Бұл рас. Бірақ бәсекеге қабілетті 30 елдің қатарына ену үшін Елбасының алға қойған мақсат-міндеттерін жүзеге асыру жолында жұмыла жұмыс істеуіміз керек. «Ел бүгіншіл, менікі – ертең үшін» деген екен Ахмет Байтұрсынұлы. Қазір қолға алып жатқан дүниенің бәрі біз үшін емес, кемел келешек жолында жасалып жатқан ауқымды іс.
Латын әліпбиі – әлемде кеңінен тараған графика. Тіпті өз мемлекеттік әліпбиі бар елдер де шет тілдерін үйренгенде, ғылым мен техника, медицина салаларын игергенде латын әрпін үйренуді және қолдануды қажет етеді. Осы жағынан алғанда оны халықаралық әліпби десе де болады. Әлемдегі халқы ең көп Қытай мен қарыштап дамыған Жапония өз оқушыларына бейімделген латын әрпін үйретеді екен. Әрине ғаламтор мен халықаралық жеделхат әрпі де латын тілінде екені белгілі. Латын қарпі көрші Ресей елінде де кеңінен тараған. Сонау біздің дәуірімізге дейін 700-жылдары пайда болған латын әліпбиі әлемге кең тараған үлгі. Біздің еліміз де латын қарпін қолданудың аздаған жылдар болса да тарихи тәжірибесінен өткені белгілі (1929-1940). Бұдан кейін латын қарпі қоғамдық өмірден жоғалып кеткен жоқ.
Жоғарыда айтқанымыздай, ғылым мен білім саласында, терминологияда, медицина саласында бұл қаріп кеңінен қолданылды. Ал тәуелсіздік алып, әлемдік қауымдастыққа тең мүше болған біздің Қазақстанда латын тілі бұрынғыдан да көп қолданыла бастады. Шетелдік тауарлар, құжаттардағы жазулар, мекеме, демалыс орындарының атаулары осы латын жазуы жайлы әңгімеге дейін-ақ латын әрпімен жазыла бастады. Алысқа бармай Атырау қаласының урбонимдерін, онимдерін алып қарайтын болсақ, бұған көз жеткізуге болады. Атап айтсақ, шетелдік және жергілікті «Caspian offshore», «Vita dent», «Moody International», «Aguatropik» сияқты мекеме атаулары латын әрпімен жазылған.
Латынға көшудің тағы бір ұтымды жері бүкіл төрткүл дүниеге тарыдай шашылған қазақтардың бір жазуды қолдану мүмкіндігі. Біз оның осы жағынан тиімділігін қазірдің өзінде шетелдік қазақтардың баспасөзге берген сұхбаттарынан көріп отырмыз. Себебі өз туған Отанында, Қазақстан Республикасында тұратын қазақтар кириллицаны пайдаланса, Еуропадағы қазақтар, Түркия, көршілес өзбек еліндегі қазақтар латын әрпін, Қытай қазақтары әлі күнге төтеше араб графикасын қолданады.
Демек латын жазуына көшу әлемдегі қазақтардың ұлт ретіндегі бірегейлігінің қалыптасуына зор ықпал етеді. Ортақ жазу арқылы шетелдік қазақтар өз ұлтының тілінде, өз Отанынан күнделікті ақпаратты және латын қарпімен жазылған әдеби және басқа да туындылармен танысуға мүмкіндік алар еді. Осының арқасында әлемдегі қазақтар ана тіліндегі ортақ кеңістікке ие болады. Бұл қазақ тілін білетін және оны білгісі келетін қазақ ұлтының өкілі үшін әлемнің қай бұрышында жүрсе де, қазіргі ақпараттық технологиялардың арқасында оңай әрі тиімді іске асатын мүмкіндік болады. Сонымен қатар әлемдегі тілдік, ақпараттық кеңістікке кіруге де оның ықпалы зор болмақшы.
Халқымыздың рухани жаңғыруына негіз болуға тиісті көрсетілген қадамдардың қатарына мемлекеттік тіл жазуын латын жазуына көшіру қажеттігі қойылып, нақты уақыт пен міндеттердің айқындалуы да ұлттық сананы жаңғыртудан туындап отырғандығы сөзсіз. Ұлттық сана үшін маңыздылығы, тарихи қажеттілігі тұрғысынан бұл тілдің ғана емес, әлемдегі қазақ ұлтының тек бүгіні ғана емес, алдағы болашағы үшін де басты мәселе – жаңа ұлттық әліпбиге көшу туралы айтылып, қоғамдық ортада зор қызығушылық тудырып отырғаны. Себебі бұл сұрақ ұлттық зиялы қауымның арасында пісіп-жетілген мәселе болса, бүгіндегі анық мәселе – жаһандану жағдайындағы қазіргі қазақ жазуына, оның емлесіне заман талап етіп отырған жаңғыртудың қажеттігі.
Әліпби ауыстыру, бұл – ұлтымыздың тарихындағы ең маңызды бетбұрыс болып табылады. Сондықтан осындай жауапты қадамға әркім және баршаның атсалысқаны абзал. Латын графикасын үйреніп алу аса қиындық туғыза қояды деп ойламаймын. Өйткені әлем қабылдап отырған әліпбидің жаттығы байқала қоймауы керек.
Жұмазия АБДРАХМАНОВА,
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік
университетінің қауымдастырылған
профессоры, филология ғылымдарының кандидаты
