Бұған дейін Тимур Смағұлов бастаған жергілікті археологтар Ертіс өзенінің жағасынан ХVІІІ ғасырдағы әскери әрі мемлекет қайраткері Сұлтанмұхамед Бахадүр сұлтанның ордасы табылғанын хабарлаған-ды. Археолог ғалымның айтуынша, ел ішінде Сұлтанбет сұлтан атанған Сұлтанмұхамед бабамыз 1710-1799 жылдар аралығында өмір сүрген. Абылай ханның немере ағасы болғаны тарихтан белгілі. Қазақ хандығы мен Ресей патшалығы арасында дипломатиялық қарым-қатынас орнатуға үлкен үлес қосқан. Дипломатиялық бағытта көптеген жазбалар қалдырыпты.
Жоңғар шапқыншылығы кезінде Шаңды жорыққа Ертіс өңірінен 50 мың қол жинап, шайқасқа аттандырыпты. 1771 жылғы шешуші шайқаста Сұлтанбет сұлтан ұлдарымен бірге жоңғарларды ойсырата жеңеді. Бұған дейін ол жөнінде тарихи деректер аз болса, бүгінде бұл құжаттармен дәлелденеді. Мысалы, зерттеуші ғалым Виталий Сирик 50-шақты архив құжатын тапқан екен. Орынбор мұрағатынан табылған 1776 жылға тиесілі тарихи құжатта cұлтан үйі көлденеңінен 6, ал ұзындығы 25 метр болған деп жазылыпты. Ертіс өзені жағалауында бірнеше ордасы болса, біздің өңір маңындағысы cұлтан аралы деп аталыпты.
Енді, міне, өткен тарих беттері қайта ашылғандай. Сұлтан ордасын қайта жаңғырту да қолға алынды. Оны оқу орнының «Марғұлан орталығында» орналастыруға институт ректоры Алтынбек Нұхұлы бастамашы болды. Облыс әкімдігі де қолдау көрсетті. Қалпына келтіру жұмыстары архивтерден табылған сұлтан ордасының түпнұсқа жобасы бойынша жүргізіліп, үйдің үлгісі ағаштан салынды. Игілікті істі тарихи тұлға ұрпақтарының бірі Жұмабек Хамзин басқаратын «Сұлтанбет сұлтан» қоғамдық қоры жүзеге асырды.
Жұмабек Хамзиннің айтуынша, Ертіс өзені бойындағы сұлтанның қыстағы болған аралға арнайы экспедицияны бастап барып келіпті. Ал «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында Сұлтанбет сұлтанның өмірі жайлы тарихи құндылыққа жергілікті ғалымдар қатты қызығушылық білдіріпті. Нәтижесінде орталықтың аумағында сұлтан ордасы көшірмесінің құрылысы да аяқталып, салтанатты ашылу рәсімі де өтті.
Фарида БЫҚАЙ,
«Егемен Қазақстан»
Павлодар
