Әрине, бұл тұрғыдан қарағанда, қай салада болсын, қолға алынған игі істің орындалғаны жақсы ғой. Дегенмен, кез келген істің өз қисыны болмай қоймайтындығы сөзсіз. Ал әр істің қисынын келтіріп, заңдылығын таппай әрекет ету орынсыз жерге пышақ ұрғандай болып, ақыры «суға кеткен тал қармайдының» кері келмек.
Бұлай деп сөз саптауымыздың өз жөні бар. Мәселен, осы мемлекеттік тіліміздің төрге оза алмай тұрғаны жөнінде талай айтылып келеді. Бірақ, байқасаңыз, сол айтылғандардан гөрі бұл салада нақты атқарылған істің салмағы жеңіл секілді. Себебі, тек айтыла береді. Ал нәтижесі көп адамның көңілін көншітпейді. Неге? Себебі тағы белгілі. Елбасы «Қазақ қазақпен қазақша сөйлессін» деп бекер айтқан жоқ қой. Конституциямызда тайға таңба басқандай Қазақстан Республикасында мемлекеттік тіл – қазақ тілі екендігі жазылып тұр. Өзіміз, Елбасының айтқанындай, басымыз қосыла қалғанда, үйде, түзде, жиналыста, т.б. жерлерде қазақ тілінде сөйлессек, өзгелер бұған мән беретіні сөзсіз. Бәрінен бұрын заң бар ғой, ал заң талабы бәрімізге тең, бірдей.
Алайда, бұл істе де әркім өз оңды іс-әрекетін көрсете білуі керек сияқты. Құрғақ сөзден гөрі заңға сай іс-әрекет әлдеқайда тиімді әрі өтімді болмақ. Соның бір көрінісі ретінде қазақ тілі деп түн ұйқысын төрт бөліп жүрген Жасұлан Қыздарбекұлы деген азаматтың оңды ісін айтуға болады. Ол Президент айтқан «Нағыз патриот – өз елін мақтайтын емес, нағыз патриот кемшіліктерді байқап, оларды түзеуге ықпалдасатындар» деген сөзді іс жүзіне айналдыра білді. Қалай дейсіз бе? Ж.Иса өзі тұратын үй кешені тұрғындарына қызмет көрсететін «Bikom Realty» ЖШС-нің кемшіліктерін көздеріне нұқып тұрып көрсетті.
Ол қандай кемшіліктер еді? Онда анау-мынау емес, Тіл туралы Заңымыздың талаптары мүлде ескерілмейді екен. Жасұлан Қыздарбекұлы аталған серіктестікпен 2013 жылы келісімшартқа отыруды көздейді. Ондағы заңгерден келісімшартты қазақ тілінде толтыруды сұраса, қазақ тілінде шарт жоқ дейді. Содан ол «Жайна» тұрғын үй кешеніндегі пәтеріне 2015 жылы қоныстанған соң бұл мәселе тағы алдынан шығады. Қазақ тілі мұнда мүлде ескерусіз қалған. Барлық құжаттар тек өзге тілде. Ал негізінде екі тілде жазылуы керек қой.
Бұл арада мемлекеттік тілде сөйлеймін, қазақша үйренемін деген азаматтардың заңды құқы бұзылып отыр. Біле білсеңіз, тіл туралы заңнама мемлекеттік тілді дамыту және енгізу жөніндегі барлық мемлекеттік билік органдарының міндеттерін белгіледі. Онда барлық органдар, қоғамдық ұйымдар, жергілікті өзін өзі басқару органдары өзінің қызметін мемлекеттік тілде жүзеге асыруға, іс қағаздарын мемлекеттік тілде жүргізу үшін тиісті жағдайлар жасауға, қолдау көрсетуге тиісті. Ал заң орындалмаса, осы заңсыздықтарды қадағалайтын, тезді жөнге салатын елімізде арнайы құзырлы органдар бар. Соған сай Ж.Иса аталған кемшіліктерді көрсетіп, тікелей тиісті органдарға шығады.
Мемлекеттік тіл – елдің бар аумағындағы қоғамдық қатынастар саласында қолданылатын мемлекеттік басқару, заң шығару, сот ісін және іс- қағаздарын жүргізу тілі дейміз. Бұл орайда Үкімет, өзге де мемлекеттік, жергілікті өкілді және атқарушы органдар мемлекеттік тілді барынша дамытуға міндетті. Мұны жергілікті қызмет көрсету орындары білмеуі мүмкін емес. Өйткені, мемлекеттік тілде сөйлеймін, оқимын, қажетті ақпарат аламын деп талпынған адамдар амалсыздан құқықтарын бұзып, өзге тілге көшуге мәжбүр болады.
Тіл – адам өміріне қажетті дүниенің бастауы. Сондықтан, Президентіміздің «Кеше болмағанның бүгін болуы мүмкін, бүгін болмағанның ертең болуы мүмкін, бірақ ана тіліне мән бермеушіліктің, оны құрметтемеудің салдары орны толмас олқылықтарға соқтыратыны сөзсіз» дегеніндей, заңды бұзбаған дұрыс», дейді Ж.Иса.
Міне, осы жағдайларды Жасұлан Қыздарбекұлы құзырлы органның алдына қояды. Олар тексеріп жіберіп, заңға қайшы келетін, яғни тек ресми тілге ғана басымдық беретін кемшіліктердің бар екенін айғақтайды. Артынша, көп ұзамай, жоғарыдағы орын алған кемшіліктер біртіндеп мәдениетті түрде түзетілді. Осылайша, орынсыз байбаламнан гөрі, нақты оң іс-әрекеттің арқасында заңдылық үстемдік құрады. Демек, біздің елімізде тіл мәселесінің өркениетті түрде шешілуіне толық жағдай бар. Тек сөзден іске көшетін уақыттың келгенін ескеру қажет.
Александр ТАСБОЛАТ,
«Егемен Қазақстан»
