Әдебиет • 06 Қазан, 2017

Мерей Қарттың өлеңдері

4998 рет
көрсетілді
4 мин
оқу үшін

Мерей Қарт 1989 жылы Шығыс Қазақстан облысы Тарба­ғатай ауданы Үштөбе ауылында дүние есігін ашқан. Филология ғылым­дарының магистрі. Семей­дегі Абай атындағы мемле­кетт­ік қазақ музыкалы драма театрының әдебиет бөлім меңгерушісі. 

 

Мерей Қарттың өлеңдері

Сайыпқыран
Сақтың ұлымын! 

Арқыраса тарпаң күреңім, 
Бал-бұл да жанар түр-өңім. 
Көнеден қалған көзімсің,
Күміс көмкерген жүгенім. 
Өмілдірігім де дін аман.
Өн-бойын ою құраған. 
Омырау тұсы шашақбау, 
Астары – қызыл шұғадан. 
Көшпенді елміз көшелі. 
Маңдайбақ біткен бес елі. 
Құйысқаным да – құйма алтын, 
Өркениетім ғой кешегі. 
Жаратып мінген күлігін, 
Сайыпқыран Сақтың ұлымын! 
Үзеңгімен-ақ үзгенбіз, 
Қарсы шапқан қасқыр жұлынын. 
Тақым қажамас таралғым, 
Зерленген шеті – сары алтын. 
Былғары-бекзат тоқымым, 
Осы күнге аман оралдың. 
Шөлдесем қымыз ішкенім. 
Шипасы қандай күшті едің! 
Ат терін адал сімірген, 
Жабағыжүнді ішпегім. 
Қайыңнан шапқан қапталым, 
Жәдігерімдей сақтадым. 
Іңірге тізгін қаңтарып, 
Ізгінің күттім ақ таңын! 
Қанжығам – құтты қайыстан. 
Шыңдалғам көкпар-сайыстан. 
Бес жастан шауып бәйгеге, 
Жанарымнан жасыл жай ұшқан. 
Қамшым да – қызыл тобылғы. 
Соққызба, тағдыр, санымды. 
Келер ғасырға аттандым, 
Оңғарса Тәңір жолымды!

Жанның 
түнгі тылсымы

Айға лақтырып шылбыр ұшын,
Айдалада түн қаттым.
... үкідауыс үңгір ішін
Үр қызына тыңдаттым!

Ол сұлудың төсенішін
Салдым балғын аршадан.
Сезім шоғын көсеу үшін,
Ертекті ерен аңсағам!..

Ойымдағы оттың күшін
Санадан тыс лаулаттым!..
Көңіл үшін – 
Шегірте үнін
Алақаныма аунаттым!

Майын да ішіп тасбұлақтың,
Марту қызын құшып ем!..
Қара жоннан қасқыр аттым,
Қара сөздің күшімен!

Жындар ғашық бәлкім маған?..
Жырдан асқан бар ма дін?.. 
Жапалақ көзімен жарқылдаған,
Жылан дәтін арбадым!

Соңына ердім шұбар лақтың!..
Ат жалынан шоқ үрлеп!..
Бұлт ішінде бұлан бақтым!
Құлан көзі – шегіркөк!..

Құздармен де қауқылдастым. 
Елірдім жел есерге!
Жұлдыздармен аңқылдастым,
Өзге әлемге көшерге!..

Адастырды бір мұң сары!..
Қайда болдым?!..
Аң-таңмын!..
Құланиек құлқұнсәрі...
Қиялымды қаңтардым! 

Қамшы

Шабандоздан шыға қоймас серт жұтаң,
Атқа шапсам жалын құшып, өрт жұтам.
Сәйгүліктің көз сорасын сүртетін,
БӘЙГЕ ҚАМШЫМ 
тобылғы сап, төрт тұтам.
Жылқы мінсем көңіл аумас күйбеңге.
Ыстық қаным тамырымда билеуде.
Талыс тері қақ айырылып кетеді,
ДОЙЫР ҚАМШЫМ
иіріліп тигенде.
Торыменен топқа кірсең ду аңсап,
Абырой ғой салым салып қуансақ!
Айбат берген, қайрат қосқан бойыма,
КӨКПАР ҚАМШЫМ,
жылан тері, жуан сап.
Арба шегіп, желісіне шалқымау,
Пай-пай деусіз, өткен өмір олқылау.
Дәрте басын үш айналып орайды,
СОПЫ ҚАМШЫМ
ұзын құлаш, жалқы бау.
Жылқы сырын бір адамдай түсінем,
Таңдап мінем тарланбозды ішінен.
Иіремін асауы көп үйірді,
Үш шығыршық 
ҮЙІР ҚАМШЫ мысымен.
Жанға қуат сәйгүлікке бай далам,
Тектілері тұғырынан таймаған.
Асау мінсем бас бермейтін, бағынбай
БАПТАУ ҚАМШЫМ
борбайында ойнаған!
Өмір мынау қысқа қамшы сабындай,
Арғымақ күн өтіп жатыр сағымдай,
Қара өлеңім бәйге бермес - Қара кер,
Келеді әне,
ауыздыққа бағынбай!

* * *
Тастан да тәлім тыңдаппын. 
Тамшының үні – жұмбақ мұң, 
Түйежапырақ бүркеніп, 
Жапалақ сынды түн қаттым.
 Даусымды естіп әр қырдан,
Жартас та жарқын жаңғырған. 
Бұлақ та , шөп те жыр оқып, 
Есімнен талай тандырған. 
Амал не... жаздың соңғы айы. 
Құстар да кетер... шалғайы... 
Менің де жаным суыйды-ау, 
Судың да қатып тоң майы. 
Тамыздың түбі – қапырық. 
Маңыранған – нендей мақұлық?!.. 
Дуалап бұлтты көрсем бе, 
Жындарымды шақырып!..

Жан сырын жөндеп оқымай, 
Адастым, сірә, апыр-ай!. 
Ақылыңды айтшы сен маған, 
Тәңірге, Күнге жақын Ай!.

Адасу... 
Көңіл де, 
Бесқасқам да ала қашып, 
Тау ішінде адастым, қара басып. 
Ай тумаған. 
Айнала – тасқараңғы. 
Суық үрей түнетті санама шық…

Жыны өргенде ат жалын желдің кәрі, 
Тақым қызып,
Тебініп…
Жанның қамы. 
Қия кесіп, көл кешкен секілденем… 
Құзға барып тірейді жолдың бәрі!

Темірқазық бұғынып бұлт ішіне, 
Түн үңілер бозарған түр-түсіме. 
Обалар ма ұлыған қасқыр болып?.. 
Құмар ұрған Мартудың күлкісі ме?!.. 

Жаңылысып әдеткі ізгі ойымнан… 
Қайың – қыздан айнымай!.. 
Қыз – қайыңнан!.. 
Есімді бір жиғанда, 
Жапалақтар 
Жарқыл-жұрқыл кетті ұшып
 құз қойнынан!..
… Мен солайша тау түнеп, 
Таң асқанмын.
Арша иісімен ақылды аластадым. 
Азап емес, кәдімгі ғажап екен – 
– ат үстінде, Ай іздеп адасқаның!..