19 Маусым, 2017

«Спортигте» нең бар еді, құлыным?..»

394 рет
көрсетілді
4 мин
оқу үшін

Байқай бермейміз, қазіргі қазақтар тым икемделгіш болып барады. Сонда жақсылыққа икем­делгіш болса жарайды ғой, бірақ қайдағы бір «әсі­ре қы­зыл – тез оңар» дейтін дүние­лер­ге еліктегіштігімізді, құмар­лығы­мызға не айтасың. Осының өзі Президент айтқан ұлттық кодымызды жо­ғалта бастағанымыздың көрінісі емес пе екен? 

«Спортигте» нең бар еді, құлыным?..»

Жуырда Астананың «Қазанат» ипподромында «ЕХРО-2017»-нің құрметіне Арқаны аспан астында дүбірлеткен аламан бәйге болды. Сол бәйгеге шапқан өрен жүй­ріктердің атауларына назар аударып көрелікші. Олар – Ақмола облысынан келген М.Мұстафаевтың «Элвуд вэбы», Алматы облысынан келген А.Жұ­мабековтің «До­раны», Жамбыл облысынан келген Е.Жаппасовтың «Спортигі», астаналық Н.Ораз­баевтың «Ма­жоры» және т.б. Бас­қаларда жұмы­сымыз жоқ, қазақтар өз аттары­на қазақша атау берулеріне болады ғой. Тіпті, басқа жерден сол «клич­каларымен» сатып алғанның өзінде қазақыландыруға болмай ма? 
Осы бәйгеде «Сүлікқара», «Қыз­бел», «Желқанат» атаулы жүйрік­тер де болды. Қазақ атаулының бәрі сол аттардың тілекшісіне айналып, тіпті сол аттардың маңдайынан си­пағысы келгендер де болғаны хақ. Өйткені, бұлардың атаулары жанымызға жақын, өзіміздің қа­нымызға сіңген төл атаулар. Ал жоғарыдағы аттардың тіл сындыратын атаулары еш қызықтырмайды. Соны иелері білмейді емес, біледі ғой. Бірақ сол... өзіне икемдеуді емес, өзгеге икемделгіштікті ғана білетін еліктегіш-солықтағыштықтың әсе­рі. Мұндайды не деп айтуды да білмейсің, әлде түп діңгегі әлсіз әулеттің ұрпағы болғандікі ме екен? Бұл тіпті ат иелеріне ғана емес, қазақтың көбіне қатысты. 
Біз орыстармен жақын араласатын ауылдарда туып-өстік. Ауылымызда орыстар болмағанымен, көрші селолардан олар үйімізге жиі келіп тұратын. Сондайлармен сөйлескенде әжелеріміз бен аталарымыз оларға икемделуді білмейтін, тіпті кейбір сөздердің орысшасын білсе де қазақша айтып, оларды өзіне икемдеп, қазақша бірдеңелер айтып, аналарды өзінің ыңғайына оп-оңай бұрып, ықтырып отыратын. Екінші, үшінші келгенде сондайлар «апалап-аталап» бір затты сұраса, бірдеңе айтқысы келсе, қазақша сөйлеуге тырысып жататын еді.
Шоқан Уәлихановтың досы, саяхатшы, жазушы Григорий Потанин өз заманында: ««Киргизский язык (қазақ тілі дегені – Ж.С.) не только не пренебрегается, но считается разговорным; киргизские обычаи также многие усвоены: так, например, казаки охотно пьют кумыс и едят конину…Около Коряковской станицы происходит самое сильное взаимодействие русского и киргизского духа…» дей келіп, «…а казаки здешние, в свою оче­редь, подчиняются их модам и в домашней жизни предпочитают киргизский язык своему…» деп жазған (заметки о Сибирском казачьем войске»). Сол заманда өмір сүрген жазушы, офицер Ф.Усов та: «…Почти все казаки Горькой и Иртышской линий употребляют в разговоре весьма часто киргизский язык и переняли от киргиз некоторые обычаи...» деп көрсетеді. 
Қолындағы мылтығын шошаң­датып, қылышын жалаңдатып келген казактарды біздің аталарымыз өзіне қалай бейімдеп алды екен? Ығына жығылып, бейімделудің орнына, салт-дәстүріне икемделудің орнына оларды өзіне қаратып, тілін білгізіп, дәстүрін сіңіріп жіберу себебі неде? 
Біздіңше, бұл сол замандағы адам­дардағы тектің мықтылығы, діңгектің берік­тігінен. Біздің ата-әжелерімізде де сол болды. Айы­рылып қалған, жа­ңаны жатырқамай қабылдаймыз деп ұрынып қалған Кеңес заманында өскен біздер ғана. Бізден кейінгілер де басқаның бәрін қабылдап, өз қолындағы алтын­­ның қадірін білмей бара жатқан сияқты. Өзіне икемдеуді олар мүл­де ұмытып, тек басқаға икем­делуді салтқа енгізген. Мұндай салт бізді жақсылыққа апармайтыны сөзсіз. Соны білгеніміз жөн. Прези­денттің рухани жаңғыру туралы бағдарламалық мақаласы да осы істі ескеріп, ұлттық кодты жаң­ғыртуда көңіл аударуды қалай­тыны анық. 
«Қобыландыда нең бар еді, құлы­ным?» деп айтпақшы, «Спортигке» еліктегендер ұлттық рухымыздың еңсесін түсіріп жүргенін біле ме екен?!