– Марал Сарбасқызы, өзіңізді «Әйел бақыты» бағдарламасынан да көріп жүрміз. Сізге клиенттеріңіз қандай жағдайда келеді?
– Бағдарламаға кейіпкерлер көбінесе жан сырын ақтаруға келеді. Сосын екінші кезекте бағдарлама арқылы материалдық мәселелерін шешіп алуды көксейтіндері де бар. Адамдар бір нәрсені түсінбейді. Проблемаларын Үкімет, қоғам немесе жекелеген адамдар шешеді деп ойлайды. Ол – үлкен қателік. Өмір өзгермейді, жағдай өзгермейді. Адамның көзқарасы ғана өзгереді. Сондықтан әр адам өз мәселесін өзі ғана шешеді. Тура сол мәселеге басқа қырынан қарау арқылы, көзқарасын өзгерту арқылы тығырықтан шығатын жол табады. Психолог оларға соның жолын көрсетіп береді.
Бізде балталасаң бұзылмайтын «ұят болады» деген түсінік бар. Осы «ұят боладыны» бүркенген қаншама адам өздерінің мәселелерін жасырып-жауып әлек. Қазақы тәрбиемен өскендер психологқа көбінде іс насырға шапқанда, дұрысы, жеке адам ретінде өзінің «менін» жоғалтқанда келеді.
– Шынында біз «үйдегі жағдайды сыртқа айтуға болмайды» деген түсінікпен тәрбиелендік. Бірақ, енді қазір ашық қоғамда неше түрлі жағдайларды көріп жүрміз. Әсіресе, ғаламтордан...
– Иә, ғаламторда неше түрлі оқиғаларды талқылап, көрсетіп жатады. Мысалы, маған күніне ғаламтор арқылы кемінде үш әйел хабарласады. Көбіне тән жағдай мынадай: күйеуі ұрады, енесі күн көрсетпейді, зорлық-зомбылықтың кесірінен баласы мүгедек боп туылған, т.б. Яғни, бір отбасында тұрып жатқан адамдар бір-бірін түсінбейді. Егер психолог емес, басқа адам болсаң, өмірден түңіліп кететін жағдайларды айтады. Сол үшін қазақы аудиторияға алдын алу жұмыстары керек деп айтамын. Көп әйелдерде «отбасын сақтаймын» деген қате түсінік бар. Немесе «бала үшін өмір сүріп жүрмін» дейді. Психологиялық тұрғыдан алып қарағанда, бұл өтірік. Егер отбасында ол әйел бақытын, ана бақытын сезінбесе, тек отбасын сақтау үшін ғана өмір сүрген болса, дәл осы нәрсе баласына да беріледі. Психологиялық тілде мұны трансляция дейді. Әкесінің ұрғанын, анасының өмір бойы жылап-сықтағанын көріп өскен баланың, әсіресе, қыз баланың бақытты болуға, тіршілікте кездескен күрделі мәселелерді шешуге талпыныстары әлсіз болады. «Менін» жоғалтады, тепкіге көнгіш, қатты сөз айтуға батылы жетпейді не ажырасып кетуге бейім...
– Жасық әйелдерді көп басынады дейсіз ғой сонда?
– Әр адамның өмірге келген соң атқаратын өз міндеті бар. Бұл дінде де бар нәрсе ғой. Екі жақ өз міндетін жақсы біліп қана қоймай, соны орындаса ешқандай күрделі мәселе жоқ.
– Сіздің кеңесіңізге келгеннен кейін клиенттердің тағдырлары қалай өзгерді немесе қандай жетістіктерге жетті?
– Бір жолы маған «Бауыр циррозы» деген диагноз қойылған 63 жастағы апай келді. Ол кісімен үш ай жұмыс істедік. Күйеуінің қатал, ашушаң адам екенін айтты. Ылғи ұрып-соққан, қорлаған, төмендеткен. Тіпті, құдандалы болған кезде де, тойдың үстінде қол көтерген. «Балаларымыз бар, ел-жұрттан ұят болады» деп өмір-бақи қорлыққа шыдап келген. Бірақ, соңында әлгі адамнан айырылысқан. Апайдың іштегі өкпе-реніші ұлғая келе, бауырдың зақымдалуына алып келген деп болжадық. Біз ол кісімен үш ай жұмыс істедік. Алдында дәрігерлер бауырға ота жасау, яғни оны ауыстыру туралы шешім қабылдапты. Ол кісі бізден кеңес алған соң, Онкология және трансплантология ұлттық ғылыми орталығында жатты. Дәрігерлер ота жасамақ болып, бауырын ашқан кезде таңғалыпты. Сау адамның бауырын көрген. Ота жасамай, қайта жапқан. «Не істедіңіз?» деп сұрапты апайдан. Ол кісі «Алдымен Алланың арқасы, екінші психологпен жұмыс істедім» деп жауап беріпті. Мен үшін бұл үлкен жетістік.
Екінші бір мысал айтайын. Бір отбасы келді маған. Ер мен әйел. Екі түрлі көзқарас, екі түрлі дүниетаным. Жігіттің бұрын да әйелі болған, кейіннен ажырасып кеткен. Ал мына әйелмен де өмірі онша болмай, айырылысып, қайта қосылып, ырың-жырың боп жүрген шақтарында келді. Менің алдымда да тіл табыса алмай, бір-бірін тыңдағысы келмей, ұрыса берген соң, екеуіне бөлек-бөлек терапия жүргіздім.
Психологияда «кірпі» дейтін бір түсінік бар. Әйел қит етсе дереу «тікенектерін» сыртқа шығарып, өзі жабылып қалады. Киім-кешектерін жинап кетіп қалуға бейім. Яғни, ол сол отбасының бір мүшесі, сол еркектің әйелі екенін сезінбейді. Өзі таппаған соң, керемет үш бөлмелі пәтерді, көліктерді өзінікі көрмейді. Осы ұрыс-керістің барысында араларындағы үш жастағы қыз бала қиналды. Біз әйелдің санасын, ойын өзгертуге күш салдық. «Мынау сенің отбасың, сенің ұрпағың, бұл сенікі» деген оймен жұмыс істедік. Ал ер адамға эмоцияларын реттеуге көмектестік. Ақылды адамның әйелге қол көтермейтінін, керек сөздерді тауып айтып, айтқанын орындатуға болатынын ұғынуы үшін жұмыс істедік. Нәтижелі болды.
– Сіз кезінде «Аналар үйі» деген қоғамдық қорда жұмыс істедіңіз ғой. Бала асырап алуға қатысты бір портал ашу туралы идеяларыңыз бар еді...
– Иә, ол портал үлкен еңбекпен, айтыс-тартыспен ашылды. Енді балалар үйінде тәрбиеленіп жатқан жеткіншектерді портал арқылы көруге әбден мүмкіндік бар. Онда әрбір баланың суреті, ол туралы деректер тұрады. Бірақ тегі қойылмайды. Бұрын бала асырап алғысы келетін ата-ана алдын ала баланы көре алмайтын. Жалпы, біздің «Аналар үйі» қоғамдық қоры бұл бағытта көп жұмыс істеді.
– Байқауымша, мына кеңсеңіз де қарапайым ғана клиент қабылдайтын орын емес сияқты?
– Дұрыс айтасыз. Бұл «Бикештер» ана мен бала даму орталығы. Клиенттерімді барлық уақытта сүйемелдеп отыруға уақытым болмаған соң, ватсап арқылы арнайы топ ашқанбыз. Топтың түпкі нәтижесі болған осы орталық ана мен бала бірдей дамуы үшін жақсы жағдай жасауға қызмет етеді. Нәтижесі ойдағыдай болып жатса, басқа қалаларда да ашсақ деген жоспарымыз бар.
– Еңбектеріңіз жемісті болсын.
Әңгімелескен Айгүл СЕЙІЛ,
«Егемен Қазақстан»
