Сардардың ерлік сабағы

Осыдан он шақты жыл бұрын Қап тауындағы қырғында қаза тауып, Ресей Батыры атанған орынборлық оғлан Жантас Жолдинов жайында мақала жазып, есіл боздақтың есімін елге танытқан едік. Енді, міне, ерен ерлігі үшін РФ Президенті қолынан Алтын жұлдыз алған екінші бір қандасымыз туралы қалам тербемекпіз. Ақыр мақтандық қой, алыстан сермеп орап айналсоқтамай турасын айтайық, ормандай көп орыстың ортасынан ат оздырған осынау бауырымызды қазақстандық ақпарат құралдары өкілдері арасынан бірінші болып іздеп барып, ауызба-ауыз сөйлескенімізді өзіміздің журналистік өміріміздегі сәулелі сәттердің бірінен санаймыз. 

***

Бұл оқиға 2014 жылдың 25 қыркүйегінде болған еді. 

Ресейдің Свердлов облысы, Лесной қаласы маңындағы ішкі әскер бөлімінің полигонында оқу-жаттығу сабақтары жүріп жатқан. Саптағы сарбаздарының дайындық деңгейін полк командирі, полковник Серік Сұлтанғабиевтің өзі бақылап тұрған. Әскери әзірлік барысы әдеттегідей өтуде. Алаңдауға ешқандай негіз жоқ секілді көрінген. Кенет... Қисыны келмесе қисая кетуге дайын құбылмалы қу дүниені қойсаңшы бұл. Қырсыққанда қымыран іритінін қайтерсің. Әйтпесе, адам әбден машықтанған үйреншікті әдетінен жаңыла ма? Кезегі бойынша құлашын керіп кезенген жағына қарай енді лақтыра бергенде кіші сержант Алексей Теленин абайсызда қолындағы гранатасын жерге түсіріп алады. Ілгегінен ажырап іске қосылған «бәлекет» әлгі ертегілердегі құмыра ішінде құтырынған жын секілді. Небәрі үш-төрт секундта атылуға тиіс. Айналасына шашырайтын алапат жарықшақтардан ешкімнің аман қал­масы анық. Осының бәрін ойлап үл­герді ме, жоқ па, бізге беймәлім, серіппедей жиырылған Серік секіріп барып, жаңылысқан жауынгерді жанталаса итеріп жіберді де, жарылуға шақ қалған гранатаның үстіне жата кетті. Одан кейінгісін білмейді. Кейін, көп күндерден соң есін жиғанда Алла сақтап, ажал аузынан қайтқанын бір-ақ білді. Қайта үстіндегі бронды кеу­де­ше қамсау болған. Жарылыстың сал­­да­рынан сау тамтығы қалмаған өне-бойын қалай ауырсынса да, нағыз қа­һар­­мандарша намысын қайрап бәріне шы­дап бақты. Көзін ашқанда жан жары Ека­теринаның жарқын жүзін көріп, өзінің тірі екендігіне іштей шүкіршілік етті. Ұлы Русланды ойлағанда күдік жайлаған күпті көңілінің түкпірінде түн түңлігін түрген жарық сәуледей үміт оты жылт ете қалды. 

Ой, сондағы өлім мен өмір арпалысқа түскен тағдыршешті тайталаста Лесной қаласының қарайған халқы екі дүниенің ортасында жатқан қазақ баласының тілеуін тілегендері-ай. Интернеттегі игі ниеттерге толы жазбаларды оқығанда жанарымыздың жасқа толғанын жасыра алмаймыз. Қалың жұрт қаптап қан тапсыру акциясына қатысыпты. Дәрігерлер де аянып қалмады. Ақыры көп тілеуі қабыл болды. Бірнеше операциядан кейін сарбаздарына ерлік сабағын жеке басының үлгісімен өт­кіз­ген сайыпқыран сардардың беті бері қарады. Ол өзінің өнегелі іс-әре­ке­тімен ерліктің есеппен жасалмайтынын дәлелдеді. 

***

Арада екі ай өткенде Ресей Федерациясы Президентінің Жар­лы­ғымен полковник Серік Сұлтанғабиевқа Ресей Батыры атағы берілді. Осыған орай РФ Қорғаныс министрінің бірінші орынбасары – ІІМ ішкі әскерінің бас қолбасшысы, генерал-полковник Виктор Золотов Мәскеу маңындағы бас әскери клиникалық госпитальға келіп, қандасымызды құттықтағанын естіп-білгенде қатты қуандық. Іле-шала Ресей мұсылмандарының мүфтиі Равиль Ғайнудтин бастаған дін өкілдері де сонда барып, батырдың аман-есен аяғынан тұрып кетуіне бағыштап дұға қылды. 

***

Батыр бауырымыздың атақ-даңқын алыстан естіп, Астанада тыныш отыра алмадық. Қалайда Балашиха қала­сын­дағы ауруханаға арнайы барып, жау­жү­рек жампозымыздың хал-жағдайын сұ­рап қайтудың қамына кірістік. Сол кез­де өзім қызмет істеген «Астана ақ­шамы» газетінің ұлтжанды бас редакторы Аяған Сандыбай мәселенің мәнін түсініп, мені Мәскеуге іссапарға аттандырды. Содан баяғы бабаларымыздың жолымен абыройлы азаматтың арқа­сы­на жабар шапанын алып, елдің дәмі есебінде аузына тосар қазы-қар­та­мызды астыртып, артынып-тарты­на Балашихаға барайын. Ондағы ре­сейлік әріптестер аяқ-қолымды жерге тигізбей әуежайдан қарсы алды. Бірақ, өздерінің аздаған өтініштерін де айтуды ұмытпады.

Біріншіден, оннан аса күрделі отадан шыққан, әлі де емделу үстіндегі жерлесімізді ұзақ-сонар сұрақтармен шаршатып алмауымыз қажет. Жүздесуге жиырма минут же­теді. Жөн дедік. Екіншіден, екеуара әңгіме-дүкеніміз оқалы погонды офи­церлердің қатысуымен әрі орыс тілі­н­де өрбуі керек. Мұнысы көңіліме келің­кірегенімен көнбеске шарам қайсы? Келген ізіммен кері қайтарса қайтем? Келіскен сыңаймен керенау бас изедік.

***

Оңаша отырып ой бөліскенге не жет­сін, әрине. Сырт көзден қысылды ма, қайдам кейіпкерім кеңінен көсіле қой­мады. Әлде, сөзден гөрі іске бейім әс­керилердің әуелден қалыптасқан дәстүрлі дағдысы ма екен? Әйтеуір сауалдарыма тақ-тұқ жауап қайтарған тәрізденді. 

– Алдымен ата-анаңыз, туып-өскен ауылыңыз туралы айтсаңыз. 

– Мен Қостанай облысының Мең­ді­қара ауданындағы Введенка ауылында туып-өскен кереймін. Әкем Ғазиз ұзақ жыл шаруашылықтың малын бақты. Шешем Балдырған ферманың сиырын сауды. Қаршадайымыздан төрт түліктің жайын біліп өстік. Атқа да міндім, қой да жайдым. Отбасымыздағы алты баланың барлығы қара жұмыстан қайыспайтын. Бүгінде бәрі қарапайым еңбек адамдары. Ағам Еркебұлан қа­зір қара шаңыраққа ие болып отыр. Апа-қарындастарым үйлі-баранды. Әр­қайсысы өздерінің өмірдегі жолдарын тапты. 

−Мектепте қандай оқушы бол­ды­ңыз? 

- Сыныптас құрбы-құрдастарымнан бәлендей айырмашылығым болған жоқ. Біреуден ілгері, біреуден кейін оқыдым. 

−Батыр біткеннің бала күнінде бұзықтау келетін әдеті болушы еді. 

− Ол жағынан «ұяттымын». Қақ-соқ­­пен шаруам болған емес. Оның есе­­сіне спортпен ерінбей айналыс­тым. Бой­ым аласалау болғандықтан де­не шы­нықтыруға ден қойдым. Ала таң­нан ақшамға дейін алаөкпе болып доп қуатынбыз. Кейін әскерде соның пайдасын көрдім. 

−Әскери мамандықты таңдау­ы­ңызға не әсер етті? 

−Әулетімізде бірде-бір әскери адам жоқ. Тыңнан түрен салған мына мен. Төртінші сыныптан бастап кең­ша­ры­мызға астық жинауға келетін солдаттардың киім-кешегіне, жүріс-тұрысына қызыға қарайтынмын. Ол уақытта «соғыс» киноларын құмарта көретінбіз. Әсіресе, «Офицерлер» фи­льмі қатты ұнайтын. Мектептегі ал­ғаш­қы әскери әзірлік пәнінің мұғалімі Анатолий Богатырев бізді қару-жарақ­қа үйірсек қылып тәрбиеледі. Кез кел­геніміз Калашников автоматын қас-қағымда бұзып тастап, қайтадан жинай қоятынбыз. 

−Сонымен, кәмелеттік аттестат алған соң қайда тарттыңыз? 

−Үйдегілерді ары-бері үгіттеп, Че­ля­бинскідегі танк училищесіне бару­ға рұқ­сат сұрадым. Ешқайсысы қарсылық танытпады. Сірә, олар әзер болса емтиханнан «құлап» келіп, ауылда трактор айдар деп ойласа керек. Әкем онда өмірден өтіп кеткен-тұғын. Әпкем Гүлбағи жолыма жүз сом тауып берді. Ең қызығы сол, айым оңынан туып оқуға түсіп кеттім. 

−Училищені бітірген соң қандай бөлімдерде қызмет еттіңіз? 

−Алдымен Забайкальедегі барлау батальонында, кейінірек Чешенстанда борышымды өтедім. Грозныйды алғаш көргенде төбе шашым тік тұрды. Қиран­ды­ға айналған қала, айналамызда тас-талқаны шыққан танктер... Қасыңдағы қандыкөйлек серіктерің оққа ұшқанда аза бойың қаза болады екен. Құдай сақтап, сол қан қасаптың қақ ортасында бірнеше жыл жүрсем де аман-сау қайттым. 

Одан кейін, Волгоградта әс­ке­ри қызметімді жалғастырдым. Арты­нан Мәскеудегі жоғары әскери ака­демияға жі­берілдім. Оны бітірген бой­да Ішкі іс­тер министрлігі жүйе­сіне ауыс­тым. Челябинскідегі арнайы мото­полк­­тің штаб бастығы мін­детін ат­қар­­дым. Ека­теринбургте ба­тальон ко­­ман­дирі бол­дым. Соңғы қыз­метім – Лес­ной қа­ласында ор­на­ласқан Орал ай­ма­ғын­дағы ең ірі полктың командирі. 

− Командирге қандай қасиеттер қажет? 

- Айналасына абыройлы, ақ жүзді болғаны абзал. Қарамағындағыларды қандай іске баулыса, ең алдымен соның бәрін өзі меңгеріп алуы шарт. Онсыз беделі болмайды. Командир де ұстаз секілді. Шәкірттерінің жүрек отын жаға білуі керек.

−Сіз қатал бастықсыз ба? 

−Мұны бағыныштылары­мнан сұрағаныңыз жөн. Жалпы, қатты талап қоя білемін. Аталарымыз айтқандай: «қ­а­мысты бос ұстасаң, қолыңды ке­седі». Солай. Үнемі команда беретін қыз­меттерде болғандықтан, Устав бойын­ша кейде қаталдық танытуға тура ке­летінін жасырмаймын. 

−Қандай әскери наградаларыңыз бар? 

−1995 жылы Чешенстанда сәтті аяқталған аса жауапты әскери операция үшін «За отвагу» медалімен марапатталдым. 1999 жылы екінші дәрежелі «За заслуги перед отечеством» орден-медалін иелендім. Басқа да ведомстволық марапаттарым баршылық. Қысқасы, кеудеге тағар жылтырақтардан кенде емеспін.

−Азаматтық ұстанымы­ңыз қандай? 

− Ең бастысы – мойныңдағы міндетті адал атқару. 

− Елді сүйсіндірген ерлігіңіз де осы мақсаттан туындаған болар.

− Менен осы жөнінде жиі сұрайды. Алайда оның егжей-тегжейін айта алмаймын. Бәрі де қас пен көздің арасында болды. Ойланып-толғануға уақыт жоқ еді. Тағдыры маған сеніп тапсырылған сарбазымның өмірін кездейсоқ қауіптен сақтап қалуға күш салдым. Бар болғаны осы. Басқасын білмеймін.

− Атажұртты аңсайсыз ба?

− О, оны айтып жеткізе алмаймын. Жыл сайынғы еңбек демалысымда әйелім мен ұлымды ертіп ауылыма барамын. Ағайын-туыстарымның ортасында алаңсыз аунап-қунап, сағынышымды басамын. Сыралғы сыныптастарыммен тығыз байланысып тұрамын. Анада Атымтай досым сонау Германиядан қоңырау шал­ды. Жақында ғана осында ауылдасым Талғат Таңатқанов соғып, көңілімді сұрап кетті. Амандық бол­са, ауылға әлі талай барармын. Ел есі­ме түскенде кеудемді ыстық сезім кер­ней­ді. Тарихи отанымның әрбір табысына қуанамын. Қазақстанның қазіргі әлемдік қауымдастықтағы аса жоғары беделі көп нәрсені аңғартса керек. Өз басым Қазақстан мен Ресей арасындағы достық қарым-қатынастың алтын арқауы үзілмегенін қалаймын. 

***

Кремльде Президент Владимир Путин қазақтың қайсар мінезді пер­зе­н­ті­не Ресей Батыры алтын жұл­ды­зын тапсырғанда «Ішкі әскер полковнигі Серік Сұлтанғабиев өзінің нағыз ер екенін көрсетті. Әскери жаттығу ке­зін­де туындаған қиын-қыстау шақта ол жанкештілікпен ауыр соққыны өзі­не қабылдап, жанындағы жолдасын сақтап қалды. Сондықтан да, еліміздің ең жоғары марапатына лайық» дегені сірә, есімізден кетер ме?! Марғасқа ұлы­мыз­дың атына айтылған мадақ сөзден төбеміз көкке екі-ақ елі жетпей тұр­ған еді ғой, сол сәтте! 

Батыр бүгінде өзінің отбасында денсаулығын түзеуге бағытталған ем-шараларды қабылдау үстінде. Жаратқан Иеміз тұлпар мініп ту ұстаған тұғырлы азаматымызға жар болғай! 

***

Бұл мақала бұрынырақ жарық көруі тиіс-тұғын. Әртүрлі себептермен әжептәуір кешіктіріп алған жайымыз бар. Құданың құдіреті-ай, осы олқылықтың орнын толтыру сәті бар қазақтың басын қосқан Құрыл­тай­ымыз тұсында түсіп тұрға­нын қарашы!!!

Талғат Батырхан,
«Егемен Қазақстан»