа танымал әндерін бұрмалап орындауға жол бермеу жайын да ұдайы назарда ұстаса, құба-құп. Екіншіден, Ақпарат және ком­му­ни­кациялар министрлігі республикалық деңгейде телевидение мен радио ар­қы­лы мемлекеттік ақпараттық саясатты жүргізу жөніндегі мемлекеттік тапсырма аясында халық әндерін, атақты ха­лық композиторларының асыл мұра­ларын және осы заманғы белгілі ком­позиторлардың шығармаларын насихаттау қажеттігін ескергені жөн. Үшіншіден, Мәдениет және спорт министрлігі мен Ақпарат және коммуникациялар министрлігі бірлесе отырып, дәстүрлі әндерді орындайтын дарынды әншілердің Астана мен Алматы қалаларының және облыс орталықтарының үлкен сахналарында жеке концерттерін ұйымдастыру және оларға барынша ақпараттық қолдау көрсету мәселелерін оңынан шешсе, дұрыс болар еді. Төртіншіден, Мәдениет және спорт министрлігі елімізде қазақ күре­сін қай­та­дан өркендетудің тамаша өне­гесін үлгі етіп ұстана отырып, өнер­ге жанашыр азаматтардың жәр­демі­мен дәстүрлі әндерді орын­дау­шылар­дың өңірлік және ре­с­пуб­ликалық бай­қау­ла­рын өткізуді қолға алса, нұр үстіне нұр. Бесіншіден, Мәдениет және спорт министрлігі мен Солтүстік Қазақстан облысының әкімдігі бірлесіп, екі жылда бір рет өткізіп жүрген «Мағ­­жан көктемі» республикалық өнер фес­тивалінде ұлы ақын Мағ­жан Жұма­баевтың өлеңдеріне шыға­рыл­­ған әндер байқауының жеңім­пазы мен жүл­дегерлері атанған ком­по­зи­тор­лар­дың шығармаларын аталған өнер сайы­сында ғана жұрт­шы­лық назарына ұсынумен шектелмей, оларды еліміздің басқа сахналарында да орындауды, сондай-ақ республикалық телевидение мен радио арқылы насихаттауды жолға қойса, ұтылмайтынымыз анық. Алтыншыдан, әнге сұранып тұрған тамаша өлеңдерге музыка шығарту арқылы әндердің мәтін­дерінің сапасын арттыру әрі үздік поэзиялық туындыларды кеңінен дәріптеу мақсатында Мәдениет және спорт министрлігі Қазақстан Композиторлар одағымен және Қазақстан Жазушылар одағымен бірлесе отырып, белгілі композиторлар мен ақындардың арасында тығыз шығармашылық байланыс орнатуға ұйытқы болса, құба-құп. Және, жетіншіден, Қазақстан Рес­­­публикасының ЮНЕСКО және ИСЕСКО істері жөніндегі Ұлттық ко­мис­­сиясы бірталайының автор­ла­ры­ның есімдері ұмытылып, халық әнде­рі­ деп аталып кетсе де, қазіргі за­ман­да­ да бірегейлігін айғақтап отыр­ған, мәңгі өшпес асыл қазынамыз – қазақ халқының дәстүрлі ән өнерін Адам­заттың материалдық емес мәдени мұрасының Репрезентативті тізіміне енгізу мәселесін қарастырса, игі. «Әннің де естісі бар, есері бар» деп Абай айтқандай, есер әндердің эфир арқылы ертелі-кеш халқымыздың санасын жаулап, ұлттық ділі мен рухына теріс әсерін тигізуін тыю мақсатында ән өнері саласында тәртіп орнатып, талғам мен талапты күшейтіп, шын дарындарға жол ашып, жан-жақты қолдау көрсететін кез жетті. Кәрібай МҰСЫРМАН, Мәжіліс депутаты