Еңбектің зейнетін көргенге не жетсін

«Қазақстан Республикасы Ардагерлер ұйымы» қоғамдық бірлестігі Жамбыл об­лыс­тық филиалы кеңесінің бір топ ардагерлері менің өңірге сапарым кезінде өзекті мәселелерді шешуді талап етті. Тәуелсіздік алғанымызға биыл – 20 жыл. Құдайға шүкір, ата-бабаларымыздың бізге бағыштаған ақ тілеуі орындалды. Ұлттық мемлекет құрдық, енді Қазақ елі кемелдікке ерен ұмтылысымен бет алды. Осынау аңсаған еркіндікке жеткізген, кешегі сұрапыл соғыста қан кешкен ардагерлерімізді лайықты дәріптеп, құрметтеп жүрміз бе? Кім болсаң да, мейлі шаруа, мейлі әкім, шопан немесе қолбасы, ұлы азамат немесе қара­пайым пенде болсаң да санамызда, қанымызда аса биік қасиет – ұлы борышты сезіну бар емес пе. «Досыңнан дұшпан күшті. Сүйсе жалған, сүймесе аянбаған. Бұл не деген заманға ісім түсті», – деп Абай мұңайғандай, ардагерлері­міз­дің ісі заманымызға түсіп тұр. Елге барғанда «Ардагерлер туралы» заң қа­былдау, онда соғысқа қатысушыларды ком­муналдық төлемдерден босату, қоғамдық көлікте тегін жүру, тегін медициналық жәр­дем алу сияқты сандаған мәселелер туралы сұрақтар аса көп қойылады. Кейде не деп жауап береріңді білмей қиналасың. Осы заң жобасы бізде жатқанына 3-4 жыл болды. 2010 жылы 37 млрд.теңге игерілмей қалса да, Үкімет қаражат жоқ деп осы «Ардагерлер туралы» заңға қолбайлау болып отыр. Жамбыл облысы бойынша Ұлы Отан соғысы ардагерлерінің саны осы жылдары екі есеге азайған. 2008 жылы 1214 соғыс ардагері болса, қазіргі күні 596 адам қалған. Оның ішінде соғыс мүгедектері 2008 жылы 442 адам болса, қазіргі қалғаны 190 адам ғана. Бүгінде олардың жасы 80-нің жуан ортасынан асқан. Көбісі өздігінен жүре алмайды. Мешітке, қасиетті Ораза айында ауызашарға жетуі қиындаған. Жа­қын­да Тараз қаласында пәтер кезегінде 1298-ші болып тұрған, кезінде осы мәселе бойынша менің атыма арыз­дан­ған соғыс ардагері пәтеріне қолы жетпей, бала­сы­ның қолында қайтыс болды. Біз ардагерлерімізді осылай құрметтейміз бе? Не деген шарасызбыз. Зейнетақы төлемдері бойынша да кемшіліктер орын алуда. Зейнетақыны үзіліссіз тө­леуді қамтамасыз ету проблемасын шешудің балама жолы ретінде зейнетақы жүйесіне реформа жүргізу қолға алынған-ды. Міне, содан бергі он жылдан аса уақыт ішінде қазақ­стан­дық тәжірибе өзінің кемшіліктерін көрсетіп берді. Базалық зейнетақының енгізіліп, соңғы жылдары оның тиісінше көбей­тілуі­нің арқа­сын­да ғана зейнеткерлердің зейнетақысы қай­та қаралды, дегенмен, 1998 жылға дейін және одан бері де зейнеткерлікке шыққан зейнет­кер­лердің зейнетақысын есеп­теудегі және қайта есептеудегі әлеу­мет­тік әділетсіздік көзге шық­қан сүйелдей бадырайып тұр. Осыған байла­ныс­ты есептелген зейнетақының сол кезде ал­ған жал­ақы мен атқарған еңбекке сәйкес еместігіне қатысты реніштер көп айтылуда. Реніш білдірушілер 30 жылдан 45 жылға дейін еңбек өтілі және зейнеткерлікке шыққан кезде жоғары жалақысы бола тұрып, бүгін не себепті төменгі көлемде зейнетақы тағайын­дал­ғанын түсінбейді. Бұл туралы мәжі­ліс­мен­дер бірнеше мәрте сауал жолдап, шах­тер­лердің зейнетақысы мен басқадай жәр­демақысына байланысты проб­леманы көп рет көтеріп, мұғалімдердің мә­се­лесі, зей­нет­ақының есептелуіндегі әлеуметтік әділет­сіз­дік мәселесі бойынша қаншама хат жолдады. 40 жыл еңбек өтілі болғанымен, 15700 тең­ге зейнетақы тағайындалған Жамбыл облысы, Жамбыл ауданы, Бектөбе ауылы­ның тұрғыны, зейнеткер Тәжіхан Смайы­ловтың мұңын мен қазіргі Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Г.Әбдіқалықоваға жеткізген едім. Бірақ министрлік Үкіметтен аса алмай отыр. Осыған қоса, 2008 жылы зейнетақының шекті көлемі де 15 айлық есептік көрсет­кіш­тен 25 айлық есептік көрсеткішке көтерілуге тиіс болған-ды. Бірақ кейбіреулерінің зей­нет­ақысы бүгінгі талапқа сай болмай шы­ғып, Президент қойған міндетті жүзеге асырғанмен, олар зейнетақының уәде еткен кө­лемін ала алмау­да. Оның үстіне, зейнет­ақыны орташа жалақы бойынша салалық негізде есептеу, тіпті де, әділеттілік емес. Яғни, министр де, қағазбен жұ­мыс жасап отырған жәй маман да бірдей болмақ. Зей­нетақы мөлшері өскен кезде, зейнетақысы болар-болмас қана көтерілгендер өздерінің реніш­терін білдірумен келеді. Әдістеме қашан өз­гереді? Қырық жыл жұмыс өтілі барларға ең­бегіне қарай зейнетақы қашан тағайындалады? Бұл сұрақтарға әлі де анық жауап жоқ. Осыған орай, қазір жүргізіліп жатқан әл-ауқаты төмендер – мүгедектерді, зейнеткерлер мен ардагерлерді лайықты өмір сүру жағ­дайларымен және қаржылық төлемдер­мен то­лық қамтамасыз ету саясаты түбе­гей­лі өзгер­ті­луі тиіс. Кезінде депутаттардың бас­тамасымен көтерілген «Ардагерлер ту­ра­лы» заң жобасын қайтадан қолға алып, оны аяқтау керек. Онда Ұлы Отан соғысының ардагерлеріне, ауған со­ғы­сына қатысқан жауынгерлерге, Чернобыль, тыл ардагерлеріне, 1939-1945 жылдар ара­лығында туған зейнетақы алушыларға арнал­ған арнайы жәрдемақылар мен зейнетақылар қайтадан қаралуы қажет деп санаймын. Сөйтіп, Үкімет ардагерлер мәселесін оң шешкен жағдайда, жүзеге асырып отырған әлеу­меттік саясаттағы нәтижелі жұмысты жал­ғастырумен қатар, қоғам алдында зор мәр­те­беге ие болып, еліміздің тарихынан лайықты орнын алар еді. Үкімет депутаттармен 4 жыл бірлесе жұмыс істеген уақытын­да еліміздің экономикасын көтеруде ай­тар­лықтай жетістіктерге жеткені еш күмән туғызбайды. Ал егер «Ар­дагерлер туралы» заң қабылданған жағ­дай­да Үкіметтің жұмысына баға жетпес еді. Амангелді МОМЫШЕВ, Мәжіліс депутаты.