Қазақ — тумысынан бауырмал, достыққа құшағын жайып тұратын халық. Жақыны мен жатқа да, көрші елдерге де “сыйға – сый, сыраға – бал” деген көзқараспен қараған. Ішкі жан-дүниесін терең білмейтін алыс шетелдің адамына өте жуас, көнбіс ұлт болып көрінуі мүмкін. Алайда, кейбіреулер басынса, шектен шығар қылық көрсетсе, бір ауыз сөзбен тоқтататын шешендігімен ондайларды орнына қойып отырған. Сөзге тоқтамаса, амал жоқ, атқа қонып, жауын жеңбей тынбаған, көлденең көк аттыға намысын таптатпаған. Бұған жаугершілік замандарда елі мен жерін қорғаған бабаларымыздың ерлігі мен артына қалдырған өнегесі куә.
Кеңес одағы құрамында тұрған кезінде Қазақстан индустриялық жағынан өркендегенмен, аз ұлттарға қатысты жүргізілген солақай саясаттың салдарынан үлкен қысымға ұшырады. Дүркін-дүркін өзге ұлттар күштеп, қазақ жеріне жер аударылды. Сөйтіп, қазақ халқы өз жерінде азшылыққа ұшырағаны белгілі. Соған қарамастан, халқымыз Қазақстанға еріксіз қоныс аударылған кәріс, неміс, чешен, ингуш және басқа да ұлт диаспораларын қиын кезеңде қабыл алып, үйіне кіргізді, жарты нанды бөліп жеді. Тың игеру жылдары көшіп келген орыс, украин, беларусь және басқа ұлт өкілдерін де оң қабақпен қарсы алды. Бүгінгі таңда Қазақстанда сандаған ұлт өкілдері бақытты өмір сүріп жатыр және де әр салада жемісті еңбек етуде.
1991 жылы Қазақстан өз тәуелсіздігін алған тұста кейбір шетелдік арандатушылар біздің ел жайлы неше түрлі қисынсыз болжамдар айтқаны есімізде. Олар алуан түрлі ұлттар тұрған елде саяси тартыстар көп болады, өз алдына мемлекет құруда қиындықтарға ұшырайды деген пікірлерін алға тартты. Ондай сөзді айтатындар қазақтың кеңдігі мен достық пейілін білмей, сыртынан “тон пішкендер” болатын. Қазақстан көп ұлттың өкілі орналасқан ел екендігін ұтымды пайдалана білді. Біздің елдегі әрбір адам – мемлекет байлығы. Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев ел тәуелсіздігін алған күннен бастап халық бірлігі, ұлттар достығына айрықша мән берді. Соның арқасында осы 18 жылдан астам уақыттың ішінде әр түрлі экономикалық қиындықтардан да шығып келеміз. Әлемдік қаржы дағдарысының салдарынан да біртұтас бірлігіміздің арқасында аман-есен шығамыз деген сенім мол.
Мемлекеттің ұстанған саясаты, алға қойған мақсаты Конституциямызда көрініс тапқан. 1995 жылы бүкілхалықтық референдумда қабылданған Ата Заңымыздың кіріспесінде біз, ортақ тарихи тағдыр біріктірген Қазақстан халқы екенімізді, байырғы қазақ жерінде мемлекет құрып отырғанымызды жария еттік. Қазақстанды еркіндік, теңдік және татулық мұраттарына берілген бейбітшіл азаматтық қоғам деп ұғына отырып, дүниежүзілік қоғамдастықта лайықты орын алуды тілейтінімізді, қазіргі және болашақ ұрпақтар алдындағы жоғары жауапкершілігімізді сезінетінімізді атап көрсеткен едік. Азаматтардың тең құқығы, тіліне, ұлтына, нәсіліне қарай бөлуге жол берілмейтіні, елімізді мекендеген ұлт өкілдерінің салт-дәстүрі мен тілін, өнері мен мәдениетін дамытуға мемлекет қолдау жасайтыны арнайы баптарда жазылғанын, оның бүгінгі таңда жан-жақты жүзеге асып отырғанын айта кеткен жөн.
1995 жылы 1 наурызда Елбасының бастамасымен Қазақстан халқы Ассамблеясы құрылды. Мұндай қоғамдық маңызды құрылым ешбір елде жоқ екені анық. Бір шаңырақ астында барша ұлт өкілдері бірікті. Биыл 15 жылдығы аталып өткелі тұрған Ассамблея осы кезең ішінде халық бірлігін сақтауда үлкен жолдан өтіп, байыпты тәжірибе жинақтады. “Ол еліміздегі этносаралық қарым-қатынасты дамытудың іргелі институтына, татулық пен сыйластықтың берекелі бекетіне айналды. Мәртебелі органның сессияларында қоғамдық өмірдің сан саласын қамтитын, оның келбетіне ықпал жасайтын әлеуметтік мәні зор мәселелер де талқыланды. Біздің үлгімізді шетелдік мәртебелі меймандар да өнеге тұтуда. Олар сессия жұмысына арнайы қатысып, Ассамблея қызметінің жаңа қырларын үйренуде, бағыт-бағдарынан тәлім алуда”, – деді Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев өткен жылы Ассамблеяның ХV сессиясында.
Қазақстанның Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық жөніндегі ұйымға төрағалық ете бастауы елімізде жинақталған мол тәжірибені жан-жақты насихаттай білуді талап ететіні сөзсіз. Егер біз Еуропа төрінде отырып, Қазақстанның өнеге-үлгісін кәрі құрлықтың 55 еліне тарата білмесек, төрағалық миссиямыздың бір қыры атқарылмай қалатындай көрінеді. Бүгінгі заман талабына сәйкес ел мен елдің кірігуі, көп мәселелерде бастарының бірігуі бір-бірінің өнегесі, үлгісі арқылы жүретіні бар. Егер біз осындай мақсатты ұстанатын болсақ, онда жинақталған тәжірибені қорытып, басқа елдер мен халықтардың алдында түсіндіре білуіміз керек. Ал Еуропа елдерінен өндіріс, мәдениет, оқу-білім жағынан үйренеміз десек, өзіміздің де жақсы жақтарымызды өзгелерге үйрете білуіміз керек. Бүгінгі заманда мемлекеттер бір-бірін экономикасына қарап, қарсы алып жатса, рухани болмыс-бітіміне, парасат-пайымына қарай құрметтейтіні жасырын емес.
Мемлекет басшысы тәуелсіз ел құрып, әлемге достық пен ынтымақ орнатудың, бейбітшілікті қорғаудың үлгісін көрсете білген халқымыз жайлы жүрекжарды сөзін айтқаны бәріміздің есімізде. “Дәуір алмасып, заман өзгерді. Қазір байырғы қазақ жерінде жаңа азаматтық қоғам қалыптасуда. ХХІ ғасырда қазақтар мемлекет құраушы ұлт ретінде жаңа белеске көтеріліп, Қазақстан халқының берік өзегіне, сенімді діңгегіне айналуда. Қазақ халқы өзіне жүктелген аса маңызды жауапкершілікті сезіне отырып, бұл тарихи миссияны абыроймен атқарып шығады деп сенемін”, – деді Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев.
Елбасы өз сөзінде үнемі халқымыздың татулығы мен бірлігі – еліміздің өркендеп, алға басуының басты шарты екенін айтып келеді. Осы байлығымызды қадірлей білу, оны жас ұрпақтың жүрегіне ұялату – Отанымыздың жарқын болашағының кепілі екенін де еске салды. Егер біз жиырма жылға жетпейтін аз уақыттың ішінде, қаншама қиындықтарға, жан-жақтан анталай келіп ұрынған дағдарыстарға қарамастан, әлеуметтік-экономикалық даму баспалдақтарымен биіктеп бара жатсақ, бір кездері барлық экономикалық байланыстары үзіліп, дүкен сөрелері қаңырап бос тұрған күйінде берекелі де өркенді мемлекетке айналдыру Қазақстанды мекендеген барлық этностардың өзара түсіністігі мен сыйластығын, бірлігінің арқасында болғанын өзіміз ғана біліп қоймай, өзгелерге де білдіре алсақ – бұл жер бетіндегі тыныштық пен бейбітшілік ісіне қосқан елеулі үлесіміз болар еді.
Келесі бір тоқталғым келіп тұрғаны – діни мәселе. Әр адам тілі мен салт-дәстүрін қалай құрметтесе, өз дінін де ерекше қастерлейтіні анық. Әлем тарихына назар аударсақ, мыңдаған соғыстар осы діни көзқарастары қайшы келген ұлттардың, немесе белгілі бір діни топтардың арасында орын алған. Білікті заң мен тәртіпке бағынған елде діни көзқарасқа шектеу қойылмасы анық. Қазақ жерінде ислам діні өркен жайды. Кейін христиан дінін ұстанушылар көшіп келді. Елімізде негізінен осы екі дінді ұстанушылар саны басым. Бүгінде Қазақстанда 40-тан астам діни конфессияның бар екені белгілі. Сондықтан ұлтаралық, конфессияаралық төзімділікті нығайту елдегі негізгі саясаттың біріне айналды.
Әлемдік қаржы дағдарысының ықпалы тек қана экономикалық жағынан әсер етіп отырған жоқ. Кейбір елдерде қаржы қиындығынан келіп туындап жатқан проблемаларды да байқап отырмыз. Демократиялық даму жолына түскен, салт-дәстүрі қалыптасқан бірқатар мемлекеттерде экономикалық қиындықтар идеологиялық дағдарысқа, адамдардың санасындағы қайшы пікірлердің туындауына алып келуде. Айталық, парламенттік құрылымның дүниеге келген отаны, өркениет жолында жан-жақты дамыған Англияда өткен жылы наразы болған тұрғындар бірнеше дүркін жалпы шерулерге шықты. Сондай бір оқиға 2009 жылы 5 желтоқсанда Ноттингем қаласында орын алғаны белгілі. Шеруге шыққандар Ұлыбританияда тұрып жатқан және жұмыс жасап жүрген шетелдік азаматтардың өз елдерінен кетуін талап етті. Жергілікті билік органдары қоғамдық тәртіпті сақтау мақсатында тұрғындардың өз үйлерінде отыруы қажеттігін айтып, сақтыққа шақырды. Ал жуырда, менің білуімше, Швейцарияда мұнарасы бар мешіт салуға заң жолымен тыйым салды. Мұндай мысалдар әлемнің көптеген елдерінде бар екені анық. Сондай түсіністік болмаған өңірлерде қантөгіске алып келіп отырғаны да жасырын емес.
Қазақстан — өзінде ғана тұрақтылықты қамтамасыз етіп қоймай, әлемнің барлық елдерінің дін өкілдерінің басын қосып отырған бірден-бір мемлекет. 2003 жылы Астанада Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының алғашқы съезі өтті. Президенттің бастама көтеруімен жүзеге асқан Қазақ елінің бұл жаңа жобасы әлем жұртшылығының назарын өзіне аударды. Жер шарындағы діни ұйымдардың жетекшілері елордамызда бас қосып, бейбітшілікті қорғау, дінаралық қайшылықтарға жол бермеуге бар күш-жігерлерін салуға уағдаласты. 2003 жылғы съезге түрлі діни конфессиялардан 17 делегация қатысса, 2006 жылы олардың саны 29-ға жетті. Ал өткен жылы ІІІ съезге әлемнің 35 елінен 77 делегация қатысты. Тек діни ұйым басшылары ғана емес, Еуропа мен Азияның саяси қайраткерлері мен ғалымдар және Біріккен Ұлттар Ұйымы, Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы, ЮНЕСКО сияқты халықаралық деңгейдегі беделді ұйымдардың өкілдері келіп, ойлары мен ұтымды ұсыныстарын ортаға салды. Шетелдік меймандар Қазақстанның дінаралық ынтымақтастық пен келісімнің, бейбіт өмір сүрудің жолындағы әлемге көрсетіп отырған үлгісін атап өтті.
Бұл мәселелерде Қазақстанда шешілмеген проблемалар жоқ деуден аулақпын. Десек те, әлемнің басқа жерлеріне қарағанда, Қазақстандағы діни конфессиялар арасындағы түсіністік пен сыйластықты айрықша атап көрсеткім келеді. Бір кездергі жанжалдар мен қақтығыстардың көзі болған діндер мен діни конфессиялар арасындағы қатынастар Қазақстанда барынша оңтайлы шешіліп отырғанын әлем жұртшылығы көрді. Егер біз әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съездерін өткізіп, өз басымызға қосымша жұмыс тауып отырмыз десек, мұнымыз әбестік болар еді. Біз осы съездер арқылы Қазақстандағы діни қатынастарды әлемге танытып, түсіністік пен сыйластық ісіне өз үлесімізді қосып отырмыз. Қазақстанды жаңаша танытудың бір әдісі осындай болса керек.
2009 жылы 2 қыркүйек күні Парламент сессиясын ашқан кезде Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев Парламент пен Үкіметтің алдында тұрған міндеттеріне тоқталды. Қазақстан халқы қиын кезеңді еңсеріп қана қоймай, дағдарыстан кейінгі даму кезеңіне жан-жақты дайындалуға тиіс екенін айтты. Қазіргі кезең уақыт талабына жауап бере алатын заңдарды қабылдауды қажет ететінін жеткізді.
Ел Президенті Үкіметтің алдына екі бесжылдық бойынша бөле отырып, елдің 2020 жылға дейінгі даму бағдарламасын әзірлеуді жүктеді. “Бұл “Қазақстан-2030” Стратегиясын орындау жөніндегі келесі қадам болып табылады. Сондықтан бізге жаһандық өзгерістер мен үрдістерді ескеру керек”, – деді Елбасы.
Осы аталған кезең ішінде, яғни, 2010-нан 2020 жылға дейінгі аралықта мемлекет пен қоғамның күш-жігерін негізгі бес бағытқа, атап айтқанда, экономиканы дағдарыстан кейінгі қалпына келтіруге, оның орнықтылығын қамтамасыз етуге, бәсекеге қабілетті адами капитал жасауға, халықты әлеуметтік және тұрғын үй-коммуналдық қызмет көрсетумен қамтамасыз етуге, ұлтаралық келісімді, қауіпсіздікті, халықаралық қатынастардың тұрақтылығын қолдауға шоғырландырған жөн екендігін жария етті.
Міне, 2010 жыл басталды. Мемлекет алдында жаңа белестер тұр. Биыл Қазақстанның Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымына төрағалық етуі аса маңызды тарихи оқиға болып отыр. Елбасы бұл құрметті миссия бізге үлкен жауапкершілік жүктейтінін және сонымен қатар бізге кең мүмкіндіктерге жол ашатынын айтты. Яғни, еліміз әлемге жаңа қырынан танылмақ.
Қазақстанды әлемге танытуда Парламенттің де рөлі зор. Бұл бағытта депутаттар да халықаралық маңызы зор заң жобаларын қабылдауда, келісімдерді, шарттар мен хаттамаларды заң түрінде бекітуде белсенділік танытатыны анық. Сонымен қатар елімізге келген шетелдік әріптестермен, қоғам қайраткерлерімен өткен кездесулерде Қазақстанның ұстанған саясаты жөнінде жан-жақты түсінік беру – парламентшілердің міндеті. Ел Президенті осы сессияны ашу барысында Парламент барлық мемлекеттік органдармен бірге елдің ЕҚЫҰ төрағасы функцияларын орындауына белсенді қатысуға тиіс екенін айтқан болатын.
“Қазақстанның осы міндетті ойдағыдай атқаруы және сол арқылы халықаралық саясаттағы беделі мен абыройын нығайтуы үшін қолдан келгеннің бәрін жасау – біздің ортақ парызымыз”, – деді Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев.
Жас та тәуелсіз Қазақстан мемлекетін әлемдік деңгейде жаңа қырынан таныта білетін сәт туды. Осы бір ынтымақпен атқарылуға тиісті ісіміз нәтижелі болғай.
Ирак ЕЛЕКЕЕВ, Парламент Мәжілісінің депутаты, Заңнама және сот-құқықтық реформа комитетінің мүшесі. Астана.ЖАҢАРҒАН ҚАЗАҚСТАНДЫ ЖАҢАША ТАНЫТУ
Тәуелсіздіктің елең-алаңынан бастап Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың басшылығымен Қазақстанды әлемге таныту мәселесі қолға алынғаны белгілі. Бұл істегі жетістіктеріміз аз емес. Алайда, Қазақстанның өз даму кезеңіндегі жаңа белестері, экономикасы мен әлеуметтік өміріндегі жаңа жетістіктері, жаһандану талаптарына сәйкес әлемнің басқа мемлекеттері тарапынан жасалып жатқан қадамдар елімізді әлемге танытудың жаңа әдістер мен тәсілдерін талап ететіні түсінікті. Себебі, ілгері ұмтылып жатқан елдер аз емес. Ал олардың жүргізіп жатқан ізденістері таңдай қақтырмай қоймайды.
Қазақ — тумысынан бауырмал, достыққа құшағын жайып тұратын халық. Жақыны мен жатқа да, көрші елдерге де “сыйға – сый, сыраға – бал” деген көзқараспен қараған. Ішкі жан-дүниесін терең білмейтін алыс шетелдің адамына өте жуас, көнбіс ұлт болып көрінуі мүмкін. Алайда, кейбіреулер басынса, шектен шығар қылық көрсетсе, бір ауыз сөзбен тоқтататын шешендігімен ондайларды орнына қойып отырған. Сөзге тоқтамаса, амал жоқ, атқа қонып, жауын жеңбей тынбаған, көлденең көк аттыға намысын таптатпаған. Бұған жаугершілік замандарда елі мен жерін қорғаған бабаларымыздың ерлігі мен артына қалдырған өнегесі куә.
Кеңес одағы құрамында тұрған кезінде Қазақстан индустриялық жағынан өркендегенмен, аз ұлттарға қатысты жүргізілген солақай саясаттың салдарынан үлкен қысымға ұшырады. Дүркін-дүркін өзге ұлттар күштеп, қазақ жеріне жер аударылды. Сөйтіп, қазақ халқы өз жерінде азшылыққа ұшырағаны белгілі. Соған қарамастан, халқымыз Қазақстанға еріксіз қоныс аударылған кәріс, неміс, чешен, ингуш және басқа да ұлт диаспораларын қиын кезеңде қабыл алып, үйіне кіргізді, жарты нанды бөліп жеді. Тың игеру жылдары көшіп келген орыс, украин, беларусь және басқа ұлт өкілдерін де оң қабақпен қарсы алды. Бүгінгі таңда Қазақстанда сандаған ұлт өкілдері бақытты өмір сүріп жатыр және де әр салада жемісті еңбек етуде.
1991 жылы Қазақстан өз тәуелсіздігін алған тұста кейбір шетелдік арандатушылар біздің ел жайлы неше түрлі қисынсыз болжамдар айтқаны есімізде. Олар алуан түрлі ұлттар тұрған елде саяси тартыстар көп болады, өз алдына мемлекет құруда қиындықтарға ұшырайды деген пікірлерін алға тартты. Ондай сөзді айтатындар қазақтың кеңдігі мен достық пейілін білмей, сыртынан “тон пішкендер” болатын. Қазақстан көп ұлттың өкілі орналасқан ел екендігін ұтымды пайдалана білді. Біздің елдегі әрбір адам – мемлекет байлығы. Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев ел тәуелсіздігін алған күннен бастап халық бірлігі, ұлттар достығына айрықша мән берді. Соның арқасында осы 18 жылдан астам уақыттың ішінде әр түрлі экономикалық қиындықтардан да шығып келеміз. Әлемдік қаржы дағдарысының салдарынан да біртұтас бірлігіміздің арқасында аман-есен шығамыз деген сенім мол.
Мемлекеттің ұстанған саясаты, алға қойған мақсаты Конституциямызда көрініс тапқан. 1995 жылы бүкілхалықтық референдумда қабылданған Ата Заңымыздың кіріспесінде біз, ортақ тарихи тағдыр біріктірген Қазақстан халқы екенімізді, байырғы қазақ жерінде мемлекет құрып отырғанымызды жария еттік. Қазақстанды еркіндік, теңдік және татулық мұраттарына берілген бейбітшіл азаматтық қоғам деп ұғына отырып, дүниежүзілік қоғамдастықта лайықты орын алуды тілейтінімізді, қазіргі және болашақ ұрпақтар алдындағы жоғары жауапкершілігімізді сезінетінімізді атап көрсеткен едік. Азаматтардың тең құқығы, тіліне, ұлтына, нәсіліне қарай бөлуге жол берілмейтіні, елімізді мекендеген ұлт өкілдерінің салт-дәстүрі мен тілін, өнері мен мәдениетін дамытуға мемлекет қолдау жасайтыны арнайы баптарда жазылғанын, оның бүгінгі таңда жан-жақты жүзеге асып отырғанын айта кеткен жөн.
1995 жылы 1 наурызда Елбасының бастамасымен Қазақстан халқы Ассамблеясы құрылды. Мұндай қоғамдық маңызды құрылым ешбір елде жоқ екені анық. Бір шаңырақ астында барша ұлт өкілдері бірікті. Биыл 15 жылдығы аталып өткелі тұрған Ассамблея осы кезең ішінде халық бірлігін сақтауда үлкен жолдан өтіп, байыпты тәжірибе жинақтады. “Ол еліміздегі этносаралық қарым-қатынасты дамытудың іргелі институтына, татулық пен сыйластықтың берекелі бекетіне айналды. Мәртебелі органның сессияларында қоғамдық өмірдің сан саласын қамтитын, оның келбетіне ықпал жасайтын әлеуметтік мәні зор мәселелер де талқыланды. Біздің үлгімізді шетелдік мәртебелі меймандар да өнеге тұтуда. Олар сессия жұмысына арнайы қатысып, Ассамблея қызметінің жаңа қырларын үйренуде, бағыт-бағдарынан тәлім алуда”, – деді Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев өткен жылы Ассамблеяның ХV сессиясында.
Қазақстанның Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық жөніндегі ұйымға төрағалық ете бастауы елімізде жинақталған мол тәжірибені жан-жақты насихаттай білуді талап ететіні сөзсіз. Егер біз Еуропа төрінде отырып, Қазақстанның өнеге-үлгісін кәрі құрлықтың 55 еліне тарата білмесек, төрағалық миссиямыздың бір қыры атқарылмай қалатындай көрінеді. Бүгінгі заман талабына сәйкес ел мен елдің кірігуі, көп мәселелерде бастарының бірігуі бір-бірінің өнегесі, үлгісі арқылы жүретіні бар. Егер біз осындай мақсатты ұстанатын болсақ, онда жинақталған тәжірибені қорытып, басқа елдер мен халықтардың алдында түсіндіре білуіміз керек. Ал Еуропа елдерінен өндіріс, мәдениет, оқу-білім жағынан үйренеміз десек, өзіміздің де жақсы жақтарымызды өзгелерге үйрете білуіміз керек. Бүгінгі заманда мемлекеттер бір-бірін экономикасына қарап, қарсы алып жатса, рухани болмыс-бітіміне, парасат-пайымына қарай құрметтейтіні жасырын емес.
Мемлекет басшысы тәуелсіз ел құрып, әлемге достық пен ынтымақ орнатудың, бейбітшілікті қорғаудың үлгісін көрсете білген халқымыз жайлы жүрекжарды сөзін айтқаны бәріміздің есімізде. “Дәуір алмасып, заман өзгерді. Қазір байырғы қазақ жерінде жаңа азаматтық қоғам қалыптасуда. ХХІ ғасырда қазақтар мемлекет құраушы ұлт ретінде жаңа белеске көтеріліп, Қазақстан халқының берік өзегіне, сенімді діңгегіне айналуда. Қазақ халқы өзіне жүктелген аса маңызды жауапкершілікті сезіне отырып, бұл тарихи миссияны абыроймен атқарып шығады деп сенемін”, – деді Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев.
Елбасы өз сөзінде үнемі халқымыздың татулығы мен бірлігі – еліміздің өркендеп, алға басуының басты шарты екенін айтып келеді. Осы байлығымызды қадірлей білу, оны жас ұрпақтың жүрегіне ұялату – Отанымыздың жарқын болашағының кепілі екенін де еске салды. Егер біз жиырма жылға жетпейтін аз уақыттың ішінде, қаншама қиындықтарға, жан-жақтан анталай келіп ұрынған дағдарыстарға қарамастан, әлеуметтік-экономикалық даму баспалдақтарымен биіктеп бара жатсақ, бір кездері барлық экономикалық байланыстары үзіліп, дүкен сөрелері қаңырап бос тұрған күйінде берекелі де өркенді мемлекетке айналдыру Қазақстанды мекендеген барлық этностардың өзара түсіністігі мен сыйластығын, бірлігінің арқасында болғанын өзіміз ғана біліп қоймай, өзгелерге де білдіре алсақ – бұл жер бетіндегі тыныштық пен бейбітшілік ісіне қосқан елеулі үлесіміз болар еді.
Келесі бір тоқталғым келіп тұрғаны – діни мәселе. Әр адам тілі мен салт-дәстүрін қалай құрметтесе, өз дінін де ерекше қастерлейтіні анық. Әлем тарихына назар аударсақ, мыңдаған соғыстар осы діни көзқарастары қайшы келген ұлттардың, немесе белгілі бір діни топтардың арасында орын алған. Білікті заң мен тәртіпке бағынған елде діни көзқарасқа шектеу қойылмасы анық. Қазақ жерінде ислам діні өркен жайды. Кейін христиан дінін ұстанушылар көшіп келді. Елімізде негізінен осы екі дінді ұстанушылар саны басым. Бүгінде Қазақстанда 40-тан астам діни конфессияның бар екені белгілі. Сондықтан ұлтаралық, конфессияаралық төзімділікті нығайту елдегі негізгі саясаттың біріне айналды.
Әлемдік қаржы дағдарысының ықпалы тек қана экономикалық жағынан әсер етіп отырған жоқ. Кейбір елдерде қаржы қиындығынан келіп туындап жатқан проблемаларды да байқап отырмыз. Демократиялық даму жолына түскен, салт-дәстүрі қалыптасқан бірқатар мемлекеттерде экономикалық қиындықтар идеологиялық дағдарысқа, адамдардың санасындағы қайшы пікірлердің туындауына алып келуде. Айталық, парламенттік құрылымның дүниеге келген отаны, өркениет жолында жан-жақты дамыған Англияда өткен жылы наразы болған тұрғындар бірнеше дүркін жалпы шерулерге шықты. Сондай бір оқиға 2009 жылы 5 желтоқсанда Ноттингем қаласында орын алғаны белгілі. Шеруге шыққандар Ұлыбританияда тұрып жатқан және жұмыс жасап жүрген шетелдік азаматтардың өз елдерінен кетуін талап етті. Жергілікті билік органдары қоғамдық тәртіпті сақтау мақсатында тұрғындардың өз үйлерінде отыруы қажеттігін айтып, сақтыққа шақырды. Ал жуырда, менің білуімше, Швейцарияда мұнарасы бар мешіт салуға заң жолымен тыйым салды. Мұндай мысалдар әлемнің көптеген елдерінде бар екені анық. Сондай түсіністік болмаған өңірлерде қантөгіске алып келіп отырғаны да жасырын емес.
Қазақстан — өзінде ғана тұрақтылықты қамтамасыз етіп қоймай, әлемнің барлық елдерінің дін өкілдерінің басын қосып отырған бірден-бір мемлекет. 2003 жылы Астанада Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының алғашқы съезі өтті. Президенттің бастама көтеруімен жүзеге асқан Қазақ елінің бұл жаңа жобасы әлем жұртшылығының назарын өзіне аударды. Жер шарындағы діни ұйымдардың жетекшілері елордамызда бас қосып, бейбітшілікті қорғау, дінаралық қайшылықтарға жол бермеуге бар күш-жігерлерін салуға уағдаласты. 2003 жылғы съезге түрлі діни конфессиялардан 17 делегация қатысса, 2006 жылы олардың саны 29-ға жетті. Ал өткен жылы ІІІ съезге әлемнің 35 елінен 77 делегация қатысты. Тек діни ұйым басшылары ғана емес, Еуропа мен Азияның саяси қайраткерлері мен ғалымдар және Біріккен Ұлттар Ұйымы, Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы, ЮНЕСКО сияқты халықаралық деңгейдегі беделді ұйымдардың өкілдері келіп, ойлары мен ұтымды ұсыныстарын ортаға салды. Шетелдік меймандар Қазақстанның дінаралық ынтымақтастық пен келісімнің, бейбіт өмір сүрудің жолындағы әлемге көрсетіп отырған үлгісін атап өтті.
Бұл мәселелерде Қазақстанда шешілмеген проблемалар жоқ деуден аулақпын. Десек те, әлемнің басқа жерлеріне қарағанда, Қазақстандағы діни конфессиялар арасындағы түсіністік пен сыйластықты айрықша атап көрсеткім келеді. Бір кездергі жанжалдар мен қақтығыстардың көзі болған діндер мен діни конфессиялар арасындағы қатынастар Қазақстанда барынша оңтайлы шешіліп отырғанын әлем жұртшылығы көрді. Егер біз әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съездерін өткізіп, өз басымызға қосымша жұмыс тауып отырмыз десек, мұнымыз әбестік болар еді. Біз осы съездер арқылы Қазақстандағы діни қатынастарды әлемге танытып, түсіністік пен сыйластық ісіне өз үлесімізді қосып отырмыз. Қазақстанды жаңаша танытудың бір әдісі осындай болса керек.
2009 жылы 2 қыркүйек күні Парламент сессиясын ашқан кезде Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев Парламент пен Үкіметтің алдында тұрған міндеттеріне тоқталды. Қазақстан халқы қиын кезеңді еңсеріп қана қоймай, дағдарыстан кейінгі даму кезеңіне жан-жақты дайындалуға тиіс екенін айтты. Қазіргі кезең уақыт талабына жауап бере алатын заңдарды қабылдауды қажет ететінін жеткізді.
Ел Президенті Үкіметтің алдына екі бесжылдық бойынша бөле отырып, елдің 2020 жылға дейінгі даму бағдарламасын әзірлеуді жүктеді. “Бұл “Қазақстан-2030” Стратегиясын орындау жөніндегі келесі қадам болып табылады. Сондықтан бізге жаһандық өзгерістер мен үрдістерді ескеру керек”, – деді Елбасы.
Осы аталған кезең ішінде, яғни, 2010-нан 2020 жылға дейінгі аралықта мемлекет пен қоғамның күш-жігерін негізгі бес бағытқа, атап айтқанда, экономиканы дағдарыстан кейінгі қалпына келтіруге, оның орнықтылығын қамтамасыз етуге, бәсекеге қабілетті адами капитал жасауға, халықты әлеуметтік және тұрғын үй-коммуналдық қызмет көрсетумен қамтамасыз етуге, ұлтаралық келісімді, қауіпсіздікті, халықаралық қатынастардың тұрақтылығын қолдауға шоғырландырған жөн екендігін жария етті.
Міне, 2010 жыл басталды. Мемлекет алдында жаңа белестер тұр. Биыл Қазақстанның Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымына төрағалық етуі аса маңызды тарихи оқиға болып отыр. Елбасы бұл құрметті миссия бізге үлкен жауапкершілік жүктейтінін және сонымен қатар бізге кең мүмкіндіктерге жол ашатынын айтты. Яғни, еліміз әлемге жаңа қырынан танылмақ.
Қазақстанды әлемге танытуда Парламенттің де рөлі зор. Бұл бағытта депутаттар да халықаралық маңызы зор заң жобаларын қабылдауда, келісімдерді, шарттар мен хаттамаларды заң түрінде бекітуде белсенділік танытатыны анық. Сонымен қатар елімізге келген шетелдік әріптестермен, қоғам қайраткерлерімен өткен кездесулерде Қазақстанның ұстанған саясаты жөнінде жан-жақты түсінік беру – парламентшілердің міндеті. Ел Президенті осы сессияны ашу барысында Парламент барлық мемлекеттік органдармен бірге елдің ЕҚЫҰ төрағасы функцияларын орындауына белсенді қатысуға тиіс екенін айтқан болатын.
“Қазақстанның осы міндетті ойдағыдай атқаруы және сол арқылы халықаралық саясаттағы беделі мен абыройын нығайтуы үшін қолдан келгеннің бәрін жасау – біздің ортақ парызымыз”, – деді Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев.
Жас та тәуелсіз Қазақстан мемлекетін әлемдік деңгейде жаңа қырынан таныта білетін сәт туды. Осы бір ынтымақпен атқарылуға тиісті ісіміз нәтижелі болғай.
Авторы: Ирак ЕЛЕКЕЕВ, Парламент Мәжілісінің депутаты, Заңнама және сот-құқықтық реформа комитетінің мүшесі. Астана.
